Χειρουργική Παίδων-Με ευαισθησία και ανθρωπιά πλάι στους μικρούς ασθενείς

Από τον κ. Γεώργιο Χαρμάνη,
Χειρουργό Παίδων, Επιμελητή Παιδοχειρουργικού Τμήματος Παιδιατρικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Οι παιδικές παθήσεις που αντιμετωπίζονται χειρουργικά διαφέρουν από αυτές των ενηλίκων – όπως διαφέρει και ο ψυχισμός των παιδιών. Γι’ αυτόν το λόγο, οι συγκεκριμένες περιπτώσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με ιδιαιτερότητα και ευαισθησία.

Η Χειρουργική Παίδων είναι μια ευρεία ειδικότητα που θεραπεύει χειρουργικά προβλήματα σε μικρούς ασθενείς (από έμβρυα –Εμβρυϊκή Χειρουργική, εξειδίκευση της Παιδοχειρουργικής– μέχρι 14 ετών και σε κάποιες χώρες 18 ετών). Περιλαμβάνει ένα φάσμα νόσων από συγγενείς παθήσεις, δηλαδή νόσοι με τις οποίες γεννιέται ο ασθενής και που αντιμετωπίζονται αμέσως μετά τη γέννηση, όπως ατρησίες του πεπτικού σωλήνα, ορθοπρωκτικές ανωμαλίες, ανωμαλίες του θώρακα και των πνευμόνων και ανωμαλίες του ουροποιητικού (συγγενής υδρονέφρωση, κυστεο-ουρητηρική παλινδρόμηση) και του γεννητικού συστήματος (υποσπαδίας, επισπαδίας, κρυψορχία), παθήσεις πλαστικής χειρουργικής (σχιστίες) κ.λπ.
Στη Χειρουργική Παίδων επίσης αντιμετωπίζονται και πολλές επίκτητες παθήσεις του πεπτικού, αναπνευστικού και ουροποιητικού συστήματος, όπως σκωληκοειδίτιδα, διάφοροι όγκοι της παιδικής ηλικίας κ.ά. Οι περισσότερες από αυτές τις παθήσεις δεν συναντώνται στη χειρουργική των ενηλίκων, ενώ η αντιμετώπιση και η προσέγγιση του μικρού ασθενούς διαφέρει ριζικά από αυτήν του ενήλικα. Το παιδί δεν είναι ένας «μικρός ενήλικας». Ο μικρός ασθενής πρέπει να αντιμετωπίζεται ψυχικά και σωματικά με ιδιαιτερότητα, γι’ αυτό και για τη θεραπεία του έχει ανάγκη από εξειδικευμένους ιατρούς παίδων και για τη νοσηλεία του ιδιωτικά ή δημόσια νοσηλευτήρια με εξειδικευμένο νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό, όπως η Παιδιατρική Κλινική ΜΗΤΕΡΑ. Ο προεγχειρητικός έλεγχος, οι χειρουργικές τεχνικές, η μετεγχειρητική αγωγή, οι δόσεις των φαρμάκων, η ρύθμιση των υγρών και, τέλος, ο έλεγχος του πόνου διαφέρουν σημαντικά από αυτά των ενηλίκων. Από το σύνολο των χειρουργικών προβλημάτων που αναλαμβάνει ο χειρουργός παίδων εξαιρούνται τα νευροχειρουργικά, τα οφθαλμολογικά, οι παθήσεις ρινός και ρινοφάρυγγα, οι καρδιοχειρουργικές και οι ορθοπεδικές παθήσεις. Τα συνήθη χειρουργικά προβλήματα που συναντά ο παιδοχειρουργός στην καθ’ ημέρα πράξη διαγιγνώσκονται με την κλινική εξέταση και ορισμένα απαιτούν και παρακλινικές εξετάσεις. Η νοσηλεία μετά το χειρουργείο, σε επιλεγμένες περιπτώσεις, έχει περιοριστεί σε λίγες ώρες. Ορισμένες παθήσεις δεν χρειάζονται άμεση χειρουργική επέμβαση, επειδή ένα μεγάλο ποσοστό αυτοϊάται, όπως, για παράδειγμα, η ομφαλοκήλη στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής, ενώ άλλες, όπως τα νεογνικά αιμαγγειώματα, χρειάζονται μακρά παρακολούθηση. Κάποιες παθήσεις εμφανίζουν ιδιαιτερότητα και απαιτούν τη συνεργασία με άλλες ειδικότητες, όπως παιδίατροι ή νεφρολόγοι, για τον καθορισμό της σωστής παρακολούθησης αλλά και του χρόνου της επέμβασης, όπως η κυστεο-ουρητηρική παλινδρόμηση, όπου η συνεννόηση και η συνεργασία με ιατρούς άλλων ειδικοτήτων είναι απαραίτητη, ώστε να αποφεύγονται άσκοπες παρακλινικές εξετάσεις ή/και άκαιρες και μη αναγκαίες επεμβάσεις.

Οι συνηθέστερες περιπτώσεις
Από τον μεγάλο αριθμό των χειρουργικών παθήσεων της παιδικής ηλικίας οι συχνότερες είναι:

• Βουβωνοκήλη: Διαγιγνώσκεται εύκολα και αντιμετωπίζεται χωρίς ιδιαίτερη καθυστέρηση με προγραμματισμένο χειρουργείο, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος της περίσφιξης, μιας κατάστασης αρκετά επικίνδυνης, που χρειάζεται επείγουσα επέμβαση.
• Υδροκήλη: Διαγιγνώσκε εύκολα και αντιμετωπίζεται με προγραμματισμένο χειρουργείο μετά το πρώτο έτος ζωής.
• Ομφαλοκήλη: Διαγιγνώσκεται εύκολα και αντιμετωπίζεται με προγραμματισμένο χειρουργείο μετά το δεύτερο έτος ζωής.
• Κήλη λευκής γραμμής: Διαγιγνώσκεται εύκολα και αντιμετωπίζεται άμεσα με προγραμματισμένο χειρουργείο.
• Κρυψορχία: Διαγιγνώσκεται εύκολα και αντιμετωπίζεται με προγραμματισμένο χειρουργείο μετά τον 18ο μήνα ζωής, για να εκλείψει ο κίνδυνος υπογονιμότητας.
• Συστροφή όρχεως: Έχει έντονη κλινική εικόνα και χρειάζεται άμεση επέμβαση, γιατίμπορεί να νεκρωθεί ο όρχις.
• Συστροφή κύστεως Morgani: Έχει ηπιότερη κλινική εικόνα από τη συστροφή του όρχεως και αρχικά αντιμετωπίζεται συντηρητικά.
• Φίμωση: Αντιμετωπίζεται με περιτομή.
• Κιρσοκήλη: Διαγιγνώσκεται εύκολα και επιβεβαιώνεται με ειδικές εξετάσεις. Στην παιδική ηλικία αντιμετωπίζεται αρχικά συντηρητικά. Η εγχείρηση γίνεται σε επιλεγμένες περιπτώσεις και αποφασίζεται μετά από εργαστηριακό έλεγχο.
• Βραχύς χαλινός γλώσσης: Διατέμνεται εύκολα τους πρώτους μήνες ζωής.
• Κύστεις οφρύος, υπεράριθμα ωτία: Αφαιρούνται εύκολα τους πρώτους μήνες ζωής, για αισθητικούς λόγους.
• Κύστεις και συρίγγια τράχηλου: Διαγιγνώσκονται εύκολα και αντιμετωπίζονται με προγραμματισμένο χειρουργείο. Στις περισσότερες από τις παραπάνω περιπτώσεις πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψιν απλές οδηγίες για την εγχείρηση. Ο μικρός ασθενής ακολουθεί ελεύθερη δίαιτα μέχρι το προηγούμενο βράδυ όσον αφορά στερεή τροφή και γάλα, ενώ μπορεί να πιει υγρά μέχρι και 5 ώρες προ του προγραμματισμένου χειρουργείου. Για τα νεογνά και τα βρέφη αυτό ισχύει για αραιωμένο γάλα. Το πρωινό του χειρουργείου γίνονται οι απαραίτητες εξετάσεις του προεγχειρητικού ελέγχου για ασφαλή αναισθησία και ο ασθενής οδηγείται στο χειρουργείο. Ο χρόνος της επέμβασης διαφέρει, αλλά γενικά είναι σύντομος. Ο ασθενής οδηγείται στην ανάνηψη μέχρι να συνέλθει από την αναισθησία και στη συνέχεια στο δωμάτιό του, όπου παραμένει για λίγες ώρες μέχρι να φύγει για το σπίτι του με οδηγίες από τον παιδοχειρουργό και τον αναισθησιολόγο. Άλλες συχνές παθήσεις που χρειάζονται νοσηλεία, διαφορετικού χρόνου η κάθε μία, είναι:
• Υποσπαδίας: Η διάγνωση γίνεται κλινικά. Χειρουργείται μετά τον πρώτο χρόνο ζωής και απαιτεί μεγάλη εμπειρία και εξειδίκευση για καλό λειτουργικό και αισθητικό αποτέλεσμα.
• Στένωση πυελο-ουρητηρικής συμβολής: Διαγιγνώσκεται εργαστηριακά και η αντιμετώπιση αποφασίζεται μετάαπό κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο.
• Υποπλαστικός νεφρός: Διαγιγνώσκεται εργαστηριακά και η αντιμετώπιση αποφασίζεται μετά από κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο.
• Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση: Το συνηθέστερο υπόστρωμα ουρολοίμωξης στα παιδιά. Διαγιγνώσκεται εργαστηριακά και η αντιμετώπιση αποφασίζεται μετά από κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο, ενώ συχνά χρειάζεται μακροχρόνια παρακολούθηση.
• Εγκολεασμός εντέρου: Έντονη κλινική εικόνα εμφανίζεται συνήθως περί τον όγδοο μήνα της ζωής και χρειάζεται επείγουσα αντιμετώπιση μετά από εργαστηριακό έλεγχο, ενώ μπορεί να αναταχθεί με ειδική τεχνική σε κάποιες περιπτώσεις και να αποφευχθεί το χειρουργείο.
• Σκωληκοειδίτις: Έντονη κλινική εικόνα εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες και χρειάζεται επείγον χειρουργείο μετά από εργαστηριακό έλεγχο. Οι χειρουργικές επεμβάσεις σε παιδιά είναι από τα πλέον δυσάρεστα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει ένας γονιός. Όμως η έγκαιρη διάγνωση ενός προβλήματος και η χειρουργική αντιμετώπισή του βοηθούν στο να αποφευχθούν χειρότερες καταστάσεις στο μέλλον. Γι’ αυτό και ο ιατρός καλείται να αντιμετωπίζει την κάθε περίπτωση με ανθρωπιά και συμπόνια, συμβάλλοντας στην ίαση του παιδιού και στην ψυχολογική υποστήριξη του γονιού.