Βιταμίνη D στα βρέφη και στα νήπια

Δέσποινα Γρηγοριάδου Παιδίατρος - Νεογνολόγος Επιστημονική Συνεργάτης ΜΕΝΝ ΛΗΤΩ

Η βιταμίνη D είναι μια ομάδα δύο λιποδιαλυτών ουσιών της βιταμίνης D2 και της βιταμίνης D3. Η βιταμίνη D στον οργανισμό μας προέρχεται κατά 90% από τη βιοσύνθεση της D3 στο δέρμα, ενώ μόνο το 10% προσλαμβάνεται με την τροφή. Η πρόδρομη ουσία (7-δεϋδροχοληστερόλη), που βρίσκεται στη βασική και ακανθώδη στιβάδα της επιδερμίδας, μετατρέπεται με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας Β σε βιταμίνη D3. Η μελανίνη του δέρματος είναι φυσικό φίλτρο που καθορίζει τη διάρκεια της έκθεσης στον ήλιο που χρειάζεται για να παραχθεί συγκεκριμένη ποσότητα βιταμίνης D3. Γι’ αυτό το λόγο, οι σκουρόχρωμοι χρειάζεται να εκτεθούν περισσότερο χρόνο στον ήλιο απ’ ό,τι οι ανοιχτόχρωμοι για να παραχθεί η ίδια ποσότητα βιταμίνης. Οι αντηλιακές κρέμες απορροφούν την υπεριώδη ακτινοβολία Β, μειώνοντας τη σύνθεση της D3 κατά 95%. H βιταμίνη D3 εφόσον παραχθεί στην επιδερμίδα μέσω των τριχοειδών αγγείων του δέρματος εισέρχεται στην κυκλοφορία συνδεόμενη με ειδική πρωτεΐνη. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D είναι τα ψάρια με μεγάλη περιεκτικότητα σε λίπος (σαρδέλα, σολομός, τόνος, σκουμπρί), το μουρουνέλαιο, ο κρόκος αυγών, το μοσχαρίσιο συκώτι και τροφές εμπλουτισμένες με βιταμίνη D όπως οι μαργαρίνες, το γάλα και οι παιδικές τροφές. Από το δέρμα και από τις τροφές, βιταμίνη D παραλαμβάνεται από ειδική πρωτεΐνη και μεταφέρεται στο ήπαρ, όπου και γίνεται η πρώτη υδροξυλίωση. Η 250H βιταμίνη D (καλσιδιόλη) με ειδική πρωτεΐνη μεταφέρεται στους νεφρούς και εκ νέου με υδροξυλίωση προκύπτει το τελικό δραστικό μόριο βιταμίνης D1a, 25(oH)2 βιταμίνη D (καλιστριόλη), με δράση 100 φορές πιο ισχυρή. Για τον δείκτη επάρκειας ενός οργανισμού σε βιταμίνη D χρειάζεται ο προσδιορισμός της 25(oH) βιταμίνης D στο αίμα. Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο, την επαναρρόφησή του στα νεφρικά σωληνάρια και την μετάλλωση των οστών. Η βιταμίνη D έχει ιδιαίτερη σημασία στα βρέφη και στα νήπια όπου υπάρχει συνεχής αύξηση του σκελετού. Η κλινική εικόνα της υποβιταμίνωσης D ποικίλλει. Εμφανίζει συμπτώματα όπως ευερεθιστότητα, καθυστέρηση της έκφυσης των νεογιλών και μόνιμων οδόντων, καθυστέρηση της σωματικής αύξησης και κινητικής εξέλιξης, αυξημένη ευαισθησία στις λοιμώξεις και οστικά άλγη. Η ραχίτιδα είναι επίπτωση βαριάς έλλειψης βιταμίνης D. Κλινικά ευρήματα της ραχίτιδας είναι η διόγκωση της μετάφυσης των μακρών οστών, ραιβογονία, βλαισογονία και η καθυστέρηση σύγκλεισης της πρόσθιας πηγής. Μπορεί να εμφανιστούν και συμπτώματα υπασβεστιαιμίας όπως άπνοιες, υποτονία, μυϊκή αδυναμία και καρδιομυοπάθεια. Τα αποθέματα της βιταμίνης D του νεογέννητου σχετίζονται με εκείνα της μητέρας του. Η μητέρα που έχει επάρκεια βιταμίνης D στο τελειόμηνο νεογνό καλύπτει τις ανάγκες του για περίπου 8 εβδομάδες. Τα πρόωρα νεογνά γεννιούνται με χαμηλότερη βιταμίνη D. Η έλλειψη της βιταμίνης D στην έγκυο δημιουργεί ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου. Κατά τη διάρκεια του θηλασμού, τα βρέφη πρέπει να λαμβάνουν πρόσθετη βιταμίνη D 400iu από τις πρώτες ημέρες της γέννησης και καθ' όλη τη διάρκεια του θηλασμού. Το μητρικό γάλα περιέχει ελάχιστα ποσά βιταμίνης D. Οποιαδήποτε κατάσταση όπου υπάρχει μείωση έκκρισης χολής οδηγεί σε έλλειψη βιταμίνης D. Μείωση της απορρόφησης της βιταμίνης D προκύπτει σε εκτεταμένη εντερεκτομή ή μείωση της λειτουργικής επιφάνειας του λεπτού εντέρου, σε νόσους όπως κυστική ίνωση, κοιλιοκάκη και στις ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου. Επίσης, χαμηλές τιμές βιταμίνης D βρίσκουμε σε ηπατοπάθεια, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και σε θεραπεία με αντιεπιληπτικά. Οι έφηβοι και άτομα που είναι χορτοφάγοι βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν έλλειψη βιταμίνης D. Ως συμπέρασμα, θα πρέπει όλες οι έγκυες να ελέγχονται και να λαμβάνουν όταν χρειάζεται βιταμίνη D. Να χορηγείται σε όλα τα βρέφη που θηλάζουν βιταμίνη D 400iu/ημέρα. Βρέφη με επιβαρυντικούς παράγοντες όπως προωρότητα, σκουρόχρωμη επιδερμίδα και παιδιά που η κατοικία τους είναι σε γεωγραφικό πλάτος μεγαλύτερο από 40° βόρεια χρειάζονται αυξημένες ποσότητες βιταμίνης D.