Παιδική βαρηκοϊα-Αναγνωρίστε έγκαιρα τα συμπτώματα
Από τον Κων/νο Ν. Παπακώστα,
Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος, Επιστημονικός Υπεύθυνος ΩΡΛ Τμήματος Παιδιατρικής Κλινικής & Επιστημονικός Συνεργάτης ΩΡΛ Τμήματος Γενικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ
Η παιδική βαρηκοΐα στατιστικά εμφανίζεται στο 0,9 - 1,7 νεογνό ανά 100.000,ενώ στη χώρα μας αναλογούν 100 νεογνά με μεγάλου βαθμού βαρηκοΐα και ένας μεγαλύτερος αριθμός νεογνών με μικρότερου βαθμού βαρηκοΐα.Τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί εντυπωσιακή πρόοδος στην αντιμετώπιση της παιδικής βαρηκοΐας.Έτσι, προλαμβάνονται αρκετές περιπτώσεις βαρηκοΐας, ενώ άλλες θεραπεύονται αποτελεσματικά με τις νεότερες χειρουργικές επεμβάσεις ή αντιμετωπίζονται με τη χρησιμοποίηση των ειδικών ηλεκτρονικών μηχανημάτων. Η βάση της επιτυχίας είναι η πρώιμη διάγνωση της παιδικής βαρηκοΐας,στην οποία θεμελιώδη ρόλο παίζει η μητέρα και γενικότερα η οικογένεια που πρώτες θα αναγνωρίσουν το πρόβλημα και θα οδηγήσουν το παιδί στον ωτορινολαρυγγολόγο.Βαρηκοΐα ονομάζεται η απώλεια της ακοής. Οφείλεται κατά 50% σε γενετικούς παράγοντες (συγγενής βαρηκοΐα), κατά 25% σε περιβαλλοντικούς (λοιμώξεις, ηχητικοί τραυματισμοί,ωτοτοξικά φάρμακα) ή σε άγνωστους κατά 25%.
Διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι:
1. Βαρηκοΐα αγωγής. Η βλάβη εντοπίζεται στο έξω ή μέσο αφτί. Η πρόγνωση είναι καλή, γιατί η φαρμακευτική αγωγή και οι σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές καθιστούν πιθανή την ίαση ή τη βελτίωση.
2. Νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Η βλάβη εντοπίζεται στο έσω αφτί ή στο κοχλιακό νεύρο. Η πρόγνωση δεν είναι τόσο καλή, ωστόσο τα παιδιά μπορούν να ακούσουν με ακουστικά βαρηκοΐας ή κοχλιακά εμφυτεύματα.
3. Βαρηκοΐα μικτού τύπου. Συνυπάρχουν βαρηκοΐα αγωγής και νευροαισθητήρια βαρηκοΐα στο ίδιο αφτί.
4. Μη οργανική (ψυχογενής) βαρηκοΐα. Δεν υπάρχει οργανική βλάβη στο αφτί (υστερική βαρηκοΐα, βαρηκοΐα εκ προσποιήσεως).
Ν ε ο γ ν ά ( 0 - 4 ε β δ ο μ ά δ ω ν )
Η πρώιμη διάγνωση και η αντιμετώπιση της βαρηκοΐας στα νεογνά είναι σημαντική για την ανάπτυξη του παιδιού,γι’ αυτό και ο έλεγχος πρέπει να γίνεται πριν από την έξοδο από το μαιευτήριο και να περιλαμβάνει όλα τα μωρά, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι το 50% της συγγενούς βαρηκοΐας αφορά σε νεογνά που δεν έχουν προβλήματα υγείας, ενώ μόνο το 50% αφορά σε εκείνα υψηλού κινδύνου, που νοσηλεύονται στη Μονάδα Προώρων (πίνακας 1). Ο έλεγχος γίνεται με τις Ωτοακουστικές Εκπομπές, που είναι μέθοδος μη επεμβατική, εύκολη, γρήγορη αλλά και αντικειμενική. Εφαρμόζεται από το δεύτερο 24ωρο της ζωής και μας εξασφαλίζει σε ποσοστό 99% ότι δεν υπάρχει βαρηκοΐα. Στο Μαιευτήριο ΜΗΤΕΡΑ ο έλεγχος γίνεται από το 1998
και είναι το πρώτο μαιευτήριο που την εφάρμοσε στον ελληνικό χώρο.Ο βασικός στόχος είναι να ολοκληρωθεί μέχρι τον 6ο μήνα ο διαγνωστικός έλεγχος και το βρέφος να ωφεληθεί από την αποκατάσταση, η οποία περιλαμβάνει συντηρητικές τεχνικές (ακουστικά βαρηκοΐας) ή χειρουργικές επεμβάσεις στο έξω και μέσο αφτί (με αρκετά καλή πρόγνωση) ή στο έσω αφτί (κοχλιακά εμφυτεύματα, καλή πρόγνωση). Έτσι, το παιδί μπορεί να αναπτύξει ομιλία και να παρακολουθήσει κανονικό σχολείο.
Β ρ έ φ η ( 4 ε β δ ο μ ά δ ω ν - 2 ε τ ώ ν )
Η συμβολή των γονέων και των παιδιάτρων είναι καθοριστική (πίνακας 2).Συνήθως, οι γονείς ζητούν τη βοήθεια του ωτορινολαρυγγολόγου διότι τα παιδιά παρουσιάζουν καθυστέρηση της ομιλίας.Τα αίτια μπορεί να είναι είτε τα ίδια με της νεογνικής ηλικίας είτε η επίδραση βλαπτικών παραγόντων μετά τον 1ο μήνα (λοιμώξεις, ωτοτοξικά φάρμακα). Η αντιμετώπιση είναι παρόμοια με της προηγούμενης ηλικίας.
Π α ι δ ι ά π ρ ο σ χ ο λ ι κ ή ς η λ ι κ ί α ς ( 2 - 5 ε τ ώ ν )
Η κύρια διαφορά των παιδιών αυτών είναι ότι παραπονούνται τα ίδια για την ακοή τους, καθώς συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες, για τις οποίες η ακοή είναι απαραίτητη.Η εκκριτική ωτίτιδα (συλλογή υγρού στο μέσο αφτί) είναι το συχνότερο αίτιο σε αυτή την ηλικία, ενώ και τα υπόλοιπα αίτια, που αναφέρθηκαν στις μικρότερες ηλικίες, μπορούν να προκαλέσουν βαρηκοΐα. Η εκκριτική ωτίτιδα είναι πιο επικίνδυνη από τη γνωστή οξεία μέση ωτίτιδα, η οποία «φωνάζει», γιατί το παιδί πονάει, έχει πυρετό, γίνεται αντιληπτή από τους γονείς και αντιμετωπίζεται. Αντίθετα, στην εκκριτική ωτίτιδα το παιδί δεν πονάει, δεν έχει πυρετό,έχει μόνο βαρηκοΐα,η οποία δεν γίνεται αντιληπτή και μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο αφτί (πίνακας 3). Η αντιμετώπιση της εκκριτικής ωτίτιδας είναι στην αρχή συντηρητική με τη χορήγηση φαρμάκων, όταν όμως το υγρό παραμένει για περισσότερους από 2 - 3 μήνες, είμαστε υποχρεωμένοι να παρέμβουμε χειρουργικά.
Π α ι δ ι ά σ χ ο λ ι κ ή ς η λ ι κ ί α ς ( 5 - 1 0 ε τ ώ ν )
Ο έλεγχος είναι απαραίτητος σε κάθε παιδί προτού πάει στην πρώτη τάξη του σχολείου. Βέβαια τα παιδιά με προβλήματα ακοής έχουν ήδη διαγνωστεί, ωστόσο είναι καλύτερο να τα ελέγξουμε όλα, παρά να μας διαφύγει έστω και ένα παιδί με βαρηκοΐα. Ο έλεγχος είναι επίσης απαραίτητος σε κάθε παιδί που εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες. Τα αίτια και η αντιμετώπιση είναι τα ίδια με της προηγούμενης ομάδας.
Π α ι δ ι ά π ρ ο ε φ η β ι κ ή ς η λ ι κ ί α ς ( 1 0 - 1 4 ε τ ώ ν )
Η προεφηβική ηλικία είναι φορτισμένη με σημαντικές αλλαγές στο παιδί. Ο προέφηβος παραπονείται για ασαφή ενοχλήματα από την ακοή, παρά έχει κάποιο πρόβλημα βαρηκοΐας. Ο έλεγχος είναι απαραίτητος σε κάθε παιδί με συμπτώματα από το αφτί. Τα αίτια ομοιάζουν με των ενηλίκων (λοιμώξεις, έκθεση σε θόρυβο, νευρολογικές και κληρονομικές παθήσεις).Η αντιμετώπιση παρουσιάζει λιγότερα προβλήματα, καθώς έχουν αναπτυχθεί ο λόγος και η επικοινωνία του παιδιού.Οι μέθοδοι (συντηρητικές και χειρουργικές) είναι όμοιες με των μικρότερων παιδιών.
