Καρκίνος Μαστού-Έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία
Από τον κ. Βασίλη Βενιζέλο,
Χειρουργό Μαστού, MD, MPhil (UK), Διευθυντή Τμήματος Μαστού Ευρωκλινικής Αθηνών, Συνεργάτη Κέντρου Μαστού Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ
Για χρόνια ο καρκίνος του μαστού αποτελούσε έναν από τους μεγαλύτερους φόβους των γυναικών. Σήμερα, η έγκαιρη διάγνωση και οι αποτελεσματικότερες θεραπείες συντελούν στην αντιμετώπιση και –σε αρκετές περιπτώσεις– στην ίαση της νόσου.
Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου στη σύγχρονη εποχή. Tα τελευταία χρόνια, όμως, και με την πρόοδο της επιστήμης, υπάρχουν ακριβέστερες μέθοδοι έγκαιρης διάγνωσης, περισσότερο στοχευμένες χημειοθεραπείες, πιο αποτελεσματικά φάρμακα, καλύτερες και λιγότερο επεμβατικές χειρουργικές μέθοδοι, καλύτερα ανεκτή ακτινοθεραπεία και μεγάλη προσπάθεια στην έρευνα. Όλα αυτά είναι τα νέα ελπιδοφόρα μηνύματα τα οποία στέλνει η επιστήμη και τα οποία έχουν μπει στην καθημερινή πρακτική με στόχο να αλλάξουν προς το καλύτερο την αντιμετώπιση του καρκίνου μαστού.
Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης – Μαστογραφία
Η μαστογραφία αποτελεί το «gold standard» για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου συστήνει ετήσια μαστογραφία όλων των γυναικών που έχουν περάσει τα 40 χρόνια ηλικίας. Τη δεκαετία του ’80, ο μέσος όρος της διαμέτρου των όγκων που εντοπίστηκαν στον προληπτικό πληθυσμιακό έλεγχο ήταν περίπου 3 εκ. Μετά από είκοσι χρόνια, στο τέλος της δεκαετίας του ’90, ο μέσος όγκος μειώθηκε και έφτασε σχεδόν στο 1,5 εκ., ενώ έχουν αυξηθεί τα μη ψηλαφητά ευρήματα, γεγονός που αποτελεί σημαντικότατη πρόοδο και βελτίωση στην επιβίωση, διότι, όσο πιο μεγάλος είναι ο όγκος, τόσο περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να έχουν προσβληθεί οι μασχαλιαίοι λεμφαδένες ή ακόμη και να έχει εμφανιστεί βλάβη σε πιο απομακρυσμένα όργανα της ασθενούς, όπως στους πνεύμονες ή στο ήπαρ. Αυτό, βέβαια, είναι ο γενικός κανόνας, γιατί υπάρχουν και εξαιρέσεις, όπως μικροί όγκοι, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα επιθετικοί και εξαπλώνονται πάρα πολύ γρήγορα. Είναι όμως η μαστογραφία μια διαγνωστική μέθοδος η οποία πάντα αναγνωρίζει την κακοήθεια; Η απάντηση είναι όχι. Υπάρχει ένα ποσοστό γύρω στο 5-7% στο οποίο η μαστογραφία δίνει ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα. Αυτό οφείλεται είτε στο γεγονός ότι η κακοήθεια δεν ανιχνεύεται, όπως, π.χ., οι λοβιακού τύπου κακοήθειες, είτε γιατί ο μαστός είναι πάρα πολύ πυκνός. Γι’ αυτόν το λόγο επιβάλλεται πολλές φορές να γίνονται διάφορες επιπλέον εξετάσεις, όπως το υπερηχογράφημα μαστών. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα η μέθοδος της ψηφιακής μαστογραφίας, η οποία σιγά σιγά αρχίζει να δημιουργεί καλύτερα αποτελέσματα. Στο Μαιευτήριο ΛΗΤΩ υπάρχει ένας από τους πλέον σύγχρονους, αν όχι ο πλέον σύγχρονος ψηφιακός μαστογράφος στη χώρα μας με αποτέλεσμα να έχουν εντοπιστεί πάρα πολλές μικρές βλάβες, οι οποίες σε κλασική μαστογραφία δεν εντοπίζονται.
Χειρουργική αντιμετώπιση μικρών όγκων
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο στόχος του προληπτικού ελέγχου με μαστογραφία είναι να εντοπιστούν όσο πιο μικρές βλάβες. Σε αυτές τις βλάβες η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί τη βασική θεραπεία. Συνήθως γίνεται τοπική εκτομή του όγκου (ογκεκτομή), περιλαμβάνοντας και φυσιολογικό μαζικό αδένα γύρω από αυτόν, έτσι ώστε να αφαιρεθεί «επί υγιών ορίων». Η διατήρηση του υπόλοιπου μαστού έχει πολύ σημαντικά επακόλουθα τόσο στην καλή ψυχολογία όσο και στην καλύτερη ποιότητα ζωής της ασθενούς. Αν ο χειρουργός ακολουθήσει βασικούς κανόνες στην αφαίρεση του όγκου, αυτή είναι μια επέμβαση χωρίς ιδιαίτερο ογκολογικό κίνδυνο και με παραμονή στο νοσοκομείο που διαρκεί από μερικές ώρες έως το πολύ μία νύχτα με εξιτήριο την επόμενη μέρα (όταν γίνεται και αφαίρεση λεμφαδένα φρουρού).
Εντοπισμός και αφαίρεση λεμφαδένα φρουρού (Sentinel lymph node biopsy)
Η αφαίρεση λεμφαδένων από τη σύστοιχη μασχάλη ανέκαθεν αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος μιας ογκολογικής επέμβασης για καρκίνο μαστού, γιατί είναι παρά πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε εάν καρκινικά κύτταρα έχουν επεκταθεί στους μασχαλιαίους λεμφαδένες ή όχι. Τα τελευταία χρόνια μια καινούρια μέθοδος έχει έρθει να αντικαταστήσει την επέμβαση του ριζικού λεμφαδενικού καθαρισμού. Η νέα αυτή μέθοδος εφαρμόζεται με στόχο τον εντοπισμό του πρώτου λεμφαδένα της μασχάλης, ο οποίος δέχεται όλη τη λέμφο από την περιοχή της κακοήθειας.
Τα βασικά πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι:
- Είναι σχεδόν ανώδυνη και γίνεται προεγχειρητικά με έγχυση ραδιοϊσοτοπικής ουσίας και χρωστικής πέριξ του όγκου, υποδόρια, με πολύ λεπτή βελόνα.
- Ο χρόνος νοσηλείας μαζί με την ογκεκτομή περιορίζεται σε μία ημέρα.
- Γίνεται πολύ μικρή τομή στη μασχάλη.
- Εξασφαλίζει ανεμπόδιστη κίνηση του άνω άκρου, η οποία πραγματοποιείται από την πρώτη ημέρα και είναι φυσιολογική, δίχως καθόλου πόνο.
- Είναι σχεδόν ανύπαρκτη η πιθανότητα σχηματισμού λεμφοιδήματος.
Εάν σε αυτόν το λεμφαδένα δεν βρεθούν κατά τη μικροσκοπική εξέταση καρκινικά κύτταρα, τότε δεν είναι απαραίτητο να γίνει καθαρισμός μασχάλης με την αφαίρεση όλων των υπολοίπων λεμφαδένων. Η εφαρμογή αυτής της μεθόδου πρέπει να γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένο-εξειδικευμένο χειρουργό στην αντιμετώπιση των παθήσεων του μαστού.
