Λοιμώξεις στην κύηση-Οι "σιωπηλές" απειλές για το μωρό

Από τον Ελευθέριο Αναστασάκη,
Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ

Κάθε γυναίκα που μένει έγκυος ελπίζει ότι η κύησή της θα εξελιχθεί ομαλά και θα αποκτήσει ένα υγιές μωρό. Για τον λόγο αυτόν, από την πρώτη επίσκεψή της κιόλας, ο γιατρός θα ζητήσει εξετάσεις αίματος,που στόχο έχουν τον έλεγχο της υγείας της επιτόκου και του εμβρύου. Μέρος των εξετάσεων αυτών διαγιγνώσκει την πιθανότητα ύπαρξης συγγενούς λοιμώξεως.

Οι ενδομήτριες ή συγγενείς λοιμώξεις είναι αυτές που προσβάλλουν το έμβρυο καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή το νεογνό κατά την περιγεννητική περίοδο. Ο συνήθης τρόπος μετάδοσης της λοίμωξης είναι κυρίως μέσω του πλακούντα και λιγότερο συχνά η ανιούσα οδός, από τα γεννητικά όργανα της μητέρας. Οι υπεύθυνοι μικροοργανισμοί για τη λοίμωξη του εμβρύου είναι κυρίως ιοί, μικρόβια και παθογόνα παράσιτα γνωστά με το ακρωνύμιο TORCH (Toxoplasma gondii, Other, Rubella, Cytomegalovirus και Herpes Simplex II). Στην ομάδα «Other» ανήκει ένας μεγάλος αριθμός μικροοργανισμών όπως η λιστέρια, η ωχρά σπειροχαίτη (σύφιλις), το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, τα χλαμύδια (τράχωμα) κ.ά. Η συχνότητα των συγγενών λοιμώξεων ποικίλλει ανάλογα με το είδος του παθογόνου μικροοργανισμού και γενικά κυμαίνεται στο 0,5% - 2,5% όλων των γεννήσεων, με αυξημένη συχνότητα σε πληθυσμούς χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου. Αν και το 1/10 των επιμολυνθέντων νεογνών παρουσιάζει κλινικές εκδηλώσεις, ο αριθμός αυτών που νοσούν παραμένει, ευτυχώς, σχετικά μικρός. Το εύρος και η βαρύτητα των επιπτώσεων στο έμβρυο ή στο νεογνό ποικίλλουν. Κοινές κλινικές εκδηλώσεις οι οποίες υποδηλώνουν ενδομήτρια λοίμωξη είναι η προωρότητα, η ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης, αιματολογικές εκδηλώσεις, οφθαλμολογικά σημεία, εκδηλώσεις από το ΚΝΣ και ο εμβρυϊκός ύδρωπας.

• Ερυθρά: Στην περίπτωση της ερυθράς, το 80% του πληθυσμού έχει αντισώματα (τα IgG είναι θετικά), γιατί έχει ανοσοποιηθεί ακόμα κι αν δεν έχει νοσήσει εμφανώς. Το υπόλοιπο 20% που δεν έχει αντισώματα μπορεί να εμβολιαστεί με το τριπλό εμβόλιο, αν το ανακαλύψει πριν από την κύηση, αλλά πρέπει να περάσουν περίπου έξι μήνες πριν η γυναίκα προχωρήσει σε εγκυμοσύνη. Η έγκυος που δεν έχει αντισώματα, κατά τη διάρκεια της κύησης πρέπει
  να προσέχει πολύ τις επαφές της, ιδίως με τα παιδιά. Αν νοσήσει, το έμβρυο μπορεί να παρουσιάσει ανατομικές βλάβες, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην απόφαση διακοπής της κύησης. Οι γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, πριν μείνουν έγκυοι πρέπει να ελέγχουν αν έχουν αντισώματα έναντι της ερυθράς.
• Κυτταρομεγαλοϊός: Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με του κοινού κρυολογήματος και μεταδίδεται με τη στενή επαφή σωματικών υγρών. Πολλές γυναίκες έχουν αντισώματα για τον κυτταρομεγαλοϊό χωρίς να θυμούνται ότι νόσησαν από αυτόν, γεγονός που τις προστατεύει κατά την κύηση. Εκείνες που δεν έχουν αντισώματα κατά τη διάρκεια της κύησης πρέπει να προσέχουν και να αποφεύγουν τις πολύ στενές επαφές με άλλους ανθρώπους, καθώς η νόσηση μπορεί να βλάψει το έμβρυο.
• Τοξόπλασμα: Το τοξόπλασμα βρίσκεται στα κόπρανα της γάτας, σε όχι καλά πλυμένα λαχανικά που καταναλώνονται ωμά και στο μισοψημένο χοιρινό κρέας. Οι έγκυοι που δεν έχουν αντισώματα για το τοξόπλασμα πρέπει να αποφεύγουν αυτούς τους παράγοντες κινδύνου, καθώς η νόσηση μπορεί να είναι καταστροφική για το έμβρυο. Βέβαια, στη διάρκεια μιας κύησης, μαζί με τις γενικές εξετάσεις, παρακολουθούμε την αντισωματική κατάσταση της γυναίκας
  για να διαπιστώσουμε αν συμβαίνει ορομετατροπή της και να πράξουμε ανάλογα.
• Ηπατίτιδα: Η πιο κοινή είναι η ηπατίτιδα Β, από την οποία πάσχει περίπου το 5% του πληθυσμού. Αυτό δεν εμποδίζει τις γυναίκες που νοσούν να χαρούν τη μητρότητα, απλώς είναι καλύτερα η γέννηση να γίνεται με καισαρική, γιατίμε φυσιολογικό τοκετό αυξάνονται οι πιθανότητες μετάδοσης στο έμβρυο. Μετά τη γέννηση ακολουθεί εμβολιασμός του βρέφους. Υπάρχουν διάφορες απόψεις για το κατά πόσον είναι ασφαλές να θηλάζουν το μωρό τους, γι’αυτό καλύτερα να ακολουθούν τις συμβουλές του παιδιάτρου.
• Έρπης των γεννητικών οργάνων:Πρόκειται για ίωση που κάνει κύκλους κατά περιόδους και εμφανίζει ένα μικρό έλκος στα γεννητικά όργανα. Αν την ώρα έναρξης του τοκετού υπάρχει ενεργή λοίμωξη, τότε και πάλι είναι πιο ασφαλές για το μωρό να γεννηθεί με καισαρική τομή, καθώς ο ιός μεταδίδεται με την άμεση επαφή από τη μολυσμένη περιοχή, ενώ σπάνια μολύνεται όσο βρίσκεται στην κοιλιά της μητέρας. Η λοίμωξη του νεογνού με τον ιό μπορεί να είναι πολύ σοβαρή, ακόμα και θανατηφόρα, γι’ αυτό για μεγαλύτερη ασφάλεια είναι προτιμότερο να διενεργείται
  καισαρική.

Δ ι ά γ ν ω σ η κ α ι θ ε ρ α π ε ί α

Η διάγνωση των συγγενών λοιμώξεων παραμένει δύσκολη, αφού είτε η νόσος απουσιάζει κλινικά είτε οι εκδηλώσεις της είναι πολύ ήπιες. Η διάγνωση αυτών των «σιωπηλών» λοιμώξεων στηρίζεται στη γνώση και στην εγρήγορση του γιατρού, ο οποίος με τη βοήθειατου εργαστηρίου θα μπορέσει να απομονώσει τον μικροοργανισμό, να ταυτοποιήσει το αντιγόνο με τη μέθοδο PCR και να πιστοποιήσει την ύπαρξη αυξημένων αντισωμάτων εμβρυϊκής προέλευσης (IgM). Η θεραπεία δεν είναι πάντοτε ειδική και τα αποτελέσματά της πολλές φορές είναι απογοητευτικά. Η σύγχρονη αντιμετώπιση του νεογνού με συγγενή λοίμωξη προϋποθέτει μία συντονισμένη ομάδα ειδικών, αποτελούμενη από νεογνολόγο, λοιμωξιολόγο, παιδονευρολόγο, κοινωνικό λειτουργό, αναπτυξιολόγο και παιδοψυχολόγο. Ο ακρογωνιαίος λίθος στην αντιμετώπιση των συγγενών λοιμώξεων παραμένει η διαρκής φροντίδα και εγρήγορση του γιατρού, που πρέπει να εστιάζεται στην πρόληψη της συγγενούς λοίμωξης. Γενικά, στη διάρκεια της κύησης, μια γυναίκα είναι πιο ευάλωτη σε λοιμώξεις, γι’ αυτό πρέπει να προσέχει τον εαυτό της και το μωρό που μεγαλώνει μέσα της, να ξεκουράζεται όσο το δυνατόν περισσότερο και να τρέφεται όσον το δυνατόν καλύτερα. Επίσης, αν υπάρχει κάποιο σύμπτωμα που την ανησυχεί, να συμβουλεύεται τον γιατρό της, ο οποίος μπορεί να εκτιμήσει αν υπάρχει κάποιο πρόβλημα και να το αντιμετωπίσει στο αρχικό του στάδιο.