Η παιδική παχυσαρκία και οι επιπλοκές της

Από την κ. Μαρία Καράντζα-Χαρώνη,
MD, FAAP, Παιδίατρο-Ενδοκρινολόγο,
Υπεύθυνη Τμήματος ΠαιδοΕνδοκρινολογίας και Παιδικής Παχυσαρκίας Παιδιατρικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Η παιδική παχυσαρκία είναι ένα φαινόμενο που έχει λάβει επιδημικές διαστάσεις στην εποχή μας, με τα Ελληνόπουλα να κατέχουν δυστυχώς την πρώτη θέση στην Ευρώπη. Ποιες και πόσο σοβαρές είναι οι επιπλοκές της;

Τουλάχιστον 10% των παιδιών παγκοσμίως και 20% των παιδιών στην Ευρώπη έχουν επιπλέον βάρος, εκ των οποίων τα 3/4 είναι υπέρβαρα και το 1/4 παχύσαρκα. Ως υπέρβαρα χαρακτηρίζονται τα παιδιά με Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ)μεταξύ της 85ης-95ης εκατοστιαίας θέσης και ως παχύσαρκα τα παιδιά με ΔΜΣ άνω της 95ης εκατοστιαίας θέσης για το φύλο και την ηλικία τους.Τα παιδιά αυτά έχουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση πολλαπλών επιπλοκών σε διάφορα όργανα του σώματός τους, οι οποίες δύναται να εμφανιστούν ακόμη και από την παιδική ή εφηβική ηλικία. Οι επιπλοκές αυτές ενέχουν τον κίνδυνο μακροχρόνιων διαταραχών στην υγεία και επηρεάζουν σημαντικά τόσο το προσδόκιμο επιβίωσης όσο και την ποιότητα της ζωής.
Οι συχνότερες επιπλοκές που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα υπέρβαρο παιδί είναι:
1. Διαβήτης τύπου 2
Ο διαβήτης τύπου 2 είναι γνωστός και ως διαβήτης των ενηλίκων. Ένα σημαντικό ποσοστό των νεοδιαγνωσμένων περιπτώσεων διαβήτη στην παιδική ηλικία είναι πλέον ομη ινσουλινοεξαρτώμενος,μη αυτοάνοσος διαβήτης τύπου 2, ιδιαίτερα σε παιδιά με συγκεκριμένη οικογενειακή και φυλετική προδιάθεση, που είναι παχύσαρκα. Επιπλέον, ακόμη συχνότερα απαντούν υπερινσουλιναιμία και αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης, οι οποίες μπορεί να χαρακτηριστούν ως «προδιαβητικές» καταστάσεις.
2. Υπέρταση
Τουλάχιστον το 1/3 των παχύσαρκων παιδιών παρουσιάζει υπέρταση, της οποίας η έγκαιρη ανίχνευση είναι απαραίτητη, ώστε να ελαττωθεί ο κίνδυνος νοσηρότητας κατά την ενήλικο ζωή.
3. Παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου
Είναι γνωστό ότι το μεταβολικό σύνδρομο (υπερινσουλιναιμία, υπέρταση, υπερτριγλυκεριδαιμία, χαμηλή HDL) απαντά σε σημαντικά υψηλότερη συχνότητα σε υπέρβαρους (?7%)και παχύσαρκους (?30%) έφηβους, σε σχέση με τους συνομήλικούς τους με φυσιολογικό βάρος. Επίσης η παχυσαρκία σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα υπερχοληστεριναιμίας (ολική και LDL χοληστερόλη) – άρα αυξάνει σημαντικά τους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου ήδη από την παιδική ηλικία.
4. Λιπώδες ήπαρ
H αλλιώς αποκαλούμενη και ως «μη αλκοολική νόσος του ήπατος» απαντά σε περίπου το 1/3των παχύσαρκων παιδιών και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή ηπατική δυσλειτουργία, ίνωση ή ακόμη και κίρρωση. Η νόσος είναι συνήθως ασυμπτωματική και εργαστηριακά εντοπίζεται με αύξηση των ηπατικών ενζύμων (τρανσαμινασών). Με το υπερηχογράφημα ήπατος ανιχνεύεται η λιπώδης διήθηση και είναι απαραίτητη η έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπισή του ώστε να αναστραφεί η πορεία της νόσου.
5. Αναπνευστικά προβλήματα
Πολλά παχύσαρκα παιδιά παρουσιάζουν διαταραχές της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, είτε ως έντονο ροχαλητό είτε ως παροδικές παύσεις της αναπνοής (άπνοιες). Το αποτέλεσμα των δια-ταραχών αυτών είναι η αυξημένη κόπωση του παιδιού με διαταραχή στις καθημερινές δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων και η πτώση στην σχολική απόδοση. Ταυτόχρονα είναι γνωστό ότι τα υπέρβαρα παιδιά παρουσιάζουν σημαντικά αυξημένη συχνότητα άσθματος σε σχέση με παιδιά φυσιολογικού σωματικού βάρους.
6. Διαταραχές της εφηβείας και της εμμήνου ρύσεως
Στις διαταραχές αυτές περιλαμβάνονται η πρώιμη εμμηναρχή και αδρεναρχή, καθώς και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Το αυξημένο σωματικό βάρος σχετίζεται με πρωιμότερη έναρξη της εμμήνου ρύσεως, η οποία και οδηγεί σε ανάστημα χαμηλότερο του αναμενόμενου, καθώς και σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ψυχολογικών προβλημάτων όπως η κατάθλιψη. Επίσης η παχυσαρκία σχετίζεται συχνά και με την πρώιμη εμφάνιση τριχοφυΐας στα γεννητικά όργαν (αδρεναρχή), καθώς και με την εμφάνιση του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών.
7. Ψυχολογικά προβλήματα
Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά συχνά υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές (π.χ., βουλιμία) και δυσαρέσκεια για την εικόνα του σώματός τους. Επίσης γίνονται συχνότερα αντικείμενα κακόβουλων πειραγμάτων και θύματα «bullying» στο σχολικό περιβάλλον.