Εμβόλιο έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV)

Εμβόλιο έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ενός ιού που προκαλεί καρκίνο και άλλα σοβαρά νοσήματα

Από τον Δρ. Λ. Παπαδόπουλο,
Μαιευτήρα-Γυναικολόγο,
Υπεύθυνο Τμήματος Κολποσκοπήσεων Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ

Ποια νοσήματα προκαλεί ο ιός HPV;

Ο HPV προκαλεί καταρχήν καρκίνο τραχήλου της μήτρας αλλά και άλλα σοβαρά νοσήματα, όπως καρκίνο του αιδοίου, κόλπου, πέους, πρωκτού και γεννητικά κονδυλώματα, ενώ επιπλέον ευθύνεται για ορισμένες μορφές καρκίνου στοματοφάρυγγα, στοματικής κοιλότητας και λάρυγγα. Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα επιδημιολογικά στοιχεία που εμφανίζουν υψηλό ποσοστό προκαρκινικών αλλοιώσεων τραχήλου της μήτρας, αιδοίου και κόλπου σε νεαρές γυναίκες ηλικίας 19-27 ετών και υψηλό ποσοστό εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε γυναίκες ηλικίας 30 έως 40 ετών. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, σύμφωνα με τα σημερινά διεθνή επιδημιολογικά δεδομένα, είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος στις νέες γυναίκες 15-44 ετών, με 500.000 νέα περιστατικά καρκίνου τραχήλου μήτρας ετησίως και 274.000 θανάτους σε παγκόσμιο επίπεδο ετησίως.

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τα εμβόλια έναντι του HPV;

Η λοίμωξη από τον ιό HPV δε μπορεί να αποφευχθεί με κανέναν άλλο τρόπο εκτός από τον εμβολιασμό. Προλαμβάνοντας τη λοίμωξη, τα εμβόλια παρέχουν πρόληψη έναντι των νοσημάτων που προκαλούνται από τον ιό ΗPV. Τα εμβόλια έναντι του HPV είναι προληπτικά εμβόλια, τα οποία σχεδιάστηκαν, παρασκευάσθηκαν και μελετήθηκαν με σκοπό την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και άλλων νοσημάτων που προκαλούνται από τον ιό. Τα εμβόλια περιέχουν μία πρωτεΐνη, την L1, συναθροιζόμενη σε ιόμορφα σωματίδια (VLP). Tα σωματίδια αυτά παράγουν υψηλή ανοσογονικότητα, ενώ συγχρόνως, εξαιτίας του ότι δεν περιέχουν DNA του ιού, δεν μπορούν να μολύνουν τον οργανισμό.

Σήμερα κυκλοφορούν 2 εμβόλια έναντι του HPV, ένα τετραδύναμο, το Gardasil, που περιέχει αντιγόνα από τους τύπους 16, 18 και 6, 11, και ένα διδύναμο, το Cervarix, που περιέχει αντιγόνα από τους τύπους 16, 18. Το τετραδύναμο εμβόλιο Gardasil έχει λάβει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για την πρόληψη των προκαρκινικών τραχηλικών βλαβών και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αλλά και άλλων νοσημάτων που εμφανίζονται σε άλλα όργανα του γεννητικού συστήματος, δηλαδή προκαρκινικών βλαβών αιδοίου, κόλπου και γεννητικών κονδυλωμάτων από συγκεκριμένους τύπους HPV. Το διδύναμο εμβόλιο Cervarix έχει λάβει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για την πρόληψη των προκαρκινικών τραχηλικών βλαβών και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας από συγκεκριμένους τύπους HPV.

Ποια είναι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι του ιού HPV;

Οι κλινικές μελέτες των εμβολίων έναντι του HPV έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα προσεγγίζει το 100% στην πρόληψη ανάπτυξης προκαρκινικών βλαβών και καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Επίσης από τις κλινικές μελέτες του τετραδύναμου εμβολίου αναδεικνύεται πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα στην πρόληψη των προκαρκινικών βλαβών του αιδοίου και του κόλπου καθώς και των γεννητικών κονδυλωμάτων

Πόσο ασφαλές και δοκιμασμένο είναι το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;

Από τα σημαντικότερα θέματα για την έγκριση και άδεια κυκλοφορίας ενός εμβολίου είναι τα δεδομένα ασφάλειας που διαθέτει. Για το λόγο αυτό και τα δύο εμβόλια έναντι του ιού HPV μελετήθηκαν σε ένα εξαιρετικά μεγάλο κλινικό πρόγραμμα, με συμμετοχή χιλιάδων γυναικών από όλο τον κόσμο.

Η ασφάλεια των εμβολίων αξιολογείται σήμερα από ειδικές Επιστημονικές Επιτροπές που διορίζουν οι Αρχές Υγείας. Τα δεδομένα ασφάλειας συλλέγονται από τις κλινικές μελέτες του ερευνητικού προγράμματος, από ειδικές μελέτες που πραγματοποιούνται συνεχώς μετά την κυκλοφορία των εμβολίων και από την αυθόρμητη αναφορά όλων των ανεπιθύμητων ενεργειών σε διεθνές δίκτυο καταγραφής. Με βάση τα δεδομένα αυτά, υπεύθυνα όργανα, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το CDC και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, δηλώνουν σε επίσημες δημοσιεύσεις ότι τα εμβόλια έναντι του HPV είναι απολύτως ασφαλή και ότι δε συσχετίζονται με καμία σοβαρή ανεπιθύμητη ενέργεια. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να προκληθούν από τον εμβολιασμό είναι μόνο ευαισθησία, πόνος, οίδημα, ερύθημα στο σημείο της ένεσης και πυρετός.

Τι εύρος προστασίας παρέχουν τα εμβόλια έναντι του HPV;

Τα δύο διαθέσιμα εμβόλια, παρέχοντας μερική προστασία και για άλλους τύπους πλην αυτών που περιέχουν, προλαμβάνουν πάνω από το 75% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Τo τετραδύναμο εμβόλιο, καλύπτοντας του τύπους HPV 6 και 11, προλαμβάνει πάνω από το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων. Να σημειωθεί ότι οι τύποι 16,18 ευθύνονται και για τις περισσότερες περιπτώσεις των άλλων μορφών καρκίνου που προκαλεί ο ιός.

Διαθέτουμε σήμερα αποδείξεις ότι τα εμβόλια έναντι του HPV παρέχουν όφελος στον πληθυσμό;

Σήμερα υπάρχουν δεδομένα από χώρες όπως η Αυστραλία, όπου μετά την εφαρμογή ενός επιτυχημένου εθνικού προγράμματος εμβολιασμού με το τετραδύναμο εμβόλιο αναδείχθηκε ήδη σημαντική μείωση των γεννητικών κονδυλωμάτων στο γενικό πληθυσμό. Τα γεννητικά κονδυλώματα εμφανίζονται άμεσα μετά την λοίμωξη από τον αντίστοιχο τύπο HPV. Επομένως ένας επιτυχημένος εμβολιασμός θα οδηγούσε καταρχήν σε μείωση αυτού του νοσήματος. Τα δεδομένα αυτά υποδηλώνουν ότι σύντομα και κατά ακολουθία θα παρατηρηθεί μείωση στις προκαρκινικές τραχηλικές βλάβες, ενώ μακροπρόθεσμα θα μειωθεί και ο καρκίνος του τραχήλου, του αιδοίου και του κόλπου.

Ποιες γυναίκες μπορεί να εμβολιασθούν με το εμβόλιο έναντι του ιού HPV;

Το εμβόλιο απευθύνεται σε όλα τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες από 12 -26 ετών. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV πρέπει να αποτελεί ρουτίνα για όλα τα κορίτσια ηλικίας 12-15 ετών. Στην ηλικία αυτή ολοκληρώνεται η χορήγηση όλων των υποχρεωτικών εμβολίων του βασικού παιδιατρικού εμβολιασμού. Οι ηλικίες αυτές εμβολιάζονται πριν εισέλθουν στην ηλικία αυξημένου κινδύνου μόλυνσης από τον ιό HPV. Επίσης οι μικρές ηλικίες παρουσιάζουν πολύ καλή ανοσολογική απάντηση στον εμβολιασμό και ακολουθούν το δοσολογικό σχήμα του εμβολιασμού με μεγαλύτερη συμμόρφωση. Οι κοπέλες που είναι μεγαλύτερες των 15 ετών βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να κολλήσουν τον ιό, καθώς η αιχμή της λοίμωξης από τον ιό HPV, είναι η ηλικία 16 έως 26 ετών. Κάθε επαφή σημερινή ή μελλοντική μπορεί να μεταδώσει κάποιον τύπο του ιού. Είναι σημαντικό ότι σε αυτή την ηλικία δεν εμφανίζονται μόνον λοιμώξεις αλλά ακόμα και νοσήματα, από τα οποία μπορεί να προστατευθεί η νεαρή γυναίκα μέσω του εμβολιασμού. Ακόμα και στις κοπέλες που έχουν ήδη προσβληθεί από κάποιον τύπο του ιού HPV, ο εμβολιασμός προστατεύει από τους υπόλοιπους τύπους που καλύπτει το εμβόλιο. Επομένως στόχος είναι να εμβολιασθεί η νεαρή γυναίκα όσο το δυνατόν νωρίτερα και ανεξάρτητα από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Στη χώρα μας ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV έχει ενταχθεί επίσημα στο Εθνικό Πρόγραμμα Eμβολιασμών του Υπουργείου Υγείας και χορηγείται δωρεάν για όλα τα κορίτσια από 12 -26 ετών από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.

Παρακολούθηση του πληθυσμού μετά τον εμβολιασμό έναντι του HPV εμβόλιο.

Ο εμβολιασμός δεν αντικαθιστά τον έλεγχο του τραχήλου της μήτρας με τεστ Παπανικολάου. Ο εμβολιασμός έναντι του HPV αποτελεί μέθοδο «πρωτογενούς πρόληψης» και αποτελεί την πρώτη γραμμή άμυνας έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και των προκαρκινικών βλαβών. Ο έλεγχος με τεστ Παπανικολάου αποτελεί τη «δευτερογενή πρόληψη» του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και θα πρέπει να συνεχίσει να γίνεται για να ανιχνεύει την παρουσία των προκαρκινικών τραχηλικών βλαβών που προκαλούνται από τους τύπους HPV που δεν καλύπτονται πλήρως από το εμβόλιο, πριν αυτές εξελιχθούν σε διηθητικό καρκίνο. Το τεστ Παπανικολάου αποτελεί εξέταση με την οποία δύναται να διαγνωσθεί μία προκαρκινική τραχηλική βλάβη έγκαιρα και να αντιμετωπισθεί με συντηρητική χειρουργική επέμβαση. Η επιτυχία της αντιμετώπισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και η μείωση της συχνότητας του στα επόμενα χρόνια θα προέλθει μόνο από τον επιτυχημένο συνδυασμό εφαρμογής του εμβολίου και μεθόδων πρώιμης διάγνωσης και αντιμετώπισης.