Ογκίδια μαστού στην εγκυμοσύνη και στον θηλασμό. Είναι επικίνδυνα;

Ανδριάνα Κουλούρα
Διευθύντρια Χειρουργικής Κλινικής Μαστού,
Επιστημονική Συνεργάτης ΛΗΤΩ

Κατά τους εννέα μήνες της κύησης, το σώμα προετοιμάζεται για το θηλασμό. Ως εκ τούτου, ο μαστός υφίσταται φυσιολογικές αλλαγές λόγω των ορμονικών διακυμάνσεων οι οποίες αυξάνουν το μέγεθος του και την περιεκτικότητα του σε νερό.

Αυτές οι αλλαγές μπορούν να εμφανιστούν ήδη μια εβδομάδα μετά τη σύλληψη και να συνεχιστούν μέχρι και τη γαλουχία, ενώ οι μαστοί επιστρέφουν στην αρχική τους μορφή 3 μήνες μετά τη διακοπή της .

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι μεταβολές αυτές ποικίλλουν από γυναίκα σε γυναίκα και εκδηλώνονται κλινικά με την αυξημένη πυκνότητα, την οζώδη μορφολογία και ενίοτε με την παρουσία ψηλαφητών ογκιδίων.

Η κλινική δυσκολία που προκύπτει, αφορά όχι μόνο στη διάγνωση και τη θεραπεία αλλά και στην επίπτωση που μπορούν να έχουν αυτές στο έμβρυο.

Βασικός στόχος της κλινικής αξιολόγησης των ψηλαφητών ογκιδίων του μαστού κατά την εγκυμοσύνη και τη γαλουχία είναι ο αποκλεισμός της κακοήθειας. Καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες καθυστερούν την τεκνοποίηση, η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού στην εγκυμοσύνη αυξάνεται. Παρά το γεγονός ότι ο καρκίνος του μαστού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, σύμφωνα με την American Cancer Society, είναι σπάνιος, είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι το 20% των ψηλαφητών ογκιδίων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αφορούν σε κακοήθειες.

Για το λόγο αυτό οι γυναίκες θα πρέπει να υποβάλλονται σε περιοδικές εξετάσεις του μαστού κατά τη διάρκεια του προγεννητικού ελέγχου.

Εκτός από την ψηλάφηση, ο υπέρηχος μαστών αποτελεί την εξέταση εκλογής καθώς δεν έχει καμία επίπτωση στο έμβρυο.

Η μαστογραφία κατά τη διάρκεια της κύησης παρόλο που δεν αντενδείκνυται, εάν υπάρξει η κατάλληλη κάλυψη της κοιλιακής χώρας, ζητείται μόνο όταν υπάρχει σοβαρή υποψία κακοήθειας. Ωστόσο η διαγνωστική της αξίας είναι περιορισμένη λόγω των μεταβολών στο μαστό.

Η μαγνητική μαστών (MRI) δεν ενδείκνυται καθώς δεν έχει εξακριβωθεί πλήρως η ασφάλεια στη χρήση του σκιαγραφικού ως προς το έμβρυο. Στο θηλασμό ωστόσο είναι αποδεκτή αν και η ευαισθησία της είναι μειωμένη.

Η βιοψία, όπου αυτή είναι αναγκαία για τη διάγνωση, μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε δια λεπτής (FNA) είτε δια κόπτουσας βελόνης (Core Biopsy) ενώ η χρήση τοπικού αναισθητικού, θεωρείται ασφαλής τόσο στην κύηση όσο και στη γαλουχία.

Τι μπορεί να είναι τα ογκίδια αυτά και πως αντιμετωπίζονται;
(παρατίθενται τα συχνότερα καλοήθη μορφώματα κατά την εγκυμοσύνη και τη γαλουχία)

Φραγμένος γαλακτοφόρος πόρος: Στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο, είναι η πιο πιθανή αιτία ενός ψηλαφητού μορφώματος στο μαστό. Κλινικά μπορεί να είναι σκληρός, ήπια επώδυνος και έχει την τάση να εξαφανίζεται μετά από μερικές ημέρες ενώ μπορεί να επανέλθει στο θηλασμό.

Η χρήση κατάλληλου στηθόδεσμου μαζί με ζεστές κομπρέσες και μαλάξεις στην περιοχή ανακουφίζουν από τον πόνο και βοηθούν στο να υποχωρήσει η διόγκωση. Εάν όμως δεν υποχωρεί ή χειροτερεύσει θα χρειαστεί κλινική εκτίμηση και περαιτέρω διερεύνηση.

Αδενώματα γαλουχίας: Πρόκειται για καλοήθεις ορμονοεξαρτώμενες μάζες. Είναι συχνά (περίπου το 70% των ψηλαφητών ευρημάτων), μοιάζουν με τα ινοαδενώματα, εμφανίζονται σαν ψηλαφητές, κινητές, ανώδυνες μάζες κυρίως κατά τη διάρκεια της γαλουχίας και σπάνια πριν το τρίτο τρίμηνο ενώ μπορεί να υποχωρήσουν αυτόματα με το πέρας του θηλασμού.

Η διαχείρισή τους γίνεται με στενή παρακολούθηση ενώ εάν υπάρχουν ύποπτα χαρακτηριστικά πρέπει να γίνει βιοψία.

Γαλακτοκήλες: Η πιο κοινή μάζα στο μαστό κατά τη γαλουχία και μετά το πέρας αυτής. Κλινικά είναι ανώδυνη και μπορεί να αφορά και στους δύο μαστούς. Μπορεί να υποχωρήσει αυτόματα όμως η παρακέντηση του περιεχομένου της έχει διαγνωστικό και θεραπευτικό ρόλο και πάντα πρέπει να συνοδεύεται από απεικονιστικές εξετάσεις.

Ινοαδενώματα: Στα ήδη υπάρχοντα ινοαδενώματα, λόγω της αυξημένης αγγείωσης μπορεί να παρατηρηθεί αύξηση του μεγέθους τους κατά 20%. Αυτή η ταχεία ανάπτυξη μερικές φορές προκαλεί εστιακό πόνο. Κάθε νέο ή ύποπτο εύρημα θα πρέπει να επιβεβαιώνεται με παρακέντηση και βιοψία.

Κύστες: Εμφανίζονται με την ίδια συχνότητα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας, όπως στο φυσιολογικό μαστό. Είναι συχνότερες στις νέες γυναίκες. Η αντιμετώπιση επιπλεγμένων κύστεων περιλαμβάνει στενή παρακολούθηση ή και παρακέντηση, ενώ σπανιότερα μπορεί να χρειαστεί βιοψία.

Μαστίτιδα ή απόστημα μαστού: Συμβαίνει συχνότερα κατά τη διάρκεια της γαλουχίας. Τα πιο συχνά παθογόνα είναι ο σταφυλόκοκκος και ο στρεπτόκοκκος ή το κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli). Η διάγνωση είναι κλινική, αν και η απεικόνιση ενδείκνυται εάν υπάρχει υποψία για απόστημα ή κακοήθεια.

Η αντιμετώπιση του αποστήματος του μαστού περιλαμβάνει διαγνωστική και θεραπευτική παρακέντηση και κατάλληλη θεραπεία με αντιβιοτικά, ενώ σε εμμένον απόστημα ή εάν είναι μεγαλύτερο από 3 εκ, χειρουργική διάνοιξη. Εάν μετά την κατάλληλη θεραπεία τα ευρήματα δεν υποχωρήσουν, θα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα καρκίνου.

Τα ψηλαφητά ογκίδια στο μαστό στην εγκυμοσύνη και τη γαλουχία αποτελούν μια διαγνωστική πρόκληση κλινικά και απεικονιστικά.

Είναι πολύ σημαντικό να γίνεται η σωστή εκτίμηση από ειδικό χειρουργό μαστού ώστε να αποφευχθεί η καθυστερημένη διάγνωση που οδηγεί σε φτωχή πρόγνωση στο ενδεχόμενο κακοήθειας.