Γονιδιακός Έλεγχος για την πρόληψη και θεραπεία του κληρονομικού καρκίνου του μαστού

Γράφει η Ανδριάνα Κουλούρα, Γενική Χειρουργός-Χειρουργός Μαστού, Διευθύντρια Κλινικής Μαστού ΛΗΤΩ

Η ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: ορμονικούς, μεταβολικούς, περιβαλλοντικούς και γενετικούς. Περίπου το 5-7% των καρκίνων του μαστού θεωρούνται «κληρονομικοί», δηλαδή αποδίδονται στην παρουσία μεταλλάξεων στο DNA και ενέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου, σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Η ανίχνευση μιας τέτοιας μετάλλαξης καθορίζει τη διαμόρφωση αποτελεσματικής στρατηγικής πρόληψης του καρκίνου και διευκολύνει τη διαχείριση του κινδύνου για τους εξ αίματος συγγενείς.

Μια γυναίκα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού μπορεί να βρει τις απαντήσεις της σε ένα γενετικό τεστ, προκειμένου να διαπιστώσει αν είναι όντως φορέας γονιδιακών μεταλλάξεων, οι οποίες ενισχύουν την πιθανότητα καρκίνου του μαστού.

Πού οφείλονται οι κληρονομικές μορφές καρκίνου του μαστού;

Οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην παρουσία μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1 και BRCA2. Αυτά τα γονίδια ορίζονται ως ογκοκατασταλτικά, δηλαδή ικανά να ρυθμίζουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και να επιδιορθώνουν οποιαδήποτε βλάβη στην αντιγραφή του DNA. Μία μετάλλαξη σε ένα από αυτά τα γονίδια μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μιας από αυτές τις λειτουργίες και επομένως να προδιαθέσει στην εμφάνιση καρκίνου. Οι γυναίκες με μετάλλαξη στο BRCA1 έχουν πιθανότητα περίπου 72% να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού, ενώ στο BRCA2 περίπου 69%. Αυτές οι μεταλλάξεις σχετίζονται επίσης με τον καρκίνο ωοθηκών, προστάτη, παγκρέατος και το μελάνωμα.

Ο καρκίνος του μαστού σε γυναίκες που φέρουν μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 είναι πολύ πιθανό να εμφανιστεί σε νεαρή ηλικία, να επηρεάσει και τους δύο μαστούς, να παρουσιάσει πολλαπλές εστίες στον ίδιο μαστό και συχνά είναι πιο επιθετικός. Άλλα γονίδια που εμπλέκονται με τον καρκίνο του μαστού περιλαμβάνουν το PALB2, PTEN, BARD1 και RAD51C, το γονίδιο BRIP1 ή τα γονίδια MLH1, MSH2 και MSH6.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα ενός στοχευμένου γονιδιακού ελέγχου;

Ένας κατάλληλα στοχευμένος γονιδιακός έλεγχος, μετά από συνεννόηση με τον γενετιστή, παρουσιάζει αμέτρητα πλεονεκτήματα: το πρώτο και πιο άμεσο είναι η παροχή πληροφοριών σχετικά με τον κίνδυνο ανάπτυξης μιας δεδομένης ασθένειας ή ενός δεδομένου όγκου. Μπορεί να παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τις καταλληλότερες θεραπευτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση μιας συγκεκριμένης παθολογίας. Τέλος, μπορεί να βοηθήσει τα μέλη της οικογένειας να αναγνωρίσουν τον κίνδυνο να νοσήσουν. Η συνειδητοποίηση αυτού του κινδύνου τους επιτρέπει να λαμβάνουν μέτρα, όπως παρακολούθηση ή χειρουργική επέμβαση, για να μειώσουν την πιθανότητα να συμβεί.

Ποιες είναι οι προληπτικές επιλογές που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού;   

Η πρώτη αφορά σε μια τακτική στενής παρακολούθησης με ειδικά πρωτόκολλα για αυτές τις ασθενείς. Η τακτική της παρακολούθησης επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού σε πρώιμο στάδιο. Άλλη εναλλακτική αποτελεί η προφυλακτική διπλή μαστεκτομή με άμεση αποκατάσταση - πιο παρεμβατική προσέγγιση - που μειώνει ωστόσο την πιθανότητα ανάπτυξης όγκου κατά 90-95%, καθώς και η αμφοτερόπλευρη προφυλακτική σαλπιγγοωοθηκεκτομή, η οποία μάλιστα, όταν πραγματοποιηθεί σε ασθενείς κάτω των 40 ετών μειώνει κατά 50% την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Τέλος, οι ασθενείς μπορούν να λάβουν ειδική προφυλακτική ορμονοθεραπεία, δηλαδή λήψη φαρμάκων που μειώνουν τη δράση ή την παραγωγή των οιστρογόνων που μειώνει τις πιθανότητες ανάπτυξης ορμονοεξαρτώμενου καρκίνου.

Η αναγνώριση ασθενών και οικογενειών με υποψία γενετικής προδιάθεσης για την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού μας επιτρέπει να αντιμετωπίζουμε σήμερα με τον πλέον κατάλληλο τρόπο, όχι μόνο κλινικά προβλήματα, αλλά και αυτά που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής των ατόμων με προδιάθεση.