Ογκολογία

Τα νέα άλματα της ιατρικής

Δεν χρειάζεται να ειπωθούν πολλά για τον καρκίνο - μόνο ότι είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την ιατρική, ένα πεδίο στο οποίο η έρευνα εντείνεται διαρκώς, με στόχο την αντιμετώπιση και την εξουδετέρωση ενός πολύπλοκου και δύσκολου αντιπάλου.

Τα τελευταία χρόνια, οι εξελίξεις είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές και τα αποτελέσματα απτά: νέες μέθοδοι, νέα θεραπευτικά σχήματα, νέες τεχνικές αντιμετώπισης έχουν επιτύχει ακόμα υψηλότερα ποσοστά θεραπείας, άνοδο του προσδόκιμου επιβίωσης, ακόμα καλύτερη ποιότητα ζωής μετά. Και όλα δείχνουν ότι η φαρέτρα της ιατρικής θα συνεχίσει να γεμίζει με περισσότερα και πιο αποτελεσματικά βέλη.

Για τις εξελίξεις αυτές και τη σημασία τους γράφουν διακεκριμένοι γιατροί του Τομέα Ογκολογίας του Ομίλου ΥΓΕΙΑ, στέλνοντας παράλληλα ένα μήνυμα αισιοδοξίας σε όσους αντιμετωπίζουν αυτήν τη δύσκολη πρόκληση!

«WATSON for Oncology»: Η εξέλιξη της τεχνολογίας στην ογκολογία

Πάρις Α. Κοσμίδης

Παθολόγος - Ογκολόγος, Διευθυντής Β’ Παθολογικής - Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η συχνότητα περιπτώσεων του καρκίνου αυξάνεται συνεχώς. Το γεγονός αυτό αποδίδεται στις επιπτώσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής, αλλά κυρίως στη συνεχή αύξηση του μέσου όρου ζωής παγκοσμίως. Οι διεθνείς οργανισμοί υπολογίζουν ότι κάθε χρόνο θα εμφανίζονται 14 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκίνου.

Οι νέες γνώσεις για το θέμα αυτό, πολλαπλασιάζονται καθημερινά. Ο όγκος, λοιπόν, των πληροφοριών που θα πρέπει να επεξεργαστεί ο ειδικός είναι τόσο μεγάλος, που οι επιστήμονες οδηγήθηκαν σε συστηματική προσπάθεια χρήσης και εκμετάλλευσης της σύγχρονης τεχνολογίας, δηλαδή της τεχνητής νοημοσύνης. Μεταξύ αυτών η εταιρεία IBM δημιούργησε έναν υπερυπολογιστή, χρησιμοποιώντας όλη την τεχνολογία αιχμής, τον οποίο ονόμασε «WATSON for Oncology» (WFO).

Πρόκειται για τεχνολογία που χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη σε συνδυασμό με βάση δεδομένων στην οποία έχουν εισαχθεί όλες οι τεκμηριωμένες γνώσεις που αφορούν την ογκολογία και τις συναφείς ειδικότητες. Στη βάση αυτή εισάγονται καθημερινά από ειδικούς της IBM, οι οποίοι εργάζονται με διακεκριμένους ογκολόγους του αντικαρκινικού νοσοκομείου Memorial Sloan Kettering (MSKCC) των ΗΠΑ, όλες οι νέες γνώσεις ώστε το σύστημα να είναι απολύτως επικαιροποιημένο.

Το σύστημα «WATSON for Oncology» έχει φτιαχτεί έτσι ώστε οι θεραπευτικές επιλογές που προτείνει είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνες με τις κατευθυντήριες οδηγίες του Εθνικού Γενικού Αντικαρκινικού Δικτύου των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, NCCN.

Το ΥΓΕΙΑ πρωτοπορεί

Πρωτοπόρο όπως πάντοτε στις ιατρικές εξελίξεις, το Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ, μετά την πρόσφατη σύναψη στρατηγικής συνεργασίας με τον παγκόσμιο κολοσσό πληροφορικής και εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, την IBM, δίνει τώρα τη δυνατότητα στους ογκολόγους να έχουν πρόσβαση στον υπερυπολογιστή «WATSON for Oncology» της IBM.

Δηλαδή, οι ογκολόγοι μπορούν τώρα να εισάγουν όλα τα στοιχεία, τις εξετάσεις και τα δεδομένα που αφορούν τον ασθενή τους και να παίρνουν σε ελάχιστα δευτερόλεπτα απαντήσεις στα ερωτήματα που τους απασχολούν.

Με τον τρόπο αυτό μπορεί να τεκμηριωθεί η ορθότητα της προτεινόμενης θεραπευτικής αγωγής. Επίσης, αποφεύγονται οι αναποτελεσματικές θεραπείες. Σε κάποιες περιπτώσεις προτείνονται εναλλακτικές λύσεις. Εξασφαλίζεται η πλέον σύγχρονη και εξατομικευμένη θεραπευτική αγωγή για τον ασθενή και κερδίζεται πολύτιμος χρόνος. Όλα αυτά υποστηρίζονται από το σύνολο της πρόσφατης τεκμηριωμένης παγκόσμιας έρευνας και βιβλιογραφίας.

Το «WATSON for Oncology», λοιπόν, είναι ένα νέο σημαντικό βήμα της επιστήμης και της τεχνολογίας, που βασίζεται στη χρήση της τεχνικής νοημοσύνης. Λύνει πολλά από τα υφιστάμενα προβλήματα και δείχνει την κατεύθυνση προς την οποία εξελίσσεται η σύγχρονη ιατρική, λειτουργώντας ως ένα πολύτιμο εργαλείο για τον ιατρό και όχι ως μια νέα μέθοδος που σταδιακά θα τον αντικαταστήσει.

Η πλατφόρμα IBM «Watson for Oncology» υποστηρίζει το έργο των ογκολόγων ιατρών σε ό,τι αφορά την κλινική λήψη αποφάσεων και παράλληλα τους επιτρέπει να έχουν πρόσβαση σε τεκμηριωμένες εξατομικευμένες θεραπευτικές επιλογές από περισσότερα από 300 ιατρικά περιοδικά, 200 εγχειρίδια και σχεδόν 15 εκατομμύρια σελίδες που παρέχουν πληροφορίες και περιεκτικές λεπτομέρειες για διαφορετικές επιλογές θεραπείας, συμπεριλαμβανομένων των βασικών πληροφοριών σχετικά με τις επιλογές θεραπείας με φάρμακα.

Η ανοσοθεραπεία του καρκίνου με απλά λόγια

Ηλίας Αθανασιάδης

Παθολόγος- Ογκολόγος, Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Η ανοσοθεραπεία έχει μπει στη ζωή μας, έχει ανοίξει νέους ορίζοντες και έχει δημιουργήσει μεγάλες προσδοκίες σε ιατρούς και ασθενείς. Η απλή ιδέα να κινητοποιήσουμε την άμυνα του οργανισμού εναντίον του καρκίνου και να οδηγήσουμε το σύστημα ανοσοεπαγρύπνησης για να θεωρήσει τον καρκίνο ως ένα ξένο σώμα, έχει υπάρξει εδώ και πολλά χρόνια. Κατά την τελευταία δεκαετία έχουν ανιχνευθεί μοριακοί στόχοι στο σύστημα ανοσοεπαγρύπνησης, που αναγνωρίζει τις απειλές κατά του οργανισμού σαν ξένο σώμα και απελευθερώνει έναν ιδιαίτερα αποτελεσματικό μηχανισμό καταστροφής. Ο μηχανισμός διηθεί τον στόχο με λεμφοκύτταρα και ενεργοποιεί μηχανισμούς φλεγμονής που, όταν αναγνωρίσουν τον καρκίνο σαν στόχο, έχουν δυνατότητα να καταλύσουν τον ιστό και να τον οδηγήσουν σε απόπτωση και κυτταρικό θάνατο. Διαθέτει ισχυρή μνήμη και παραμένει ενεργός για όλη τη διάρκεια της ζωής του ασθενούς και του καρκίνου του. Δημιουργεί ένα νέο μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο ο καρκίνος δεν είναι μόνο αποτέλεσμα κυτταρικού πολλαπλασιασμού και γονιδιακών αλλαγών, αλλά θεμελιώδης ιδιότητά του είναι να παραπλανά το ανοσολογικό σύστημα και να αποφεύγει την καταστροφή. Η ανάδειξη των σημείων ελέγχου της ανοσολογικής απάντησης CTLA-4 και PDL-1, στόχων της νεότερης ανοσοθεραπείας, ήταν θεμελιώδες βήμα στην επανάσταση που ακολούθησε και απέφερε το βραβείο Nobel Ιατρικής στους James Allison και Tasuku Honjo, αναγνωρίζοντας την προσφορά τους στην επιστήμη και στον άνθρωπο.

Τα αποτελέσματα

Οι νεότερες ανοσοθεραπείες με στόχο τα σημεία ελέγχου CTLA-4 και PDL-1 ήταν αποτελεσματικές, έχοντας πετύχει εντυπωσιακά κλινικά αποτελέσματα στο κακόηθες μελάνωμα, που μετετράπη από μια επάρατη νόσο σε ένα χρόνιο νόσημα, ώστε ασθενείς με μεταστατική νόσο να επιβιώνουν για διάστημα ετών.

Το 2013, το περιοδικό «Science» επέλεξε την ανοσοθεραπεία του καρκίνου σαν το σημαντικότερο επίτευγμα της χρονιάς για τις φυσικές επιστήμες. Η επιλογή δικαιώθηκε απόλυτα, αφού στα επόμενα χρόνια η ανοσοθεραπεία αναδείχθηκε στο νεότερο θεμέλιο στη θεραπεία του καρκίνου, μαζί με τη χειρουργική θεραπεία, την ακτινοθεραπεία, τη χημειοθεραπεία και τις στοχευμένες θεραπείες.

Σήμερα, οι καρκίνοι όπου η ανοσοθεραπεία είναι αποτελεσματική, έχουν σαφώς καλύτερη κλινική πορεία και σε ορισμένες μορφές τους η ανοσοθεραπεία αποτελεί ένδειξη πρώτης επιλογής στη θεραπεία της μη μεταστατικής νόσου. Όπου η ανοσοθεραπεία είναι αδρανής, η προσπάθεια της κλινικής έρευνας εστιάζεται στην κινητοποίηση και απεμπλοκή του ανοσολογικού μηχανισμού, ώστε οι λεγόμενοι ψυχροί όγκοι να μετατραπούν σε θερμούς.

Μετά το μελάνωμα, ο καρκίνος του πνεύμονα αποτέλεσε το πεδίο όπου οι αλγόριθμοι της θεραπείας τροποποιήθηκαν πλήρως και σήμερα, για τους περισσότερους ασθενείς με μεταστατική νόσο, η ανοσοθεραπεία αποτελεί την πρώτη επιλογή είτε σαν μονοθεραπεία είτε σαν συνδυασμός με χημειοθεραπεία. Επίσης, για τους μη χειρουργήσιμους ασθενείς με τοπικά προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονα, η θεραπεία είναι χημειοακτινοθεραπεία ακολουθούμενη από ανοσοθεραπεία, με εντυπωσιακή βελτίωση στον έλεγχο της νόσου και στη συνολική επιβίωση. Παρόμοια αποτελέσματα έχουν επιτευχθεί στο ουροθηλιακό καρκίνωμα, στον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, στον καρκίνο του νεφρού και οι ενδείξεις για την ανοσοθεραπεία συνεχώς επεκτείνονται. Στην καθημερινή κλινική πράξη, σε κάθε ασθενή με καρκίνο αναζητούμε τη δυνατότητα της ανοσοθεραπείας, ακόμη και στην απουσία καθιερωμένων κλινικών ενδείξεων, χαν οι υπόλοιπες επιλογές έχουν εξαντληθεί.

Η αναζήτηση των ασθενών με την καλύτερη απόκριση στην ανοσοθεραπεία γίνεται με την ανάδειξη βιοδεικτών, οι οποίοι προβλέπουν ποιοι καρκίνοι θα έχουν την καλύτερη απόκριση, έναντι αυτών που έχουν μικρή δυνατότητα απόκρισης. Οι δείκτες με αποδεδειγμένη αξία είναι η έκφραση του υποδοχέος PDL-1 στον όγκο, το φορτίο μεταλλάξεων (total mutation burden, TMB) και η παρουσία μικροδορυφορικής αστάθειας (microsatellite instability, MSI), ενώ γίνεται προσπάθεια για την ανάδειξη της προβλεπτικής αξίας και άλλων δεικτών. Ουσιαστικό βήμα στην επιλογή ασθενών για την ανοσοθεραπεία αποτέλεσε η κλινική ένδειξη εφαρμογής της ανοσοθεραπείας, ανεξαρτήτως πρωτοπαθούς εστίας, με βάση την υψηλή έκφραση της MSI (tumor agnostic indication).

Η ανοσοθεραπεία ξεκίνησε μια επανάσταση που είναι ακόμα σε εξέλιξη. Τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά από πλευράς επιστημονικής αξίας, αλλά ακόμα περισσότερο μεταφράζονται σε καλύτερο έλεγχο και επιβίωση των ασθενών με καρκίνο. Δημιουργούν ελπίδα για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους και αποτελούν πρόκληση για ορθολογική διαχείριση της ελπίδας, ώστε να μεταφράσουμε την ελπίδα σε ουσιαστική πρόοδο στη μάχη κατά του καρκίνου.

Όγκοι του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος σε νεαρούς ενήλικες

Ευαγγελία Ραζή

Παθολόγος - Ογκολόγος, Διευθύντρια Γ' Παθολογικής - Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η νευροογκολογία πραγματεύεται οποιαδήποτε νεοπλασματική εμπλοκή του νευρικού συστήματος, είτε υπό τη μορφή πρωτοπαθούς ή μεταστατικού όγκου στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ) είτε τις νευρολογικές επιπλοκές των νεοπλασιών και της θεραπείας τους.

Ένας από τους σημαντικότερους τομείς είναι η αντιμετώπιση των όγκων εγκεφάλου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι όγκοι αυτοί στους εφήβους και νεαρούς ενήλικες (ΕΝΕ) (ηλικίες 15-39). Σε πρόσφατη μελέτη μας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη (ΝΑΕ) η επίπτωση των κακοήθων όγκων ΚΝΣ είναι 23 περιπτώσεις ανά εκατομμύριο ΕΝΕ.

Οι όγκοι αυτοί είναι οι συχνότεροι στους ΕΝΕ εάν περιληφθούν και οι καλοήθεις όγκοι της υπόφυσης, αλλά ακόμα και χωρίς αυτούς, οι κακοήθεις όγκοι του ΚΝΣ είναι ανάμεσα στους συχνότερους.

Σε αυτήν την ηλικιακή ομάδα οι όγκοι ΚΝΣ έχουν μακρύτερη επιβίωση και έτσι οι θεράποντες τέτοιων ασθενών οφείλουν να μεριμνήσουν για τις απώτερες παρενέργειες της ασθένειας αυτής, της θεραπείας της και των επιπλοκών της (υπογονιμότητα, γνωσιακές δυσκολίες, δευτεροπαθείς κακοήθειες κ.ά.).

Ακόμα πιο σημαντική είναι η σύνθετη ψυχοκοινωνική επίδραση που έχει μια τέτοια διάγνωση στους ΕΝΕ, σε μια φάση της ζωής που ακόμα προσπαθούν να αυτονομηθούν οικονομικά, πρακτικά και συναισθηματικά από τη γονική εστία. Η ασθένεια δημιουργεί συνθήκες που απαιτούν την επαναφορά ή παράταση της εξάρτησης από τους γονείς, καθώς συχνά δεν μπορούν να εργαστούν, να οδηγήσουν και να ζήσουν αυτόνομα. Παράλληλα, οι γονείς δυσκολεύονται να επιτρέψουν την αυτονόμησή τους, επειδή ανησυχούν για τη ζωή και την ασφάλειά τους. Επιπλέον, οι σπουδαστικές και επαγγελματικές δραστηριότητες ανατρέπονται ή εμποδίζονται από τη νόσο και τη θεραπεία της.

Η μορφή της πάθησης

Βιολογικά οι όγκοι του ΚΝΣ σε ΕΝΕ είναι συνήθως γλοιώματα χαμηλότερου βαθμού και έχουν μεταλλαγμένο το γονίδιο της πρωτεΐνης IDH. Η επιβίωση είναι συχνά μακρύτερη και η ακτινοθεραπεία (ΑΚΘ) και η χημειοθεραπεία (ΧΜΘ) χρειάζονται μόνο εάν η εκτομή του όγκου δεν είναι πλήρης ή ο όγκος είναι υψηλής κακοήθειας. Η ακτινοβόληση ενέχει κινδύνους απώτερης γνωσιακής δυσχέρειας, όπως φαίνεται και από μελέτες που δείχνουν ότι οι νέοι αυτοί, ακόμα και αν ιαθούν, δεν επιτυγχάνουν επαγγελματικά ανάλογα με τους συνομήλικους τους. Η χημειοθεραπεία, πολλές φορές περιλαμβάνει αλκυλιούντες παράγοντες και έτσι ενέχει απώτερους κινδύνους, κυρίως δευτερογενούς λευχαιμίας.

Άλλοι όγκοι ΚΝΣ που συναντώνται σε ΕΝΕ είναι τα επενδυμώματα και τα μυελοβλαστώματα. Αυτά είναι κυρίως όγκοι της παιδικής ηλικίας. Τα θεραπευτικά σχήματα για το μυελοβλάστωμα περιλαμβάνουν ΑΚΘ ολόκληρου του νευράξονα (εγκέφαλος και νωτιαίος μυελός) και μετά ΧΜΘ. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η ΑΚΘ είναι σαφώς καλύτερα ανεκτή στα παιδιά από τους ΕΝΕ. Κυρίως φαίνεται ότι η ακτινοθεραπεία νευράξονα στους ΕΝΕ έχει σαν αποτέλεσμα τη βαρύτερη αιματολογική τοξικότητα με την επακόλουθη ΧΜΘ. Τέλος, εάν δεν προφυλαχθούν οι ωοθήκες των νεαρών γυναικών, η πιθανότητα υπογονιμότητας αυξάνεται με την ΑΚΘ νευράξονα.

Μια οντότητα με πραγματικά βαριά πρόγνωση είναι τα διάχυτα αστροκυττώματα της μέσης γραμμής με μετάλλαξη στα γονίδια ιστονών (H3 K27M). Οι όγκοι αυτοί, παρότι απεικονιστικά και ιστολογικά μπορεί να θυμίζουν χαμηλής κακοήθειας νεόπλασμα, έχουν κλινική συμπεριφορά γλοιοβλαστώματος, ταχύτατη εξέλιξη και βαριά πρόγνωση.

Συχνά είναι και τα μηνιγγιώματα στους ΕΝΕ. Αυτά πολλές φορές έχουν καλοήθη συμπεριφορά και πορεία, όμως ενίοτε μπορούν να εξελιχθούν ή να είναι πολυεστιακά και να προκαλέσουν επιπλοκές που επιδρούν αρνητικά στην ποιότητα της ζωής.

Συμπερασματικά, όλοι οι όγκοι στους ΕΝΕ χρειάζονται αντιμετώπιση από πολυδύναμη ομάδα με εξειδικευμένες γνώσεις. Η ανάγκη αυτή επιτείνεται στους όγκους ΚΝΣ, λόγω των ιδιαιτεροτήτων των όγκων αυτών.

Μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων

Γεώργιος Καριανάκης

Αιματολόγος, Διευθυντής Αιματολογικής Κλινικής και Μονάδας Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών ΥΓΕΙΑ

Η μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (μυελού και περιφερικού αίματος) αποτελεί μια καταξιωμένη θεραπευτική μέθοδο για την αντιμετώπιση αιματολογικών κατά κύριο λόγο νοσημάτων. Διακρίνεται στην αυτόλογη και στην αλλογενή. Το μόσχευμα στην αλλογενή προέρχεται είτε από συγγενή δότη (πλήρως ταυτόσημο ή απλοταυτόσημο) είτε από μη συγγενή συμβατό δότη («δεξαμενή» δοτών και ομφάλιου λώρου).

Σύμφωνα με τα δεδομένα της ΕΜΒΤ (Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μεταμοσχεύσεων Μυελού και Αίματος), το 2016 πραγματοποιήθηκαν σε 679 κέντρα 49 χωρών 43.636 μεταμοσχεύσεις (58% αυτόλογες και 42% αλλογενείς). Στην κατηγορία αλλογενών οι μη συγγενείς δότες ήταν 16.500 έναντι 15.500 των συγγενών. Το 90% περίπου των μεταμοσχευμένων στις αυτόλογες ήταν από περιφερικό αίμα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις αλλογενείς ήταν 65%, 10% περίπου ήταν από κύτταρα ομφάλιου λώρου. Το χαρακτηριστικό των τελευταίων 10 ετών είναι η ανάπτυξη των μεταμοσχευτικών κέντρων (1.366 παγκοσμίως) και ο υπερδιπλασιασμός των μεταμοσχεύσεων από απλοταυτόσημους δότες. Η αύξηση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στη χορήγηση κυκλοφωσφαμίδης (ένα χημικοθεραπευτικό φάρμακο), η οποία βελτιώνει σημαντικά τα ποσοστά επιτυχίας.

Η κύρια ένδειξη των αυτόλογων μεταμοσχεύσεων είναι το πολλαπλούν μυέλωμα (46%) και τα λεμφώματα (40%). Στο πολλαπλούν μυέλωμα η αυτόλογη μεταμόσχευση αποτελεί θεραπεία πρώτης γραμμής για τον ασθενή που είναι δυνητικά υποψήφιος. Το 90% περίπου των αυτόλογων έχει σαν βασικό σχήμα προετοιμασίας (conditioning) το Αlkeran σε υψηλές δόσεις ή τα σχήματα BEAM ή CVB. Πραγματοποιούνται σε ηλικίες έως 72 ετών ανάλογα με τη κλινική εικόνα του ασθενούς. Τα ποσοστά ίασης για τα λεμφώματα είναι 40%-60% (>2η γραμμή θεραπείας).

Οι αλλογενείς μεταμοσχεύσεις

Η κυρία ένδειξη αλλογενών μεταμοσχεύσεων είναι και παραμένουν οι οξείες λευχαιμίες (οξεία μυελογενής λευχαιμία 33% και οξεία λεμφογενής λευχαιμία 17%). Ακολουθούν τα ανθεκτικά λεμφώματα (10%), που παρουσιάζουν κυρίως υποτροπή μετά την αυτόλογη μεταμόσχευση, και τα μυελοδυσπλαστικα σύνδρομα (13%). Παρά τη βελτίωση των φαρμάκων, την επίτευξη καλύτερης συμβατότητας, η θνητότητα εξακολουθεί και παραμένει υψηλή (10%-30% περίπου) ανάλογα με την πάθηση, την ηλικία του ασθενούς, το στάδιο της νόσου, τη χορηγηθείσα χημειοθεραπεία. Προκειμένου να αποφευχθεί η υψηλή τοξικότητα υπάρχουν (ειδικά για τους πιο ηλικιωμένους ασθενείς) οι μεταμοσχεύσεις με σχήματα ελαττωμένης ισχύος. Η χρήση στην χρόνια μυελογενή λευχαιμία (4%) έχει ελαττωθεί σημαντικά ένεκα των εκπληκτικών αποτελεσμάτων που έχουν οι ασθενείς με τη χρήση των αναστολέων της τυροσινικής κινάσης.

Υπάρχουν σπανιότατες παθήσεις στις οποίες αποτελούν τη μοναδική θεραπεία ίασης (μυελοϊνωση, παροξυσμική νυκτερινή αιμοσφαιρινουρία, ιδιοπαθή θρομβοκυττάρωση). Από τις μη αιματολογικές κακοήθειες αξίζει να αναφερθεί η πολύτιμη προσφορά της αλλογενούς μεταμόσχευσης στις αιμοσφαιρινοπάθειες (δρεπανοκυτταρική και μεσογειακή αναιμία) με υψηλά ποσοστά ίασης κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Αναμφισβήτητα οι μεταμοσχεύσεις αποτελούν τη θεραπεία εκλογής για μια μεγάλη κατηγορία αιματολογικών νοσημάτων. Η καλύτερη πρόληψη και θεραπευτική αντιμετώπιση του συνδρόμου ξενιστή έναντι δότη (GVHD) που εμφανίζεται μετά την αλλογενή, η εμβάθυνση στο σύνθετο πρόβλημα της ογκογένεσης, η αλματώδης ανάπτυξη θεραπειών στόχου θα οδηγήσει προοδευτικά στην ελάττωσή της ή και στην κατάργησή της. Μέχρι τότε χιλιάδες άνθρωποι στο κόσμο θα εξακολουθούν να οδηγούνται στην ίαση αφού υποβληθούν σε αυτόλογη ή αλλογενή μεταμόσχευση.

Από το 2002 και μετά, στη Μονάδα Μεταμοσχεύσεων του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ πραγματοποιούνται μόνο αυτόλογες μεταμοσχεύσεις, σεβόμενοι απόλυτα τη σχετική νομοθεσία

Νέα εποχή στην ακτινοθεραπευτική ογκολογία

Κωνσταντίνος Δαρδούφας

Ακτινοθεραπευτής - Ογκολόγος, Διευθυντής Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Χρύσα Παρασκευοπούλου

Ακτινοφυσικός, Συντονίστρια Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Κωνσταντία Τσαμασιώτη

Ακτινοθεραπεύτρια - Ογκολόγος, Επιστ. Συνεργάτις Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση του καρκίνου με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα για περισσότερα από 100 χρόνια. Σχεδόν τα 2/3 των καρκινοπαθών υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της νόσου τους. Σκοπός της ακτινοθεραπείας είναι να εναποθέσει θανατηφόρα δόση ακτινοβολίας στην περιοχή του στόχου, χωρίς να βλάψει τους γύρω φυσιολογικούς ιστούς.

Οι εξελιγμένες τεχνικές ακτινοθεραπείας που αναδείχθηκαν τα τελευταία χρόνια είναι η τρισδιάστατη ακτινοθεραπεία διαμορφωμένης έντασης (Intensity Modulated Radiation Therapy - IMRT), η τοξοειδής ακτινοθεραπεία με πεδία διαμορφωμένης έντασης (Volumetric Modulated Arc Therapy - VMAT) και η Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία και Ακτινοχειρουργική (Stereotactic Radiotherapy - Radiosurgery), χρησιμοποιώντας γραμμικούς επιταχυντές ή γ-Knife. Οι τεχνικές αυτές καθοδηγούνται πλήρως από την απεικόνιση, τόσο πριν (κατά τον σχεδιασμό) όσο και κατά τη διάρκεια της θεραπείας (Image-Guided Radiation Therapy - IGRT), έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ακρίβεια στη στόχευση. Αυτό επιτρέπει τη χορήγηση μέγιστης δόσης με επαύξηση του θεραπευτικού αποτελέσματος και παράλληλα μείωση των παρενεργειών.

Σε αντίθεση με τις συμβατικές κλασματοποιημένες ακτινοθεραπευτικές τεχνικές, στη στερεοτακτική ακτινοθεραπεία αποδίδεται πολύ υψηλή δόση, υπό απεικονιστική καθοδήγηση, σε μία και μόνο συνεδρία (στερεοτακτική ακτινοχειρουργική) ή σε μικρό (1-10) αριθμό συνεδριών (στερεοτακτική ακτινοθεραπεία) με εξαιρετικά στοχευμένες δέσμες ακτινοβολίας. Εφαρμόζεται στη θεραπεία σχετικά μικρών βλαβών ή στην επανακτινοβόληση όγκων. Πρόκειται για μια διαδικασία πλήρως ελεγχόμενη από εξελιγμένα υπολογιστικά συστήματα και ρομποτικούς μηχανισμούς ελέγχου, διόρθωσης και ακριβούς τοποθέτησης, που εξασφαλίζουν την απόλυτη στόχευση και την κλιμάκωση της δόσης.

Ακτινοθεραπεία με ελεγχόμενη αναπνοή (ABC) είναι η χορήγηση ακτινοθεραπείας αποκλειστικά στη βαθιά εισπνοή, με τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού. Στη βαθιά εισπνοή αφενός μεγιστοποιείται η απόσταση ανάμεσα στο θωρακικό τοίχωμα και την καρδιά, βελτιστοποιώντας την προφύλαξή της, αφετέρου ελαχιστοποιείται η κίνηση του θώρακα λόγω της αναπνοής και έτσι αυξάνεται η ακρίβεια στόχευσης. Είναι μια μέθοδος, η οποία βρίσκει κατ’ εξοχήν εφαρμογή στην ακτινοθεραπεία του αριστερού μαστού, των λεμφωμάτων και σε στερεοταξίες, κυρίως του πνεύμονα και του ήπατος.

Μια νέα μέθοδος

Ειδικότερα για τις θεραπείες εγκεφάλου και κεφαλής-τραχήλου, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ εφαρμόζεται μια νέα μέθοδος εξατομικευμένης επιβεβαίωσης της ακτινοθεραπευτικής αλυσίδας. Πρόκειται για την τεχνολογία RT Safe, η οποία εφαρμόζεται πριν από τη θεραπεία του ασθενούς, προσφέροντας τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια και ακριβή εφαρμογή της θεραπείας. Χρησιμοποιώντας εικόνες αξονικής τομογραφίας και υψηλής ακρίβειας ιατρική τεχνολογία 3D εκτύπωσης, κατασκευάζεται ένα ακριβές και μοναδικό ομοίωμα του ασθενούς, από υλικό που αλληλεπιδρά με παρόμοιο τρόπο με την ακτινοβολία όπως και ο ανθρώπινος ιστός. Το ομοίωμα διαθέτει κατάλληλες οπές για τη μέτρηση της χορηγούμενης δόσης στον όγκο-στόχο και τα ευαίσθητα όργανα, τόσο κατά τη διάρκεια της ακτινοβόλησης όσο και της τοποθέτησης με το σύστημα αξονικού τομογράφου που είναι ενσωματωμένο στον γραμμικό επιταχυντή (CBCT). Με άλλα λόγια, η όλη διαδικασία της θεραπείας εφαρμόζεται στο ακριβές ομοίωμα του ασθενούς πριν από την πραγματοποίηση της πραγματικής του θεραπείας. Το Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ συμπεριλαμβάνεται στη διεθνή λίστα των νοσοκομείων που χρησιμοποιούν την τεχνολογία RT safe. Στη λίστα αυτή υπάρχουν ήδη νοσοκομεία όπως το UCLA και UT Health MDAnderson στις ΗΠΑ και το Royal Marsden και το University of Freiburg στην Ευρώπη.

Η αξιοποίηση της δράσης της ακτινοθεραπείας σε συνδυασμό με την ανοσοθεραπεία, η ριζική αντιμετώπιση ασθενών με περιορισμένες μεταστάσεις με τη χρήση της στερεοταξίας, οι νέοι γραμμικοί επιταχυντές με ενσωματωμένο μαγνητικό αντί για αξονικό τομογράφο και η ακτινοθεραπεία με πρωτόνια αντί για φωτόνια, σε συγκεκριμένους όγκους σε στενή γειτνίαση με υγιείς δομές, είναι λίγες μόνο από τις συναρπαστικές εξελίξεις που τρέχουν στην ακτινοθεραπεία και θα μας απασχολήσουν στο άμεσο μέλλον.

Θεραπευτική απόφαση μετεγχειρητικής θεραπείας στον καρκίνο του μαστού

Αθανάσιος Αλεξόπουλος

Παθολόγος - Ογκολόγος, Επιστ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Ευαγγελία Μοιρογιώργου

Παθολόγος - Ογκολόγος, Επιστ. Συνεργάτις ΥΓΕΙΑ

Καθημερινά οι γιατροί ακούμε την ίδια ερώτηση: «Έχει αλλάξει κάτι όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού;». Η απάντηση έχει ένα αρνητικό και ένα θετικό σκέλος. Δυστυχώς, η συχνότητα δεν έχει αλλάξει. Μία στις οχτώ γυναίκες σε κάποια στιγμή της ζωής της θα νοσήσει από καρκίνο του μαστού. Ευτυχώς, αυτό που έχει αλλάξει είναι η επιβίωση.

Και η ερώτηση που ακολουθεί είναι «Γιατί συνέβη αυτό;». Η προφανής απάντηση είναι λόγω του συνδυασμού της έγκαιρης διάγνωσης, που βοηθά να διαγνωστεί ο καρκίνος σε πιο πρώιμο στάδιο με μεγαλύτερες πιθανότητες ίασης και της βελτίωσης της θεραπευτικής αντιμετώπισης με την πάροδο των χρόνων.

Η βελτίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης βασίζεται στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων, αλλά κυρίως στην αλλαγή της στρατηγικής αντιμετώπισης λόγω της καλύτερης γνώσης της βιολογίας των όγκων.

Η θεραπεία του καρκίνου του μαστού είναι πολυδιάστατη και περιλαμβάνει τη χειρουργική εξαίρεση του όγκου και ακολούθως τη συστηματική θεραπεία και σε κάποιες περιπτώσεις και την ακτινοθεραπεία.

Οι εξελίξεις στον χώρο της χειρουργικής και της ακτινοθεραπείας τα τελευταία χρόνια δεν είναι δραματικές. Έχουμε βέβαια καταφέρει οι χειρουργικές επεμβάσεις να γίνουν όλο και πιο συντηρητικές, καθώς περάσαμε από την εποχή της ριζικής μαστεκτομής στην εποχή της ογκεκτομής και του ελέγχου του λεμφαδένα φρουρού. Όσο αφορά την ακτινοθεραπεία, έχουμε τη δυνατότητα να σχεδιάζουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια το πεδίο όπου θα ακτινοβολήσουμε, με σκοπό να μειώσουμε την τοξικότητα και να ολοκληρώσουμε την ακτινοβολία με πιο σύντομα σχήματα.

Η μεγάλη αλλαγή

Η μεγάλη αλλαγή της θεραπευτικής αντιμετώπισης του καρκίνου του μαστού ουσιαστικά αφορά την εξέλιξη στη χορήγηση της συστηματικής θεραπείας από τον παθολόγο-ογκολόγο. Και η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην ικανότητά μας να λαμβάνουμε πιο σωστή θεραπευτική απόφαση για την κάθε ασθενή.

Παλιότερα, όλες οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού λάμβαναν την ίδια χημειοθεραπεία και όλες λάμβαναν ορμονοθεραπεία με ταμοξιφαίνη. Και αυτό συνέβαινε γιατί όλες οι γυναίκες είχαν τον ίδιο τύπο καρκίνου του μαστού, έναν τύπο για τον οποίο δεν γνωρίζαμε σχεδόν τίποτα.

Αργότερα μάθαμε ότι υπάρχουν καρκίνοι που εκφράζουν ορμονικούς υποδοχείς και καρκίνοι που δεν εκφράζουν, με αποτέλεσμα να δίνουμε ορμονοθεραπεία μόνο στον ορμονοθετικό καρκίνο.

Ακολούθως, πήγαμε ένα βήμα παρακάτω και μάθαμε ότι υπάρχουν καρκίνοι που είναι ιδιαίτερα επιθετικοί γιατί εκφράζουν έναν υποδοχέα, το Her-2. Και πάνω στη γνώση αυτή στηρίχθηκε η ανάπτυξη ενός στοχευμένου φαρμάκου έναντι του Ηer-2, του trastuzumab, που άλλαξε την επιβίωση των γυναικών με αυτή την επιθετική μορφή καρκίνου.

Σήμερα, με βάση την έκφραση ή όχι των ορμονικών υποδοχέων ER και PR, του υποδοχέα Ηer-2 και τον ρυθμό πολλαπλασιασμού του καρκινικού κυττάρου Ki-67, μπορούμε να καθορίσουμε σε ποιον από τους 5 τύπους καρκίνου ανήκει η κάθε ασθενής και με βάση αυτήν τη γνώση να καθορίσουμε και το θεραπευτικό της πλάνο, να διαλέξουμε δηλαδή το φάρμακο που της ταιριάζει.

Πιο συγκεκριμένα, οι luminal A είναι όγκοι με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς, αρνητικό υποδοχέα Her-2 και χαμηλό δείκτη πολλαπλασιασμού και χρειάζονται μόνο ορμονοθεραπεία, οι luminal B είναι όγκοι με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς, υψηλό δείκτη πολλαπλασιασμού και θετικό ή αρνητικό Her-2 και χρειάζονται χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία και εφόσον το Her-2 είναι θετικό και στοχευμένη anti-Her-2 θεραπεία.

Oι Her-2 θετικοί όγκοι είναι όγκοι με αρνητικούς ορμονικούς υποδοχείς και θετικό Her-2 υποδοχέα που χρειάζονται χημειοθεραπεία και anti- Her-2 θεραπεία, ενώ οι τριπλά αρνητικοί όγκοι που δεν εκφράζουν κανένα υποδοχέα αντιμετωπίζονται με χημειοθεραπεία.

Επιπλέον σήμερα έχουμε τη δυνατότητα με ειδικά τεστ, όπως είναι το Oncotype-DX και το Mammaprint, να εξετάζουμε μια σειρά γονιδίων που εκφράζει ο όγκος και έτσι να καθορίζουμε τη γενετική του υπογραφή. Αυτό εκφράζεται με τη μορφή ενός σκορ που μας δίνει πληροφορίες ως προς τον κίνδυνο υποτροπής. Με βάση αυτήν τη γνώση μπορούμε να αποφασίσουμε αν η ασθενής πρέπει να πάρει συμπληρωματική χημειοθεραπεία αποφεύγοντας την υπερ- αλλά και την υποθεραπεία.

Επίσης σήμερα γνωρίζουμε ότι υπάρχουν 6 μοριακές υποκατηγορίες του τριπλά αρνητικού καρκίνου του μαστού, καθεμία από τις οποίες φαίνεται να έχει και διαφορετική ευαισθησία σε διαφορετικά φάρμακα, κάτι που στο μέλλον ίσως να οδηγήσει σε ακόμη πιο εξατομικευμένη θεραπεία.

Άρα για να απαντήσουμε στην αρχική ερώτηση «Άλλαξε κάτι όσον αφορά τον καρκίνο του μαστού;»: ναι, άλλαξαν και θα αλλάξουν πολλά. Και όλα οφείλονται στο γεγονός ότι όλες οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού δεν είναι οι ίδιες, η καθεμία έχει τον δικό της καρκίνο με τη δική του ξεχωριστή ταυτότητα, που απαιτεί ιδιαίτερη θεραπευτική αντιμετώπιση ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.

Η χειρουργική θεραπεία του καρκίνου του μαστού το 2018

Δρ. Ειρήνη Θ. Καρυδά

Χειρουργός, Διευθύντρια Κέντρου Μαστού ΥΓΕΙΑ

Λεωνίδας Λεκάκος

Γενικός Χειρουργός, Επιστ. Συνεργάτης Κέντρου Μαστού ΥΓΕΙΑ

Η χειρουργική θεραπεία του καρκίνου του μαστού έχει εξελιχθεί εντυπωσιακά τις τελευταίες δεκαετίες. Ξεκινώντας από τη ριζική μαστεκτομή του Halsted (1880), η οποία τροποποιήθηκε ελάχιστα τα επόμενα 100 χρόνια, φθάσαμε στη δεκαετία του ‘90, κατά την οποία οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες και συνεχόμενες. Ο καρκίνος του μαστού, όντας η συνηθέστερη κακοήθεια του γυναικείου πληθυσμού, αποτελεί πεδίο έντονης έρευνας.

Η εποχή της μοριακής χαρτογράφησης του όγκου έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές και στον τομέα της χειρουργικής ογκολογίας του μαστού. Η ριζική μαστεκτομή αντικαταστάθηκε προοδευτικά από την τροποποιημένη ριζική μαστεκτομή και αυτή με τη σειρά της, σε κατάλληλα επιλεγμένους ασθενείς, από την επέμβαση διατήρησης μαστού. Σε αυτό οδήγησε η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας του καρκίνου, τα προγράμματα προληπτικού ελέγχου μαστογραφίας, η βελτίωση της συστηματικής θεραπείας, της ακτινοθεραπείας και των διαγνωστικών τεχνικών.

Πλέον, σήμερα η επέμβαση διατήρησης του μαστού αποτελεί θεραπεία εκλογής και πρέπει να είναι ο στόχος του σύγχρονου χειρουργού μαστού. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η νοσηρότητα και η ψυχολογική επιβάρυνση μιας ακρωτηριαστικής επέμβασης, εξασφαλίζοντας το ίδιο αποτέλεσμα στην επιβίωση και στις υποτροπές.

Καλύτερο αποτέλεσμα

Η καθιέρωση κατευθυντήριων οδηγιών για την ογκολογική επάρκεια των χειρουργικών ορίων, έπειτα από επέμβαση διατήρησης μαστού, μείωσε τον αριθμό των μαστεκτομών και των επανεπεμβάσεων, οδήγησε σε αποφυγή υπερθεραπείας και βελτίωσε το αισθητικό αποτέλεσμα.

Ταυτόχρονα, για τις ασθενείς για τις οποίες η μαστεκτομή παραμένει η μοναδική επιλογή, έχει συντελεστεί μεγάλη πρόοδος στη χειρουργική τεχνική και την άμεση αποκατάσταση του μαστού (με χρήση ενθεμάτων ή αυτόλογων ιστών) προσφέροντας βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. Η τεχνική της μαστεκτομής με διατήρηση συμπλέγματος θηλής - θηλαίας άλω θεωρείται ογκολογικά ασφαλής και ενδείκνυται σε ασθενείς υψηλού κινδύνου (π.χ. γυναίκες με κληρονομικό καρκίνο μαστού-μετάλλαξη στα BRCA γονίδια) για κακοήθεια στον μαστό, τόσο προφυλακτικά όσο και θεραπευτικά, καθώς και σε αυστηρά επιλεγμένους ασθενείς με πρώιμο καρκίνο μαστού.

Η βιοψία φρουρού λεμφαδένα έχει αντικαταστήσει τον ριζικό μασχαλιαίο λεμφαδενικό καθαρισμό ως μέθοδος εκλογής για τη σταδιοποίηση της νόσου στη μασχάλη. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ογκολογική επάρκεια, με μείωση της νοσηρότητας και κυρίως του λεμφοιδήματος του άνω άκρου, μιας δύσκολα αντιμετωπίσιμης επιπλοκής του ριζικού μασχαλιαίου λεμφαδενικού καθαρισμού. Ακόμα και σε ασθενείς με περιορισμένο καρκινικό φορτίο στη μασχάλη (≤2 φρουροί λεμφαδένες θετικοί), που θα υποβληθούν σε επέμβαση διατήρησης μαστού με σύγχρονα ακτινοθεραπευτικά πρωτόκολλα μαστού/μασχάλης και κατάλληλη συστηματική θεραπεία, ο ριζικός μασχαλιαίος λεμφαδενικός καθαρισμός δεν προσφέρει πλεονέκτημα επιβίωσης. Στο εγγύς μέλλον πιθανότητα αυτό θα περιλαμβάνει και τις ασθενείς που υποβάλλονται σε μαστεκτομή.

Η προεγχειρητική θεραπεία

Η χορήγηση προεγχειρητικής συστηματικής θεραπείας συνέβαλε τόσο στην αύξηση του αριθμού των επεμβάσεων διατήρησης μαστού όσο και στη μείωση της ανάγκης για ριζικό λεμφαδενικό καθαρισμό, καθώς η νόσος υποσταδιοποείται (μειώνεται το καρκινικό φορτίο) τόσο στον μαστό όσο και στη μασχάλη. Για ασθενείς χωρίς κλινική νόσο στη μασχάλη (αρνητικοί λεμφαδένες) πριν από την έναρξη της θεραπείας, καθώς και για αυστηρά επιλεγμένους ασθενείς με αρχικά κλινική νόσο στη μασχάλη και απόκριση στη θεραπεία, ο ριζικός λεμφαδενικός καθαρισμός δύναται να αποφευχθεί.

Η σύγχρονη χειρουργική θεραπεία του μαστού είναι εξατομικευμένη. Η αποκλιμάκωση της θεραπείας με μείωση των ριζικών/εκτεταμένων επεμβάσεων σε μαστό/μασχάλη σε ασθενείς που πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια, μειώνει τη νοσηρότητα, διατηρώντας βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα με ογκολογική ασφάλεια.

Νεότερα στη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του ενδομητρίου

Βασίλης Σιούλας

Γυναικολόγος - Ογκολόγος, Υπεύθυνος Ιατρείου Γυναικολογικής Ογκολογίας ΜΗΤΕΡΑ, Επιστ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Πόσο απαραίτητη είναι η χειρουργική αντιμετώπιση στον καρκίνο του ενδομητρίου;

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι η πιο συχνή κακοήθεια του γυναικείου γεννητικού συστήματος. Όταν η νόσος βρίσκεται σε αρχικό στάδιο, η πιθανότητα ίασης των ασθενών είναι πολύ μεγάλη. Σε αυτό το πλαίσιο, κεντρικό ρόλο έχει η αποτελεσματική χειρουργική αντιμετώπιση.

Ποιοι είναι οι στόχοι της χειρουργικής αντιμετώπισης της νόσου;

Στόχος της χειρουργικής θεραπείας είναι η σταδιοποίηση της νόσου, δηλαδή ο καθορισμός της έκτασής της. Η ολική αφαίρεση της μήτρας (υστερεκτομή), των σαλπίγγων και των ωοθηκών αποτελούν τη βάση της χειρουργικής αντιμετώπισης. Αν και η νόσος συνηθέστερα περιορίζεται στη μήτρα (στάδιο Ι), ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του όγκου, ο κίνδυνος λεμφαδενικών μεταστάσεων σε ορισμένες ασθενείς είναι υπαρκτός. Δυστυχώς, όμως, οι απεικονιστικές εξετάσεις προεγχειρητικά (π.χ. μαγνητική τομογραφία) δεν πετυχαίνουν πάντα να τις αναδείξουν. Ως αποτέλεσμα αυτού, η αφαίρεση των λεμφαδένων στη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης για διερεύνηση πιθανών μεταστάσεων είναι πολλές φορές επιβεβλημένη.

Πώς γίνεται σήμερα ο έλεγχος των λεμφαδενικών μεταστάσεων στα μεγαλύτερα ογκολογικά κέντρα;

Στο παρελθόν, οι γυναικολόγοι - ογκολόγοι κατέφευγαν στη συστηματική αφαίρεση των πυελικών και παραορτικών λεμφαδένων για τον αποκλεισμό της ύπαρξης μεταστάσεων. Με αυτόν τον τρόπο, αυξάνονταν πολύ οι κίνδυνοι διεγχειρητικών και απώτερων επιπλοκών, με κυριότερη την εμφάνιση λεμφοιδήματος. Επιπλέον, η σύγχρονη βιβλιογραφία έδειξε πως αυτές οι επεμβάσεις δεν συνδέονταν με μεγαλύτερη επιβίωση. Γι’ αυτούς τους λόγους, οι ασθενείς που δεν έχουν νόσο με πολύ επιθετικά χαρακτηριστικά αντιμετωπίζονται στα μεγαλύτερα ογκολογικά κέντρα των ΗΠΑ με την τεχνική του λεμφαδένα-φρουρού. Με βάση την εκτεταμένη μας πείρα στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center της Νέας Υόρκης, αυτή η τεχνική εφαρμόζεται πλέον και στον Όμιλο ΥΓΕΙΑ.

Ποια είναι η αξία του λεμφαδένα-φρουρού;

Η τεχνική του λεμφαδένα-φρουρού στηρίζεται στη διεγχειρητική ανεύρεση του πρώτου λεμφαδένα που δέχεται λέμφο από τον όγκο και επομένως έχει τη μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι προσβεβλημένος επί λεμφαδενικών μεταστάσεων. Μετά την αφαίρεσή του, ο λεμφαδένας-φρουρός τυγχάνει επεξεργασίας με ειδικό τρόπο, με αποτέλεσμα να αναγνωρίζονται ακόμα και μεταστάσεις με τη μορφή μεμονωμένων καρκινικών κυττάρων.

Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα να διαγιγνώσκονται περισσότερες μεταστάσεις στους λεμφαδένες, παρότι αφαιρείται μικρότερος αριθμός τους. Με άλλα λόγια, αυξάνεται έτσι κατά πολύ η ακρίβεια στη χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου, ενώ περιορίζονται οι επιπλοκές της.

Πώς εντοπίζεται ο λεμφαδένας-φρουρός στη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης;

Στις μέρες μας, για τον εντοπισμό του λεμφαδένα-φρουρού στον καρκίνο του ενδομητρίου, χρησιμοποιείται η χρωστική ICG (indocyanine green). Δεδομένου, όμως, πως αυτή δεν φαίνεται στο ανθρώπινο μάτι, απαραίτητη προϋπόθεση για τη χρήση της είναι η ύπαρξη ειδικής κάμερας που να την αναγνωρίζει. Αυτό διασφαλίζεται με τη ρομποτική χειρουργική με το σύστημα DaVinci Xi, λόγω της ενσωματωμένης κάμερας Firefly που διαθέτει.

Ποια επιπλέον πλεονεκτήματα δίνει στις ασθενείς η χειρουργική αντιμετώπιση με αυτό τον τρόπο;

Η αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο του ενδομητρίου με τις μεθόδους της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής, όπως είναι η ρομποτική, διασφαλίζει περαιτέρω:

· την πολύ λιγότερη απώλεια αίματος,

· τη μικρότερη πιθανότητα λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος ή μετεγχειρητικής κήλης,

· την ελαχιστοποίηση του μετεγχειρητικού πόνου,

· την ταχύτερη ανάρρωση των ασθενών - είναι χαρακτηριστικό ότι πολύ συχνά απαιτείται νοσηλεία μόλις 24 ωρών,

· το καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα στην περιοχή των τομών.

Οι τελευταίες εξελίξεις στη χειρουργική ήπατος και χοληφόρων

Γεώργιος Ν. Τζίμας

Χειρουργός, Διευθυντής Τμήματος Χειρουργικής Ήπατος Χοληφόρων ΥΓΕΙΑ, F. Cl. Ass. Prof. of Surgery U. of Vermont, USA

Πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα έχουν δείξει ανοδική συχνότητα στις κακοήθειες του ήπατος, πρωτοπαθείς και μεταστατικές, αλλά και στις κακοήθειες των χοληφόρων.

Παράλληλα, οι ραγδαίες εξελίξεις στην ογκολογία με την ανακάλυψη καινούργιων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων, τη γονιδιακή ταυτοποίηση των όγκων, αλλά και την εξατομικευμένη αντιμετώπιση των ασθενών έχουν κάνει πολλούς ασθενείς που αρχικά δεν ήταν εγχειρήσιμοι, να καθίστανται τώρα εγχειρήσιμοι.

Επίσης, η καθιέρωση καινούργιων αναισθητικών, αλλά και χειρουργικών τεχνικών στην καθ’ ημέραν πράξη, όπως η ραχιαία αναισθησία, η λαπαροσκοπική χειρουργική, αλλά και η ρομποτική χειρουργική, καθώς και η εφαρμογή των ραδιοσυχνοτήτων, αλλά και των μικροκυμάτων έχουν επιφέρει συγκλονιστικές εξελίξεις στον τομέα της χειρουργικής ήπατος και χοληφόρων.

Ένα από τα πιο σημαντικά βήματα σε αυτόν τον απαιτητικό τομέα χειρουργικής έχει να κάνει με την εφαρμογή των πρωτοκόλλων ERAS (Enhanced Recovery After Surgery), δηλαδή ταχείας ανάνηψης έπειτα από τη χειρουργική επέμβαση. Πράγματι, η προεγχειρητική εκπαίδευση των ασθενών αναφορικά με τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν, η προεγχειρητική βελτίωση του διατροφικού τους επιπέδου, σε συνδυασμό με συγκεκριμένες αναισθητικές τεχνικές, αλλά και συγκεκριμένες χειρουργικές και μετεγχειρητικές τεχνικές (όπως η άμεση αφαίρεση του ρινογαστρικού σωλήνα και η άμεση σίτιση) οδηγούν στην ταχύτερη ανάνηψη του ασθενούς με ταχύτερη έξοδο από το νοσοκομείο χωρίς συμβιβασμούς στην ασφάλειά τους. Έτσι, δεν είναι παράλογο, ασθενείς έπειτα από μεγάλες ηπατεκτομές (αφαίρεση >50% του ήπατος) να παίρνουν με άνεση εξιτήριο την 3η-4η μέρα.

Ριζική αλλαγή

Επίσης, σε χειρουργικό επίπεδο, δύο επιστημονικές εξελίξεις έχουν αλλάξει ριζικά την αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου του ήπατος:

· Η πρώτη και κυριότερη αφορά την προεγχειρητική χρήση χημειοθεραπείας, που έχει σαν στόχο τη συρρίκνωση των ηπατικών μεταστάσεων, την «αποστείρωση» του χειρουργικού πεδίου και την τροποποίηση την βιολογικής συμπεριφοράς της νόσου. Αυτή, σε συνδυασμό με σωστά σχεδιασμένη ηπατεκτομή και με μετεγχειρητική χημειοθεραπεία, μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια επιβίωση, αλλά και ίαση, σε ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών, που αγγίζει το 30%.

· Η δεύτερη εξέλιξη αφορά τη χρησιμοποίηση ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών στην αντιμετώπιση των ηπατικών μεταστάσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται η χρήση ραδιοσυχνοτήτων (RFA), μικροκυμάτων (MWA) και nano-knife, που προκαλούν νέκρωση των μεταστάσεων, διατηρώντας ακέραιο το παρακείμενο ήπαρ και που μπορούν να εφαρμοστούν χωρίς χειρουργική επέμβαση (διαδερμικά), αλλά και κατά τη διάρκεια χειρουργείου σε συνδυασμό με αφαίρεση άλλων μεταστάσεων.

Τέλος, η εφαρμογή λαπαροσκοπικών, αλλά και ρομποτικών τεχνικών μπορεί να οδηγήσει σε επιτυχή αφαίρεση ή καταστροφή των ηπατικών μεταστάσεων με ελάττωση του μετεγχειρητικού πόνου, μικρές τομές και ταχεία ανάρρωση του ασθενούς.

Το πεδίο της χειρουργικής ήπατος και χοληφόρων έχει αλλάξει θεαματικά. Η εξατομικευμένη ογκολογική προσέγγιση έπειτα από εκτίμηση από το ογκολογικό συμβούλιο, η εφαρμογή συγκεκριμένων αναισθητικών, αλλά και χειρουργικών τεχνικών, έχει καταστήσει αυτά τα χειρουργεία επεμβάσεις ρουτίνας με πολύ καλά αποτελέσματα από ογκολογικής απόψεως, με γρήγορη ανάρρωση του ασθενούς και χαμηλό ποσοστό επιπλοκών.

Το Τμήμα Χειρουργικής Ήπατος Χοληφόρων του ΥΓΕΙΑ πρωτοπορεί σε αυτό τον τομέα εδώ και χρόνια και προσφέρει στους ασθενείς ιατρικές υπηρεσίες αιχμής, ισάξιες με τα καλύτερα κέντρα της Βόρειας Αμερικής.

Καρκίνος στο περιτόναιο: συνδυάζοντας τεχνικές και θεραπείες

Κωνσταντίνος Στάμου

Χειρουργός, Διευθυντής Β΄ Χειρουργικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Τι είναι ο καρκίνος στο περιτόναιο;

Ο καρκίνος του πεπτικού συστήματος (παχύ έντερο, στομάχι, σκωληκοειδής απόφυση) μπορεί να ξεφύγει από τα όρια του οργάνου όπου πρωτοεμφανίστηκε. Τότε, απλώνεται σε μικρές μάζες που ονομάζονται «εμφυτεύσεις» σε όλη την έκταση της κοιλιάς. Αυτή η κατάσταση, που ονομάζεται «περιτοναϊκή καρκινωμάτωση», ήταν για πολλές δεκαετίες ένδειξη τελικού σταδίου της ασθένειας. Σήμερα, έπειτα από κλινικές μελέτες πολλών ετών, οι ασθενείς με περιτοναϊκή καρκινωμάτωση αποκτούν ξανά ελπίδες.

Ποιοι καρκίνοι εμφανίζονται με εικόνα περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης;

Υπάρχουν μερικές μορφές καρκίνου που εμφανίζουν συχνότερα το φαινόμενο της περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης. Τέτοιοι είναι ο καρκίνος του παχέος εντέρου, το μεσοθηλίωμα του περιτοναίου, οι καρκίνοι της σκωληκοειδούς απόφυσης (ψευδομύξωμα) και ο καρκίνος των ωοθηκών.

Σε τι εξετάσεις πρέπει να υποβληθεί ο ασθενής πριν από την επέμβαση;

Πριν από την επέμβαση πρέπει να γίνει η καλύτερη δυνατή «σταδιοποίηση του καρκίνου». Σταδιοποίηση είναι η διαδικασία της αποτύπωσης της έκτασης του καρκίνου σε κάθε δεδομένη στιγμή. Συνήθως απαιτείται ένας συνδυασμός αξονικών και μαγνητικών τομογραφιών, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις «διαγνωστική λαπαροσκόπηση». Εξαιρετικά σημαντική είναι η προετοιμασία του ασθενούς για την επέμβαση, η οποία είναι πολύωρη και απαιτητική. Ιδιαίτερο ρόλο στην προετοιμασία έχει η αναισθησιολογική ομάδα, ο σύμβουλος ογκολόγος, ο συνεργάτης γυναικολόγος-ογκολόγος και φυσικά οι ιατροί της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας. Η αντιμετώπιση της περιτοναϊκής καρκινωμάτωσης απαιτεί συνεργασία πολλών ειδικοτήτων.

Τι είναι η κυτταρομειωτική χειρουργική;

Η κυτταρομειωτική χειρουργική στηρίζεται σε μια εξαιρετικά καλά δομημένη θεωρία της χειρουργικής ογκολογίας. Ακόμη και η εκτεταμένη νόσος, με κατάλληλες χειρουργικές τεχνικές μπορεί να αφαιρεθεί ή να μειωθεί σε ελάχιστα ορατές μάζες. Βασική προϋπόθεση είναι να μην υπάρχουν παράλληλα πολλαπλές μεταστάσεις στο συκώτι ή σε άλλα όργανα εκτός της κοιλιάς. Η νόσος που απομένει μετά την επέμβαση, είτε πρόκειται για μια μικρή μάζα είτε αφορά μόνο ελεύθερα καρκινικά κύτταρα, είναι δυνατό να εκριζωθεί με Διεγχειρητική Υπέρθερμη Ενδοπεριτοναϊκή Χημειοθεραπεία (HIPEC).

Πώς γίνεται η χημειοθεραπεία μέσα στο χειρουργείο (HIPEC);

Εάν ο χειρουργός καταφέρει να πετύχει τον πλήρη καθαρισμό της κοιλιάς από κάθε ορατή νόσο, ακολουθεί η ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία ή HIPEC. Με τη χρήση ειδικού κυκλοφορητή, γίνεται πλύση της κοιλίας με χημειοθεραπευτικά φάρμακα στους 42οC για 90 λεπτά. Τα φάρμακα σε συνδυασμό με την υψηλή θερμοκρασία αυξάνουν την πιθανότητα καταστροφής των καρκινικών κυττάρων που παραμένουν μέσα στην κοιλιά. Έχει αποδειχθεί ότι η τεχνική αυτή μπορεί να μειώσει την πιθανότητα να ξαναεμφανιστεί στο μέλλον ο καρκίνος μέσα στην κοιλιά.

Τι προσδοκούμε από τις συνδυαστικές τεχνικές και θεραπείες;

Το αποτέλεσμα της επέμβασης στην ογκολογία του πεπτικού εξαρτάται απόλυτα από το στάδιο και τη βιολογική συμπεριφορά της νόσου, την ικανότητα και την πείρα του χειρουργού, αλλά και τη δυνατότητα του ασθενούς να αντέξει το βάρος όλης της θεραπείας. Οι συνδυαστικές θεραπείες μειώνουν τις πιθανότητες επανεμφάνισης του καρκίνου. Η τελική θεραπεία είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας των ειδικών και της αδιάκοπης υποστήριξης του ασθενούς.

Καρκίνος στο παιδί και τον έφηβο: τι γνωρίζουμε, τι άλλο θα μάθουμε

Ελένη Βασιλάτου – Κοσμίδη

Παιδίατρος - Αιματολόγος - Ογκολόγoς, Διευθύντρια Ογκολογικού Κέντρου Παιδιών & Εφήβων ΜΗΤΕΡΑ

Η κλασική παρουσίαση του θέματος «Καρκίνος στο παιδί και τον έφηβο» συνήθως (περι)ορίζεται στα όσα σήμερα γνωρίζουμε (ή πρέπει να γνωρίζουμε). Πρόκειται για ιδιαίτερα σπάνια νόσο της παιδικής ηλικίας, με πιθανότητα εμφάνισης 0,24% στο παιδί πριν από την ηλικία των 15 χρόνων και 0,35% πριν από την ηλικία των 20 χρόνων.

Συχνότεροι τύποι καρκίνου στα παιδιά και τους εφήβους είναι η λευχαιμία, οι όγκοι κεντρικού νευρικού συστήματος και τα λεμφώματα. Δεδομένου ότι στη μεγάλη πλειονότητα δεν υπάρχουν προγράμματα επιτήρησης, δηλαδή προσυμπτωματικός έλεγχος, ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος προσέγγισης είναι η έγκαιρη διάγνωση, η οποία πρέπει να διδάσκεται στους φοιτητές, ανεξάρτητα τελικής επιλογής ειδικότητας, σε προπτυχιακό επίπεδο. Η συμμετοχή της κληρονομικότητας περιορίζεται σε <10% των παιδιών και εφήβων.

Τα παιδιά και οι έφηβοι με καρκίνο πρέπει να φροντίζονται από ομάδα στην οποία συμμετέχουν γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, αλλά και λοιπό διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό, που έχει γνώση, αλλά και επίγνωση και μπορεί να αφιερώσει χρόνο με υπομονή και ενσυναίσθηση σε όλες τις φάσεις της νόσου. Παράλληλα, πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα έτσι ώστε η «κανονικότητα» της ζωής να συνεχίζεται και η σχολική εκπαίδευση να μη διακόπτεται και να προσφέρεται «κατ’ ιδίαν διδασκαλία», όπως ορίζει ο αντίστοιχος νόμος.

Η φροντίδα δεν περιορίζεται μόνο στο άρρωστο παιδί, αλλά πρέπει να προσφέρεται σε όλη την οικογένεια, και ιδιαίτερα στους γονείς και στα αδέλφια, γιατί «όταν νοσεί ένα παιδί από απειλητική για τη ζωή ασθένεια, πάσχει ολόκληρη η οικογένεια». Επίσης, η φροντίδα πρέπει να συνεχίζεται και μετά το τέλος της θεραπείας και ιδιαίτερα μετά την ίαση του παιδιού, η οποία πλέον επιτυγχάνεται σε 4 από τα 5 παιδιά που νοσούν, έτσι ώστε να διαγιγνώσκονται και να αντιμετωπίζονται έγκαιρα απώτερες συνέπειες που οφείλονται στην προηγηθείσα θεραπεία.

Οι επόμενες εξελίξεις

Τι άλλο θα μάθουμε για τον καρκίνο στο παιδί και στον έφηβο; Η γνώση στην παιδιατρική ογκολογία διευρύνεται στον τομέα της διάγνωσης και στη θεραπευτική επιλογή τόσο στην αρχική διάγνωση όσο και σε φάση ανθεκτικής νόσου. Κατά τη διάγνωση, εξειδικευμένες μέθοδοι όπως είναι συγκεκριμένες ανοσοϊστοχημικές εξετάσεις, μοριακές τεχνικές και συμπληρωματικός έλεγχος με σύγχρονες απεικονιστικές μεθόδους όπως είναι το ΡΕΤ/CT διάγνωσης, όχι μόνο τροποποιούν το στάδιο της νόσου, αλλά και τη θεραπευτική επιλογή ανάλογα με τα ευρήματα και κατά την παρακολούθηση ανάλογα με την απάντηση στη θεραπεία.

Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει συγκεκριμένες μεταλλάξεις σε γονίδια που προδιαθέτουν σε κάποια μορφή καρκίνου σε 8,5% των παιδιατρικών ασθενών με καρκίνο. Μεταξύ αυτών συχνότερη μετάλλαξη είναι αυτή που αφορά το ΤΡ53. Με βάση τα γονιδιακά ευρήματα είναι δυνατόν σε ορισμένους ασθενείς με νόσο εξ αρχής πολύ επιθετική ή με ανθεκτικότητα/υποτροπή, να επιλεγεί εξατομικευμένη θεραπεία. Επίσης, σε ορισμένες μορφές λευχαιμίας όπως είναι η Β προέλευσης οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία CD19 θετική (που είναι ο συχνότερος τύπος στα παιδιά) σε φάση υποτροπής ή επί ανθεκτικής νόσου, χρησιμοποιείται ειδική ανοσοθεραπεία με μονοκλωνικό αντίσωμα εναντίον του στόχου CD19. Μια άλλη αποτελεσματική για την ίδια νόσο θεραπεία είναι με CAR T-κύτταρα (Chimeric Antigen Receptor). Στη θεραπεία αυτή λαμβάνονται Τ λεμφοκύτταρα του ασθενούς, τα οποία τροποποιούνται στο εργαστήριο (γίνονται CAR T) και χορηγούνται στον ασθενή.

Χρυσός κανόνας της παιδιατρικής ογκολογίας στην αρχική φροντίδα του ασθενούς είναι η σύγχρονη κατάταξη της νόσου σε ομάδα κινδύνου και η επιλογή θεραπείας με μέγιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα και ελάχιστες άμεσες και απώτερες παρενέργειες.

Η προστασία από τον καρκίνο είναι και θέμα συνηθειών

Φλώρα Σταυρίδη

Ογκολόγος-Παθολόγος, Επιστ. Συνεργάτις ΥΓΕΙΑ – ΜΗΤΕΡΑ

Οι νεοπλασίες αποτελούν τη συχνότερη αιτία θανάτου του γενικού πληθυσμού μετά τις καρδιαγγειακές νόσους με τους καρκίνους του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και του μαστού να αποτελούν τους συχνότερους στη χώρα μας, και μάλιστα με αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια.

Παρότι οι καινοτόμες θεραπευτικές προσεγγίσεις μαζί με τις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας έχουν βελτιώσει σημαντικά τη θνησιμότητα του πληθυσμού, ο καρκίνος εξακολουθεί να επιφέρει υψηλό άμεσο και έμμεσο οικονομικό και κοινωνικό κόστος. Έτσι, η πρόληψή του είναι αναγκαία και επιτακτική.

Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση νεοπλασιών, τόσο κληρονομικοί όσο και περιβαλλοντικοί. Αυτό που έχει σημασία είναι να εξετάσουμε τις καθημερινές συνήθειες και τους ατομικούς παράγοντες κινδύνου, που ο καθένας μας επηρεάζει ανάλογα με τον τρόπο ζωής που υιοθετεί. Συγκεκριμένα:

1. Κάπνισμα: Tο κάπνισμα σχετίζεται ισχυρά με την αύξηση πιθανότητας θανάτου από νεοπλασία. Επιπλέον, η διακοπή του είναι δυνατό να ελαττώσει σημαντικά τόσο την πιθανότητα θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, αλλά και την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου.

2. Αλκοόλ: Υπάρχουν πλέον ισχυρά επιδημιολογικά δεδομένα μελετών με περισσότερους από 150.000 υγιείς εθελοντές που δείχνουν ότι η κατανάλωση αλκοόλ σχετίζεται με την εμφάνιση νεοπλασιών. Aκόμη και σε άτομα που καταναλώνουν ένα ποτό την ημέρα, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του φάρυγγα, του οισοφάγου, του παχέος εντέρου και του μαστού όπως φάνηκε σε πρόσφατες μελέτες.

3. Ηλιακή ακτινοβολία: Η αλόγιστη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.

4. Μεσογειακή διατροφή: Η υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής στο καθημερινό διαιτολόγιο μπορεί να ελαττώσει την πιθανότητα εμφάνισης νεοπλασίας και θανάτου από καρκίνο σε ποσοστό που προσεγγίζει το 32%.

5. Σωματικό βάρος: Φαίνεται ότι σε παγκόσμια κλίμακα το 30% περίπου των περιστατικών καρκίνου οφείλεται στο αυξημένο σωματικό βάρος. Πρόσφατα δημοσιεύθηκαν στοιχεία που συσχετίζουν με τον πλέον πειστικό τρόπο το αυξημένο σωματικό βάρος με την ανάπτυξη τουλάχιστον 5 διαφορετικών νεοπλασιών(οισοφάγου, παγκρέατος, παχέος εντέρου, μαστού, ενδομητρίου και νεφρού).

6. Συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες: Υπάρχουν βάσιμα δεδομένα ότι η βιταμίνη D ελαττώνει την επίπτωση του καρκίνου του παχέος εντέρου βελτιώνοντας παράλληλα την επιβίωση σε ασθενείς που ήδη νοσούν από καρκίνο μαστού. Επί του παρόντος και με τις υπάρχουσες έρευνες, λίγα αξιόπιστα δεδομένα υπάρχουν για το κατά πόσο άλλα συμπληρώματα διατροφής προασπίζουν την υγεία μας όσον αφορά την εμφάνιση νεοπλασιών.

7. Stress: Προς το παρόν, δεν υπάρχουν σαφή και αξιόπιστα επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν συσχέτιση του άγχους με την εμφάνιση νεοπλασιών. Είναι ωστόσο σαφές ότι η καταμέτρηση του άγχους πολλές φορές δεν είναι αντικειμενική και αξιόπιστη.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Στο πλαίσιο αυτό, τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να θωρακίσουμε τον οργανισμό μας έναντι της εμφάνισης καρκίνου;

· Υιοθέτηση του μεσογειακού τρόπου διατροφής (δίαιτα άφθονη σε φυτικές ίνες, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ελαιόλαδο, περιορισμός του κόκκινου κρέατος, κορεσμένων λιπαρών, άλατος και ζάχαρης).

· Διατήρηση ιδανικών επιπέδων 25-OH βιταμίνης D στο αίμα.

· Περιορισμός του αλκοόλ στο ελάχιστο ή καθόλου.

· Αποφυγή έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία τις ώρες μεταξύ 12.00 με 15.00 τους θερινούς μήνες.

· Διατήρηση ιδανικού σωματικού βάρους.

· Διακοπή του καπνίσματος.

· Υιοθέτηση ενεργούς και συστηματικής αερόβιας σωματικής άσκησης (150 λεπτά μέτριας ή 75 λεπτά έντονης άσκησης εβδομαδιαίως).

· Εφαρμογή όλων των προληπτικών ιατρικών ελέγχων που διαφέρουν ανά φύλο και ηλικία (π.χ. μαστογραφία, κολονοσκόπηση, pap test).

Μεταβάλλοντας τις καθημερινές μας έξεις και συνήθειες, μπορούμε να προλάβουμε την εμφάνιση νεοπλασίας!