Οσφυαλγία στην εγκυμοσύνη-Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε καλύτερα

Από τον δρ Αναστάσιο Δάρα,
Ορθοπαιδικό - Χειρουργό, συνεργάτη Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ

Οι πόνοι στη μέση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν είναι ασθένεια, αλλά ένα σύμπτωμα που μπορεί να υποδηλώνει αρκετές παθήσεις. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να σημαίνει κάποιο ορθοπαιδικό πρόβλημα, το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί, και ακόμα καλύτερα να προληφθεί, με μερικές αλλαγές στον τρόπο ζωής της γυναίκας.

Όταν δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 2005 το πρώτο τεύχος του περιοδικού που κρατάτε στα χέρια σας, το «Art of Life & Health», είχαμε αναφερθεί στο μεγάλο πρόβλημα της οσφυαλγίας που εμφανίζεται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι γνώσεις που είχαμε στη διάθεσή μας έκτοτε εμπλουτίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από την εκτεταμένη διερεύνηση της βιβλιογραφίας, από τις ανταλλαγές απόψεων με κέντρα του εξωτερικού και έπειτα από εκτενή έρευνα που εκπονήθηκε και την οποία από τότε είχαμε υποσχεθεί.Θυμίζουμε ότι ο πόνος στη μέση κατά τη σπουδαιότερη περίοδο της ζωής μιας γυναίκας, όπως είναι το εννεάμηνο της ενδομήτριας διάπλασης μιας νέας ζωής, δεν αποτελεί κάποια ασθένεια, αλλά ένα σύμπτωμα που μπορεί να κρύβει πολλές παθήσεις, από άλλα όργανα που δεν έχουν σχέση με τη σπονδυλική στήλη, τη λεκάνη και τους μυς που βρίσκονται στην περιοχή τους. Παθήσεις του εντέρου, των ωοθηκών, του ουροποιητικού, του ήπατος και άλλων οργάνων είναι δυνατόν να εκφράζονται με πόνο στη μέση. Ιατρικό καθήκον αποτελεί η διάγνωση της αιτίας που προκαλεί τον πόνο και η θεραπεία της, μερικές φορές μάλιστα με άμεσες και επείγουσες διαδικασίες αν υποψιαζόμαστε βλάβη αγγείου ή νεύρου στα κάτω άκρα. Η κλινική εξέταση από τον προσωπικό γυναικολόγο εντοπίζει την αιτία του άλγους και, αν αυτή βρίσκεται στα οστά της σπονδυλικής στήλης και της λεκάνης, τότε η συμβολή του ορθοπαιδικού καθίσταται κρίσιμη και επιβεβλημένη.

Η έ ρ ε υ ν α

Στο ΛΗΤΩ εκπονήσαμε εκτεταμένη έρευνα που περιέλαβε 535 γυναίκες έπειτα από τουλάχιστον ένα έτος από τον τοκετό. Η συνεργασία μας μαζί τους αφορούσε σε σχετική κλινική εξέταση για την αντιμετώπιση του άλγους που τις βασάνιζε, αλλά και στη συμπλήρωση σχετικού πρότυπου ερωτηματολογίου. Τα ερωτηματολόγια πέρασαν από επεξεργασία με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή και τα συμπεράσματα που διαπιστώθηκαν αναφέρονται στη συνέχεια.Το 60% των γυναικών περίπου ανέφερε οσφυαλγία που κυρίως εμφανιζόταν στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και για θεραπεία συστήθηκε αυστηρός κλινοστατισμός και αποχή από κάθε επαγγελματική ή καθημερινή δραστηριότητα. Φαρμακευτική αγωγή δεν συστήθηκε, όπως και ακτινολογικός έλεγχος,λόγω της κύησης.Οι περισσότερες γυναίκες ζήτησαν να γεννήσουν με καισαρική τομή (περίπου 70%), ενώ το 30% με φυσιολογικό τοκετό, με τη βοήθεια επισκληριδίου αναισθησίας. Ο πόνος βελτιώθηκε σημαντικά μετά τον τοκετό, ενώ υπήρξε ορθοπαιδική παρακολούθηση για έναν μήνα περίπου.Η αιτία που προκαλεί τον πόνο δεν διευκρινίστηκε με απόλυτο τρόπο. Ενοχοποιείται, όμως, η δράση αρκετών παραγόντων είτε από μόνη της είτε σε συνδυασμό, όπως:

• Η δυσλειτουργία των μυών που περιβάλλουν τους σπονδύλους της οσφύος και της λεκάνης από την αύξηση του σωματικού βάρους και την αλλαγή του κέντρου βάρους του σώματος.
• Η χαλαρότητα των συνδέσμων που ενώνουν τους σπονδύλους και τα οστά της λεκάνης μεταξύ τους από την επίδραση ορμονών της εγκυμοσύνης που παράγονται κυρίως το τελευταίο τρίμηνο.
• Η αύξηση του εύρους κίνησης των ιερολαγονίων αρθρώσεων ως προετοιμασία για τον τοκετό.
• Η σχετική ασυνέργεια στη μηχανική κίνηση κορμού - κάτω άκρων κατά τις καθημερινές δραστηριότητες.

Τ α σ η μ ε ί α π ρ ο σ ο χ ή ς

Οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσουν οσφυαλγία στην εγκυμοσύνη είναι αυτές που:

• Το επάγγελμά τους είναι καθιστικό.
• Παρουσίαζαν επεισόδια οσφυαλγίας προ της εγκυμοσύνης.
• Παρουσίαζαν οσφυαλγία σε προηγούμενη εγκυμοσύνη.
• Καπνίζουν.

Το 21% των γυναικών παρουσίασε επεισόδια του άλγους και μετά τον τοκετό, το 11% υποβλήθηκε σε μαγνητική ή αξονική τομογραφία, ενώ το 3% χρειάστηκε να υποβληθεί σε χειρουργική αποκατάσταση λόγω δισκοπάθειας 10-15 έτη μετά τον τοκετό. Τα επεισόδια οσφυαλγίας ανέρχονταν σε 1 - 3 (μέσος όρος 2) και καθήλωναν τις γυναίκες στο κρεβάτι. Η εμφάνιση του άλγους ήταν ανάλογη του βάρους που αποκτήθηκε στην εγκυμοσύνη, ενώ δεν υπήρξε συσχέτιση με το φύλο του κυοφορούμενου εμβρύου. Επίσης διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει συσχέτιση της οσφυαλγίας με την επισκληρίδιο αναισθησία που εφαρμόζεται στον τοκετό.Η θεραπεία που συστήθηκε ήταν η ανάπαυση, η φαρμακευτική αγωγή με αναλγητικά και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη σκευάσματα και κατόπιν η φυσιοθεραπεία για την ενδυνάμωση των μυών της ράχης, της οσφύος και των ορθών κοιλιακών. Προληπτικά συνιστάται η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, η διακοπή του καπνίσματος και η αποφυγή της αύξησης του σωματικού βάρους στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.