Σύγχρονες μάστιγες

Έτσι μπορούμε

να τις νικήσουμε!

Πόσες φορές έχουμε διαβάσει ή έχουμε ακούσει για τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής; Πόσες φορές έχουμε ακούσει προειδοποιήσεις για τους κινδύνους και τις βλάβες από το κάπνισμα; Πόσες φορές έχουμε ακούσει για την αξία της άθλησης για τον οργανισμό μας ή για την αξία της προφύλαξης στην ερωτική πράξη; Αυτά (κι άλλα ανάλογα) σίγουρα πολλές φορές. Αυτό που ίσως δεν έχουμε ακούσει είναι ότι πίσω απ’ όλες αυτές τις συμβουλές (τις παραινέσεις ή προτροπές, αν προτιμάτε) κρύβονται και αρκετές από τις απαντήσεις για τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας της εποχής μας.

Σ’ αυτό το αφιέρωμα του «Art of Life & Health» διακεκριμένοι γιατροί των νοσοκομείων του Ομίλου ΥΓΕΙΑ παραθέτουν και αναπτύσσουν μία προς μία όλες τις σύγχρονες μάστιγες της εποχής μας, αυτές που παγκοσμίως χαρακτηρίζονται σαν μεγαλύτερες απειλές για την υγεία μας. Αφενός ο στόχος είναι να παρουσιαστούν αυτές συνοπτικά, ώστε να γίνουν αντιληπτές οι πραγματικές διαστάσεις τους και να διασαφηνιστούν κάποιες ευρέως διαδεδομένες παρανοήσεις. Αφετέρου –και κυρίως- στόχος είναι να παρουσιαστούν οι απλές υγιεινές συνήθειες που μπορούν να γίνουν ασπίδα για την υγεία μας.

Και ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα: Οι περισσότερες απ’ αυτές μπορούν να νικηθούν, εξαρτάται από τον δικό μας τρόπο ζωής. Όμως, ακόμα και γι’ αυτές που η σύγχρονη ιατρική δεν έχει ακόμα όλες τις απαντήσεις, είναι στο χέρι μας να ελαχιστοποιήσουμε τις πιθανότητες να μας πλήξουν!

Καρδιαγγειακά νοσήματα:

κλειδί η πρόληψη

Ηρακλής Αβραμόπουλος

Παθολόγος, ειδικευθείς στον διαβήτη και την υπέρταση,

Επιστ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Καρδιαγγειακής Υγείας

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι πολύ συχνά. Περίπου οι μισοί από τους άνδρες και το ένα τρίτο των γυναικών μέσης ηλικίας παρουσιάζουν κάποιο απ’ αυτά τα νοσήματα, τα οποία είναι η πρώτη αιτία θανάτου σε όλο τον πλανήτη.

Οφείλονται στην αθηροσκλήρωση που προσβάλλει και στενεύει ή φράζει τις αρτηρίες. Ανάλογα με την εντόπιση της αθηροσκλήρωσης, έχουμε τη στεφανιαία νόσο (στηθάγχη, έμφραγμα, καρδιακή ανεπάρκεια), τα εγκεφαλικά επεισόδια, την περιφερική αρτηριοπάθεια και το ανεύρυσμα της θωρακικής και κοιλιακής αορτής. Πολύ συχνά στο ίδιο άτομο συνυπάρχουν περισσότερα από ένα από αυτά τα νοσήματα.

Αρκετές φορές τα καρδιαγγειακά νοσήματα δεν έχουν προειδοποιητικά συμπτώματα και εμφανίζονται «αιφνίδια». Στην πραγματικότητα, όμως, η εμφάνισή τους δεν είναι και τόσο αιφνίδια, διότι έχει προηγηθεί επί πολλά χρόνια η ύπαρξη πολλών παραγόντων κινδύνου χωρίς καμία αντιμετώπιση. Η ευχάριστη είδηση είναι ότι τα τελευταία χρόνια καταγράφηκε μείωση των θανάτων απ’ αυτά τα νοσήματα, αλλά παρ’ όλα αυτά εξακολουθούν να βρίσκονται στην πρώτη θέση.

Η μείωση αυτή οφείλεται αφενός στις εξελιγμένες θεραπείες που υπάρχουν για την αντιμετώπιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων (φάρμακα, αγγειοπλαστικές κ.ά.), αφετέρου –και κατά κύριο λόγο- στην καλύτερη αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου.

Υπάρχουν τρεις παράγοντες κινδύνου που δεν μπορούν να τροποποιηθούν και αυτοί είναι το φύλο, η ηλικία και το επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό (ύπαρξη καρδιαγγειακού επεισοδίου σε κάποιο συγγενή σε μικρή ηλικία). Έτσι, λοιπόν, οι άνδρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις γυναίκες, ενώ όλοι μας έχουμε αυξημένο κίνδυνο όσο τα χρόνια περνάνε και μεγαλώνουμε.

Οι παράγοντες κινδύνου και η άμυνα

Στους υπόλοιπους παράγοντες κινδύνου, όμως, μπορούμε να παρέμβουμε ώστε να ελαττώσουμε σημαντικά την πιθανότητα καρδιαγγειακών νοσημάτων.

· Κάπνισμα: Είναι η κορυφαία απειλή της υγείας για τον άνθρωπο. Σήμερα υπάρχουν μέσα θεραπείας που θα πρέπει να δίνονται σε όλους τους καπνιστές.

· Υγιεινή διατροφή: Θα πρέπει να περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά, ψάρια, ελαιόλαδο αντί για ζωικά λίπη, περιορισμό των γλυκών, προτίμηση των προϊόντων ολικής αλέσεως, μείωση του αλατιού, μετριασμό του αλκοόλ.

· Άσκηση: Γρήγορο βάδισμα επί 30 λεπτά επί πέντε ημέρες την εβδομάδα έχει ευεργετικές επιδράσεις. Εκμετάλλευση κάθε ευκαιρίας καθημερινά για αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.

· Υπέρταση: Αφορά το 30% των ενηλίκων. Η ρύθμισή της μειώνει σημαντικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

· Διαβήτης: Αυξάνει τόσο πολύ τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων ώστε θεωρείται ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου. Η πρόληψη και η αντιμετώπισή του έχει ιδιαίτερη σημασία.

· Δυσλιπιδαιμία: Ο συνδυασμός υγιεινοδιαιτητικών μέτρων και η φαρμακευτική θεραπεία αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο όταν είναι αυξημένος.

· Παχυσαρκία: Έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Η καταπολέμησή της προλαμβάνει σωρεία επιπτώσεων για τον οργανισμό.

Όσο περισσότερους παράγοντες κινδύνου έχει κάποιος τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα. Έτσι, λοιπόν, κάποιος που είναι 60 ετών, καπνιστής, υπέρβαρος και κάνει καθιστική ζωή έχει 4 παράγοντες κινδύνου και επομένως ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο. Αν έχει και διαβήτη και υπέρταση (δύο πολύ συχνές καταστάσεις), τότε ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται.

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η σωστή και έγκαιρη αντιμετώπιση όλων των παραγόντων κινδύνου συμβάλλει σημαντικά στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Σακχαρώδης Διαβήτης: η μάστιγα

που γίνεται… τρόπος ζωής

Χρήστος Ζούπας

Παθολόγος - Διαβητολόγος,

Διευθυντής Διαβητολογικού Κέντρου ΥΓΕΙΑ

Πέτρος Θωμάκος

Παθολόγος - Διαβητολόγος,

Διαβητολογικό Κέντρο ΥΓΕΙΑ

Τα τελευταία χρόνια ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) καλπάζει, απασχολεί, προβληματίζει και ταλανίζει εκατομμύρια ανθρώπους! Σήμερα θεωρείται η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη «χρόνια πάθηση» στον κόσμο. Είναι η καινούρια «μάστιγα» της εποχής μας!

Παρότι η εντυπωσιακή αύξηση οφείλεται στον ΣΔ Τύπου 2, ο οποίος αποτελεί το 80%-90% των περιπτώσεων, εντούτοις και η αύξηση του Παιδικού ή Νεανικού Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1, αγγίζει το 3% κάθε χρόνο και μάλιστα εκδηλώνεται σε όλο και μικρότερες ηλικίες.

Η επιβεβαίωση, από σημαντικές επιστημονικές μελέτες-σταθμούς στη διαβητολογία, ότι η καλή ρύθμιση παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη και την εμφάνιση των χρόνιων επιπλοκών, την ποιότητα ζωής και το μέλλον κάθε διαβητικού, είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει ριζικά η προσέγγιση και η αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη.

Τα τελευταία χρόνια μια μεγάλη γκάμα καινούργιων αποτελεσματικών αντιδιαβητικών δισκίων έχει εμπλουτίσει τη φαρέτρα του σύγχρονου θεραπευτή ιατρού, ώστε να είναι σε θέση να προσφέρει την καλύτερη δυνατή ρύθμιση, σε κάθε άνθρωπο, ανάλογα με την προσωπικότητά του, την εργασία του, τη διάρκεια και τον τύπο του ΣΔ. Σε συνδυασμό μάλιστα με την εντυπωσιακή εξέλιξη της ποιότητας των καινούργιων ινσουλινών, αλλά και τη χρήση τεχνολογικά βελτιωμένων τρόπων χορήγησης ινσουλίνης, με τα περίφημα εύχρηστα «στυλό» και τις εξελιγμένες αντλίες ινσουλίνης, άλλαξε προς το καλύτερο η αντιμετώπιση και η ρύθμιση κάθε διαβητικού.

Διαρκής πρόοδος στη θεραπεία

Η σύγχρονη τεχνολογία ξαφνιάζει και εντυπωσιάζει, αφού προσφέρει ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης των ατόμων µε σακχαρώδη διαβήτη.

Ο ασθενής μπορεί να παρακολουθεί µε ακρίβεια πώς η διατροφή, η άσκηση, η φαρμακευτική αγωγή και οι άλλες καθημερινές δραστηριότητες επηρεάζουν τα επίπεδα γλυκόζης του και ανάλογα να προσαρμόζει την αγωγή του.

Τα σύγχρονα μηχανήματα αυτοπροσδιορισμού του σακχάρου στο αίμα έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν ακριβείς και αξιόπιστες μετρήσεις μέσα σε ακριβώς ελάχιστα δευτερόλεπτα, με μικρό δείγμα αίματος.

Πολύ σημαντική για τη βελτίωση της καθημερινότητας των ανθρώπων με σακχαρώδη διαβήτη είναι και η συμβολή των νέων αισθητήρων συνεχούς καταγραφής του σακχάρου, οι οποίες απαλλάσσουν από το καθημερινό τρύπημα στα δάκτυλα.

Επίσης οι σύγχρονες αντλίες ινσουλίνης είναι μια σημαντική και εντυπωσιακά εξελιγμένη τεχνολογικά, εναλλακτική μέθοδος ινσουλινοθεραπείας για τους ανθρώπους με σακχαρώδη διαβήτη Τύπου 1.

Με τις μοντέρνες αντλίες ινσουλίνης είναι δυνατή η καλύτερη απομίμηση της λειτουργίας των β-κυττάρων του παγκρέατος! Η συστηματική χρήση της αντλίας ινσουλίνης, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα επικοινωνίας της με τα συστήματα συνεχούς καταγραφής της γλυκόζης, έχει επιτύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στη ρύθμιση του σακχάρου, έχει ελαχιστοποιήσει τη συχνότητα των υπογλυκαιμιών και έχει δημιουργήσει αίσθημα ασφάλειας, ειδικά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο δρόμος προς το τεχνητό πάγκρεας, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, πλησιάζει προς την ολοκλήρωσή του, ταυτόχρονα με την ελπίδα για μια οριστική λύση του προβλήματος!

Οι παραπάνω εντυπωσιακές εξελίξεις με την πληθώρα καινούργιων αντιδιαβητικών δισκίων, βελτιωμένων ινσουλινών, εξελιγμένων μηχανημάτων αυτοπροσδιορισμού του σακχάρου, σε συνδυασμό με τους υψηλής ευαισθησίας αισθητήρες συνεχούς καταγραφής, που μπορούν να επικοινωνούν με τις σύγχρονες αντλίες ινσουλίνης, οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι η «μάστιγα» του σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά και να οδηγήσει στην αντίληψη ότι «ο σακχαρώδης διαβήτης στην εποχή μας δεν είναι αρρώστια, αλλά τρόπος ζωής»!

Παχυσαρκία: μια επιδημία

που μπορεί να νικηθεί

Κωνσταντίνος Η. Τσίγκος

Ενδοκρινολόγος - Διαβητολόγος, Επιστ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ,

Καθηγητής Ενδοκρινολογίας, Διατροφής και Μεταβολισμού, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η επιδημία της παχυσαρκίας συνεχίζει να εξαπλώνεται παγκόσμια και προβλέπεται ότι μέχρι το 2030 θα υπάρχουν πάνω από 1 δισεκατομμύριο παιδιά και ενήλικες παχύσαρκοι. Διακρίσεις, κοινωνικός αποκλεισμός και σοβαρά νοσήματα συνδέονται με τη παχυσαρκία, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και οι καρδιαγγειακές επιπλοκές, αλλά και η αποφρακτική άπνοια ύπνου, μορφές καρκίνου, ψυχικές παθήσεις και η οστεοαρθρίτιδα. Οι καταβολές όλων αυτών των επιπλοκών ξεκινούν από την παιδική και την εφηβική παχυσαρκία, η οποία επιπλέον συχνά επιφέρει χαμηλή αυτοεκτίμηση, εκτεταμένο στιγματισμό και επηρεάζει τις σχολικές επιδόσεις.

Γενετικές καταβολές, επιγενετικές μεταβολές, ενδοκρινικές διαταραχές, διατροφικές επιλογές και συμπεριφορές, ψυχολογικές διαταραχές και μειωμένη σωματική δραστηριότητα είναι σημαντικοί παράγοντες που προδιαθέτουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας, αλλά και προσδιορίζουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιομεταβολικών επιπλοκών σε έναν παχύσαρκο.

Ο ρόλος της διατροφής

Η διατροφή παίζει κυρίαρχο ρόλο, πόσο μάλλον που μπορεί να τροποποιηθεί και να προσαρμοστεί με τρόπο που να επιτύχουμε απώλεια βάρους, αλλά και να δράσουμε προληπτικά για να εμποδίσουμε την ανάπτυξη παχυσαρκίας. Η ποιότητα της διατροφής μπορεί να βελτιωθεί με τη μείωση στην κατανάλωση πυκνών ενεργειακά τροφίμων, όπως αυτά με μεγάλη περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη και σάκχαρα, με παράλληλη αύξηση της πρόσληψης φυτικών ινών (π.χ. φρούτα, λαχανικά).

Κατά συνέπεια, η διατροφική παρέμβαση είναι απαραίτητο συμπλήρωμα οποιουδήποτε προγράμματος αλλαγής του τρόπου ζωής και πρόληψης της παχυσαρκίας, αλλά και όλων των διαθέσιμων φαρμακευτικών και χειρουργικών παρεμβάσεων για απώλεια βάρους.

Η επιλογή της μεσογειακής διατροφής είναι αποδεδειγμένα η καλύτερη πρόληψη και παρέμβαση όχι μόνο γιατί δεν υστερεί καθόλου σε αποτελεσματικότητα όσον αφορά την απώλεια και τη διατήρηση του βάρους, αλλά και γιατί έχει σημαντικές αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες, λόγω των πλούσιων ευεργετικών μικροσυστατικών της και της χρήσης του ελαιόλαδου. Επιπλέον, η μεσογειακή διατροφή φαίνεται ότι μειώνει σημαντικά το ενδοκοιλιακό λίπος και τον κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδη διαβήτη και καρδιαγγειακών επιπλοκών.

Γενική προσπάθεια

Πέρα όμως από τις διατροφικές μας επιλογές, για να κάμψουμε και να αναστρέψουμε την πορεία της επιδημίας της παχυσαρκίας πρέπει να αυξήσουμε την καθημερινή μας σωματική δραστηριότητα – περπάτημα για το σχολείο και τη δουλειά, προτίμηση στις σκάλες, περισσότερες αθλητικές δραστηριότητες, λιγότερη τηλεόραση.

Αυτή η προσπάθεια δεν αφορά μόνο τα άτομα και τους πολίτες, αλλά και τα κράτη και τις πολιτικές τους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά σε όλα τα κράτη την υιοθέτηση πολιτικών που μειώνουν τη χρήση των trans λιπαρών και την αντικατάστασή τους από πολυακόρεστα λιπαρά, ενώ προάγουν και την ενημέρωση των πολιτών για τη σημασία της υγιεινής διατροφής και της σωματικής δραστηριότητας. Σε αυτήν τη προσπάθεια απαιτείται κινητοποίηση και συμμετοχή όλων των φορέων της κοινωνίας, της κυβέρνησης, των δήμων, των σχολείων, των βιομηχανιών τροφίμων, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των παρόχων υγείας, της οικογένειας και του καθενός ατόμου ξεχωριστά.

Καρκίνος: η άμυνα ξεκινά

από εμάς τους ίδιους

Ηλίας Αθανασιάδης

Παθολόγος - Ογκολόγος,

Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Η επιταχυνόμενη πρόοδος στην ανάγνωση της βιολογίας του καρκίνου και οι δυνατότητες που παρέχει η βιοτεχνολογία έχουν αυξήσει κατά πολύ τις προσδοκίες μας για μεγάλα βήματα που θα αλλάξουν το πρόσωπο του καρκίνου όπως το αντιλαμβανόμαστε σήμερα και δεν θα θεωρείται πια η μάστιγα για τις σύγχρονες κοινωνίες. Για τα σημερινά δεδομένα, όμως, το ερώτημα παραμένει: πώς θα αμυνθούμε απέναντι σ’ αυτήν τη μάστιγα;

Τα επιδημιολογικά δεδομένα για τις δυτικές κοινωνίες είναι ακλόνητα και αναδεικνύουν την καταστροφική αύξηση των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα που ακολούθησε τη μαζική διάδοση του καπνίσματος στον 20ό αιώνα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανθρωπότητα πλήρωσε και πληρώνει ακριβά την εξάπλωση του καπνίσματος σε άνδρες και γυναίκες και την διεισδυτικότητα σε νεαρές ηλικίες, καθιστώντας τους ανθρώπους εξαρτημένους για όλη τους τη ζωή. Είναι προφανές ότι για την ελληνική κοινωνία ο πρώτος στόχος θα ήταν μια αποτελεσματική αντικαπνιστική εκστρατεία, με σκοπό να προστατεύσουμε τους νέους, να αναστρέψουμε τα υπάρχοντα πρότυπα και να καταστήσουμε το κάπνισμα «κοινωνικά μη αποδεκτό». Ίσως είναι δύσκολο να πείσουμε την κοινωνία ότι στον βαθμό που το κάπνισμα παραμένει στα ίδια επίπεδα, όλες οι άλλες προσπάθειες είναι καταδικασμένες. Η επιβάρυνση από όλους τους άλλους καρκινογόνους παράγοντες είναι πολλές φορές ασθενής και αμφίβολη, χωρίς να πλησιάζει το κόστος σε ανθρώπινες ζωές από το κάπνισμα.

Η δεύτερη απειλή

Σχετικά με τους μη καπνιστές και τις κοινωνίες που έχουν περιθωριοποιήσει το κάπνισμα, φαίνεται ότι η παχυσαρκία είναι η ισχυρότερη καρκινογόνος απειλή. Είναι ενδιαφέρον ότι ένα σύνολο από παράγοντες, όπως η καθιστική ζωή, η κατανάλωση ζωικού λίπους, ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος συνδέονται τόσο με αγγειοπάθειες όσον και με κακοήθειες. Το να διατηρεί κάποιος το βάρος του σταθερό υιοθετώντας καθημερινή σωματική άσκηση και κίνηση, προσφέρει αναμφίβολα θωράκιση απέναντι σε πολλούς κινδύνους. Πολυάριθμες μελέτες συνδέουν τις ανωτέρω παραμέτρους με μακρότερη και ποιοτική επιβίωση.

Αντίθετα με τις επικρατούσες αντιλήψεις, δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για συγκεκριμένη αντικαρκινική διατροφή. Η ισορροπημένη εγκρατής δίαιτα, η σταθερή σωματική άσκηση, η διατήρηση του σωματικού βάρους μέσα σε χαμηλές διακυμάνσεις, αποτελεί ισχυρή άμυνα έναντι πολλών κινδύνων για κακοήθεια, αλλά και για καρδιαγγειακή νόσο.

Ο προληπτικός έλεγχος

Ο ασυμπτωματικός προληπτικός έλεγχος έχει συγκεκριμένες ενδείξεις. Η κολονοσκόπηση, η μαστογραφία και το τεστ Παπανικολάου σε συνδυασμό με HPV DNA test έχουν τροποποιήσει την επιδημιολογία των αντίστοιχων καρκίνων με κέρδος σε ανθρώπινες ζωές. Η καλή επικοινωνία με το σώμα μας και η έγκαιρη διερεύνηση νέων συμπτωμάτων έχει αξία, όμως ένα γενικό check up κατά πάσης νόσου έχει αμφίβολη αποτελεσματικότητα. Όσον αφορά τις ευθύνες μας απέναντι στην κοινωνία, η έγκαιρη πρόσβαση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού σε οργανωμένη ιατρική φροντίδα προσφέρει ευκαιρίες για καίρια διάγνωση και θεραπεία, καθώς πολλές κακοήθειες προσφέρουν ένα στενό παράθυρο ευκαιρίας, που σε πολλές περιπτώσεις χάνεται με μεγάλο ανθρώπινο κόστος.

Η ενημέρωση του κοινού για τις δυνατότητες άμυνας απέναντι στον καρκίνο και η αντίληψη του αγώνα έναντι του καρκίνου σαν μια υπόθεση που είναι σημαντική για όλους μας, δημιουργεί το πλαίσιο για την εξάλειψη του καρκίνου με το σημερινό του πρόσωπο μέσα στα επόμενα χρόνια.

Λοιμώδη νοσήματα: η απειλή

που αλλάζει πρόσωπα

Δρόσος Καραγεωργόπουλος

Ειδικός Παθολόγος - Λοιμωξιολόγος, Επιστ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ, f. Consultant in Infectious Diseases, Royal Free Hospital, London

Στην κατηγορία των λοιμωδών νοσημάτων υποκρύπτονται κάποιες από τις σημαντικότερες, γνωστές ή δυνητικές, απειλές για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Στη σύγχρονη εποχή, λοιμώδεις παράγοντες που αναδύονται σε ένα σημείο του πλανήτη μπορούν να διασπαρούν γρήγορα σε άλλες περιοχές, λόγω της ευκολίας στα ταξίδια, της μετανάστευσης και της παγκοσμιοποίησης της τροφικής αλυσίδας.

Οι σημαντικότερες μάστιγες από πλευράς των λοιμωδών νοσημάτων στον κόσμο είναι η φυματίωση, η ελονοσία, η πνευμονία και γρίπη, καθώς και χρόνιες ιογενείς λοιμώξεις, όπως η HIV λοίμωξη (που προκαλεί το AIDS) και οι ηπατίτιδες. Σε αυτές προστίθεται με κλιμακούμενη σημασία η αντιμικροβιακή αντοχή, η αντοχή δηλαδή των βακτηρίων, μυκήτων, παρασίτων και ιών στα αντιβιοτικά και τους λοιπούς αντιμικροβιακούς παράγοντες.

Οι μεγαλύτερες απειλές

· H αντοχή στα αντιφυματικά και τα ανθελονοσιακά φάρμακα είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Ειδικά για την πολυανθεκτική φυματίωση απαιτείται θεραπεία με 5-6 δυνητικά τοξικά και μετρίως αποτελεσματικά φάρμακα, που κρατάει περίπου δύο χρόνια. Σημαντικό μέρος της, μάλιστα, πρέπει να γίνει στο νοσοκομείο.

· Νέα στελέχη ιού γρίπης, στα οποία ο πληθυσμός δεν έχει ανοσία, μπορεί να προκαλέσουν πανδημίες. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η πιθανότητα πανδημίας από στελέχη γρίπης των πτηνών, καθότι αυτά έχουν μεγάλη θνητότητα στον άνθρωπο. Αν και παρατηρούνται αρκετές περιπτώσεις σε ανθρώπους σε περιοχές όπως η Νοτιοανατολική Κίνα, ακόμα τέτοια στελέχη δεν έχουν αποκτήσει τη δυνατότητα να μεταδίδονται εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο.

· Μια άλλη τρέχουσα απειλή είναι ο κορονοϊός MERS, που ενδημεί στην αραβική χερσόνησο και προκαλεί σοβαρή λοίμωξη του αναπνευστικού, με θανατηφόρο έκβαση στο 20% των περιπτώσεων. Για παράδειγμα, ένας ασθενής ταξίδεψε στη Νότια Κορέα και έγινε το αίτιο λοίμωξης άλλων 185 ατόμων, παρά τις εντατικές προσπάθειες περιχαράκωσης, που προκάλεσε τον θάνατο 36 ασθενών.

· Ο ιός Ζίκα, που μεταδίδεται με τα κουνούπια, εξαπλώθηκε πρόσφατα από την Αφρική στην Αμερική. Όταν ο ιός αυτός προσβάλλει έγκυες γυναίκες μπορεί να προκαλέσει τη γέννηση παιδιών με σοβαρή διαταραχή της διάπλασης του εγκεφάλου (μικροκεφαλία). Ο ιός Ζίκα μπορεί να παραμείνει στο σπέρμα ενός μολυσμένου άντρα για τουλάχιστον τρεις μήνες, με κίνδυνο σεξουαλικής μετάδοσης στη σύντροφό του.

· Για τον ιό HIV (AIDS), υπάρχουν στις ΗΠΑ οι πρώτες ενδείξεις αναχαίτισης της επιδημίας, λόγω των στρατηγικών της θεραπείας εξαρχής όλων των φορέων και της προφυλακτικής αντιρετροϊκής θεραπείας πριν από σεξουαλική έκθεση.

· Για την ηπατίτιδα C, η επανάσταση στα αντιιικά φάρμακα έχει καταστήσει εύκολη την οριστική ίαση μέσα σε τρεις μόλις μήνες.

· Η αντοχή στα αντιβιοτικά απειλεί τις περισσότερες από τις κατακτήσεις της σύγχρονης ιατρικής, για τις οποίες η αποτελεσματική θεραπεία των λοιμώξεων έχει κεντρικό ρόλο. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξυμένο στη χώρα μας. Δυστυχώς, δεν είναι επικερδές και εύκολο για τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες να αναπτύξουν νέα αντιβιοτικά ειδικά για χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Η επίγνωση της κοινής γνώμης στη χώρα μας για το σημαντικότατο αυτό πρόβλημα είναι απαραίτητη, ώστε να αναδειχθεί ως μέγιστη και επείγουσα προτεραιότητα, για να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις στρατηγικές αντιμετώπισής του.

Κάπνισμα: ο απόλυτος εχθρός

Αικατερίνη Οικονόμου

Πνευμονολόγος - Εντατικολόγος, Πνευμονολογική Ομάδα Ιατρείο Διακοπής Καπνίσματος ΥΓΕΙΑ

Το 22% του πληθυσμού της Γης είναι καπνιστές. Έξι εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω του καπνίσματος. Από αυτούς, οι 600.000 πεθαίνουν λόγω του παθητικού καπνίσματος. Τον προηγούμενο αιώνα δεν ήταν γνωστή η σχέση του καπνίσματος με τον πιο συχνό καρκίνο του ανθρώπου, του καρκίνου του πνεύμονα, που πριν από την εξάπλωση του καπνίσματος ήταν μια σπάνια νόσος. Σήμερα έχει ευρέως μελετηθεί η σχέση του καπνίσματος όχι μόνο με τον καρκίνο, αλλά και με άλλες συχνές χρόνιες νόσους, όπως είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Παρότι τα ποσοστά των καπνιστών σε παγκόσμιο επίπεδο φαίνεται να μειώνονται, υπάρχουν περιοχές όπως η Ανατολική Μεσόγειος και η Αφρική, όπου η αύξηση είναι αλματώδης, ιδίως στους νέους.

Το κάπνισμα είναι μια νόσος που ξεκινά στην παιδική-εφηβική ηλικία, μια και κάθε μέρα 3.000 παιδιά ηλικίας 11-18 ετών θα πειραματιστούν με το πρώτο τους τσιγάρο. Έτσι, άλλωστε, το μεγαλύτερο ποσοστό των ενηλίκων ξεκινά το κάπνισμα. Ο βαθμός εξάρτησης από την εθιστική ουσία νικοτίνη, αλλά και άλλοι κοινωνικοί και ψυχικοί παράγοντες θα δυσκολέψουν αργότερα τον συστηματικό καπνιστή στην ενήλικη ζωή να διακόψει το κάπνισμα. Παρότι ο καπνιστής θα βιώνει τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία του και θα επιθυμεί να μην καπνίζει, μπορεί να χρειαστεί εξειδικευμένη βοήθεια από ειδικούς για να πετύχει τη διακοπή.

Είναι ωστόσο σύνηθες να υποτροπιάζει μετά από μια περίοδο αποχής και να χρειάζεται νέα προσπάθεια. Πολυάριθμα κέντρα διακοπής καπνίσματος ή γραμμές βοήθειας έχουν δημιουργηθεί για να υποστηρίξουν τον καπνιστή να απεξαρτηθεί από το τσιγάρο. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται βασίζονται στην αλλαγή συμπεριφοράς επιλέγοντας εναλλακτικούς τρόπους επιβράβευσης και ευχαρίστησης, και στη φαρμακοθεραπεία.

Στάση ζωής

Η ανάγκη περιορισμού της επιδημίας του καπνίσματος οδήγησε τις κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών να λάβουν ποικίλα μέτρα, όπως είναι η αναγραφή στα πακέτα των τσιγάρων των κινδύνων που προκαλεί το κάπνισμα με ειδικό φωτογραφικό υλικό, η αύξηση της φορολογίας, η απαγόρευση των διαφημίσεων, ο περιορισμός πώλησης παράνομου καπνού.

Όλο και περισσότερες προσπάθειες γίνονται για την υπεράσπιση του δικαιώματος των ανθρώπων να εισπνέουν καθαρό αέρα, απαλλαγμένο από βλαβερές ουσίες.

Θα πρέπει, ωστόσο, να αναγνωρίσουμε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται υπό το κράτος διαφόρων απειλών που του προκαλούν έντονο άγχος ή κατάθλιψη, καταστάσεις που έχουν συνδεθεί με ιδιαίτερη δυσκολία αποδέσμευσης από το κάπνισμα. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η αντιμετώπιση του καπνίσματος θα πρέπει να είναι ολιστική, να περιλαμβάνει θεραπεία σώματος και νου, μακροχρόνια και συστηματική.

Ακόμη, φαίνεται ότι μια νέα φιλοσοφία ζωής θα πρέπει να εμπνέει τους νέους, τέτοια που θα τους αποτρέπει να γίνουν θύματα και θα τους βοηθήσει να αντισταθούν έγκαιρα ώστε να γλιτώσουν από τις επιπτώσεις του καπνίσματος στη ζωή τους.

Οι γηραιότεροι ας σταθούν δίπλα στους νεότερους και όλοι μαζί ας προσπαθήσουν να περιφρουρήσουν ένα από τα μεγαλύτερα αγαθά του ανθρώπου, την υγεία.

Κατάθλιψη: ο σκοτεινός σύντροφος

Κωνσταντίνος Ζαχαράκης

Ψυχίατρος, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών,

Επιστ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Η κατάθλιψη είναι μια συχνή, σοβαρή και συχνά μη διαγιγνωσκόμενη ασθένεια, που συναντάται σε όλες τις φυλές και τους πολιτισμούς, προκαλεί υποβάθμιση της λειτουργικότητας και της ποιότητας ζωής του ατόμου, καθώς και αύξηση της σωματικής νοσηρότητας και της θνησιμότητας. Η μεγάλη συχνότητα της νόσου (10% των ανδρών και 20% των γυναικών θα νοσήσουν τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους) και η συχνή επανεμφάνισή της την τοποθετούν στην πρώτη τριάδα αιτιών αναπηρίας. Είναι επίσης η συχνότερη ψυχική ασθένεια στις περιπτώσεις αυτοκτονίας.

Η κατάθλιψη συχνά πρωτοεμφανίζεται στην ηλικία των 20-30 ετών και είναι συχνότερη στους άγαμους, τους χήρους και τους διαζευγμένους σε σχέση με τους έγγαμους, καθώς και στους φτωχούς σε σχέση με τους εύπορους. Στα αίτια που συνδέονται με την αυξημένη εμφάνιση της κατάθλιψης κατά τις τελευταίες δεκαετίες περιλαμβάνονται οι αλλαγές στον τρόπο ζωής (χρόνιο stress, μοναξιά και κοινωνική απομόνωση, κακή διατροφή, έλλειψη σωματικής άσκησης, ακανόνιστα ωράρια ύπνου), τα σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα πολλών πληθυσμών παγκοσμίως, αλλά και η βελτίωση της διαγνωστικής ικανότητας για την κατάθλιψη.

Διακρίνουμε διάφορες κατηγορίες κατάθλιψης, όπως η μονοπολική, η διπολική, η ψυχωτική, της λοχείας, η κεκαλυμμένη, η οργανική κ.ά. Η κατάθλιψη εκδηλώνεται με μία ποικιλία συμπτωμάτων, που περιλαμβάνουν:

1. Καταθλιπτική διάθεση, κλάμα.

2. Άγχος - ανησυχία, μείωση τής ενεργητικότητας-αδράνεια.

3. Διαταραχή του ύπνου. Συνήθως αϋπνία, πιο σπάνια υπερυπνία.

4. Διαταραχή τής όρεξης και τού σωματικού βάρους. Συνήθως ανορεξία και απώλεια σωματικού βάρους. Σπανιότερα αύξηση όρεξης και σωματικού βάρους.

5. Σωματικοί πόνοι ή άλλα σωματικά ενοχλήματα.

6. Επιβράδυνση/δυσχέρεια τής σκέψης, της μνήμης, της συγκέντρωσης. Αναβλητικότητα στη λήψη αποφάσεων.

7. Μείωση/απώλεια ενδιαφέροντος για επαγγελματικές ή άλλες δραστηριότητες.

8. Μείωση ή πλήρης απώλεια της σεξουαλικής ορμής και διάθεσης.

9. Δυσάρεστες προβλέψεις για το μέλλον - απαισιοδοξία - αίσθημα ότι κανείς δεν μπορεί να προσφέρει βοήθεια.

10. Σκέψεις αναξιότητας, αυτομομφής, ενοχής.

11. Παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις. Απαντώνται στις ψυχωτικές μορφές κατάθλιψης.

12. Αυτοκτονικός ιδεασμός, απόπειρα αυτοκτονίας, ολοκληρωμένη αυτοκτονία. Η κατάθλιψη είναι η συχνότερη ψυχική διαταραχή στις περιπτώσεις αυτοκτονίας.

Οι γνώσεις μας για τα σύνθετα αίτια και τους μηχανισμούς της κατάθλιψης έχουν εμπλουτιστεί σημαντικά κατά την τελευταία δεκαετία και έχουν αναγνωριστεί γονίδια και περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται, οδηγώντας στην ανάπτυξη και νέων θεραπευτικών μεθόδων:

· Φαρμακευτική αγωγή. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, νευροληπτικά, σταθεροποιητές της διάθεσης κ.ά., τα οποία σήμερα είναι αποτελεσματικά και καλά ανεκτά.

· Ψυχοθεραπείες διαφόρων τύπων (γνωσιακή, αναλυτική, διαπροσωπική κ.ά.).

· Άλλες θεραπείες (ηλεκτροσπασμοθεραπεία, φωτοθεραπεία, στέρηση ύπνου, επεμβατικές θεραπείες).

Η χωρίς δισταγμούς και προκαταλήψεις έγκαιρη αναζήτηση ειδικής ιατρικής (ψυχιατρικής) βοήθειας είναι σημαντική για τη σωστή θεραπεία και την πρόληψη και αποφυγή δυσάρεστων εξελίξεων.

Οι θεραπευτικές μας δυνατότητες απέναντι στην κατάθλιψη είναι σήμερα εξελιγμένες και αποτελεσματικές. Ο καταθλιπτικός ασθενής, αν τύχει σωστής θεραπευτικής αντιμετώπισης, ανακτά συνήθως πλήρως τη λειτουργικότητά του και επιστρέφει στις δραστηριότητές του, απολαμβάνοντας ξανά ποιότητα ζωής.

Σεξουαλικά Μεταδιδόμενα Νοσήματα:

υπόθεση προσωπικής ευθύνης

Γεώργιος Πλουμίδης

Ειδικός Παθολόγος,

Υπεύθυνος Μονάδας

Ειδικών Λοιμώξεων ΥΓΕΙΑ

Σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) και λοιμώξεις ή αφροδίσια νοσήματα και λοιμώξεις ονομάζονται αυτά τα οποία μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω της σεξουαλικής επαφής (σεξ, στοματικό σεξ, πρωκτικό σεξ) και περιλαμβάνουν τη σύφιλη, τη γονόρροια, τον έρπητα των γεννητικών οργάνων, τη βακτηριακή κολπίτιδα, τις ηπατίτιδες, τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων και τη λοίμωξη με HIV. Οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις (ΣΜΛ) είναι γνωστές εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Η πρώτη καταγεγραμμένη αφροδίσια νόσος είναι η σύφιλη το 1494-1495, σκοτώνοντας περισσότερους από 5 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη. Τη δεκαετία του 1980, με τα ξεσπάσματά τους, ο έρπης και το AIDS πέρασαν στη συνείδηση του κοινού ως σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες που δεν θα μπορούσαν να θεραπευτούν από τη σύγχρονη ιατρική. Για να γίνει πλήρως κατανοητή η έκταση της απειλής τους, αρκεί να αναφερθεί ότι:

· Ετησίως, περίπου 12 εκατ. Ευρωπαίοι μολύνονται από κάποιο σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα.

· Περίπου 3 στους 4 Ευρωπαίους μεταξύ 15 και 49 ετών έχουν μολυνθεί από τον HPV σε ολόκληρη τη ζωή τους.

· Στην Ελλάδα κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 300 νέα περιστατικά σύφιλης, 200 νέα περιστατικά γονόρροιας και περίπου 500 νέες λοιμώξεις από χλαμύδια.

Τα συμπτώματα και η αντιμετώπιση

Τα συμπτώματα που συνδέονται με ΣΜΛ περιλαμβάνουν φαγούρα, τσούξιμο κατά την ούρηση, έκκριση υγρών, κακοσμία των γεννητικών οργάνων, δερματικές παραμορφώσεις, έλκη, συμπτώματα γρίπης.

Δεν είναι όλα τα ΣΜΝ συμπτωματικά και τα συμπτώματα μπορεί να μην εμφανιστούν αμέσως μετά τη μόλυνση. Σε μερικές περιπτώσεις μια ασθένεια μπορεί να επωασθεί χωρίς συμπτώματα, γεγονός που κάνει μεγαλύτερο τον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου σε άλλους. Ανάλογα με τη νόσο, μερικά ΣΜΝ χωρίς θεραπεία μπορεί να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα, χρόνιο πόνο ή ακόμα και στον θάνατο.

Ο έγκαιρος εντοπισμός και η θεραπεία έχουν ως αποτέλεσμα λιγότερες πιθανότητες να μεταδοθεί η ασθένεια και, για ορισμένες συνθήκες, μπορούν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα της θεραπείας. Η διάγνωση μπορεί επίσης να καθυστερήσει εξαιτίας της απροθυμίας των μολυσμένων ατόμων να αναζητήσουν βοήθεια από έναν επαγγελματία της ιατρικής. Μια έρευνα έδειξε ότι άνθρωποι που πάσχουν στρέφονται προς το… διαδίκτυο και όχι σε γιατρό για πληροφορίες σχετικά με σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις, σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι για τα άλλα σεξουαλικά προβλήματα.

Βασικοί κανόνες πρόληψης

Για τις περισσότερες ΣΜΛ η θεραπεία υπάρχει και με κατάλληλη αγωγή θεραπεύονται, για κάποιες η θεραπεία διαρκεί όσο η ζωή του ασθενούς και το κλειδί για την αντιμετώπιση όλων είναι η πρόληψη. Η πρόληψη της διασποράς ΣΜΛ προϋποθέτει αλλαγή συμπεριφοράς, αντιλήψεων, συνηθειών και πρακτικών.

Συγκεκριμένα:

· Επιλογή συντρόφου: Μονογαμικές σχέσεις μειώνουν τις πιθανότητες έκθεσης. Όσο περισσότεροι οι ερωτικοί σύντροφοι, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος έκθεσης.

· Τύπος σεξουαλικής δραστηριότητας: Αυτές έχουν ταξινομηθεί με βάση τον κίνδυνο μόλυνσης

1. Υψηλού κινδύνου: Κολπικό ή και πρωκτικό σεξ χωρίς προφυλακτικό.

2. Μέσου κινδύνου: Κολπικό ή και πρωκτικό σεξ με προφυλακτικό, καθώς και στοματικό σεξ χωρίς προφυλακτικό.

3. Χαμηλού κινδύνου: Χάδια στα γεννητικά όργανα, υγρά φιλιά και στοματικό σεξ με προφυλακτικό.

4. Ακίνδυνα: Μασάζ, αυνανισμός, αποχή.

· Σωστή χρήση προφυλακτικών:

1. Να μην είναι το προφυλακτικό πολύ σφιχτό στο τέλος, αφήνοντας 1,5 cm χώρου στην άκρη για εκσπερμάτιση.

2. Όχι πολύ χαλαρό το προφυλακτικό, γιατί υπερνικάται η προστασία που προσφέρει.

3. Αποφεύγουμε την επαναλαμβανόμενη χρήση του προφυλακτικού, φορώντας το μία φορά, με ή χωρίς εκσπερμάτιση.

4. Αποφυγή προφυλακτικών κατασκευασμένων από ουσίες διαφορετικές από λάτεξ, πολυϊσοπρένιο ή από πολυουρεθάνη, διότι δεν προστατεύουν από τον ιό HIV.

5. Αποφυγή της χρήσης λιπαντικών που έχουν ως βάση το πετρέλαιο με προφυλακτικά λάτεξ, καθώς το πετρέλαιο μπορεί να δημιουργήσει τρύπες σε αυτά.

6. Χρησιμοποίηση προφυλακτικών με γεύση για στοματικό σεξ και μόνο, καθώς η ζάχαρη στην αρωματική ύλη μπορεί να οδηγήσει σε μολύνσεις αν χρησιμοποιείται για τη διείσδυση.

7. Νέο προφυλακτικό θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε κάθε πράξη της επαφής. Η πολλαπλή χρήση του αυξάνει την πιθανότητα θραύσης, μειώνοντας έτσι την αποτελεσματικότητά του.

· Τήρηση κανόνων υγιεινής: Αποφυγή ανταλλαγής με τον σύντροφο πετσέτας ή εσωρούχων, ούρηση μετά τη σεξουαλική πράξη και πλύσιμο πριν και μετά τη σεξουαλική πράξη.

· Αναζήτηση ιατρού στην περίπτωση υποψίας έκθεσης σε ΣΜΛ.

Ατυχήματα: θέμα γνώσης και λογικής

Ιωάννης Αποστολάκης

Παθολόγος, Διευθυντής Α΄ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Σύμφωνα με μελέτες διεθνών και άλλων οργανισμών, τα ατυχήματα είναι σημαντική αιτία θανάτου και αναπηρίας. Η Παγκόσμια Τράπεζα, στη μελέτη «Παγκόσμια επιβάρυνση των νόσων και των τραυματισμών» έχει υπολογίσει ότι, το 2013, 973 εκατομμύρια άνθρωποι υπέστησαν τραυματισμούς για τους οποίους χρειάστηκαν ιατρική φροντίδα, ενώ τα 4,8 εκατ. εξ αυτών πέθαναν.

Οι τραυματισμοί μπορεί να είναι εκούσιοι, όπως συμβαίνει στους πολέμους, τις τρομοκρατικές ενέργειες, τις βιαιοπραγίες και τους αυτοτραυματισμούς, και ακούσιοι, όπως συμβαίνει στα ατυχήματα. Τα ατυχήματα μπορούν να συμβούν στο σπίτι, στον χώρο εργασίας, στους δρόμους και στους χώρους αναψυχής και άθλησης. Κατά σειρά επίπτωσης τα πιο συχνά ατυχήματα είναι αυτά που συμβαίνουν κατά τις μεταφορές, τις πτώσεις, τους πνιγμούς, τις φωτιές, την έκθεση σε πηγές θερμότητας, τις δηλητηριάσεις, την έκθεση σε μηχανικές δυνάμεις, τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα ιατρικών θεραπειών, τις επιθέσεις ζώων και την κατάποση ξένων σωμάτων.

Στον προηγμένο κόσμο τα ατυχήματα είναι η πρώτη αιτία θανάτου στις ηλικίες κάτω των 35 ετών, με μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Σύμφωνα με τη μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, το 2013 χάθηκαν εξαιτίας των ατυχημάτων σχεδόν 153 εκατ. χρόνια ζωής και προστέθηκαν 32 εκατ. χρόνια αναπηρίας!

Ο ανθρώπινος παράγοντας

Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα εμπεριέχει την πιθανότητα να συμβεί κάποιο ατύχημα. Διαφέρουν η βλάβη που προκύπτει και ο βαθμός της επικινδυνότητας. Η βλάβη εξαρτάται από το είδος του κινδύνου. Η επικινδυνότητα εξαρτάται από το είδος της δραστηριότητας, τις συνθήκες και την κατάσταση του δρώντος. Η τελευταία συνιστώσα αποτελεί τον ανθρώπινο παράγοντα.

Η συστηματική καταγραφή και μελέτη των ατυχημάτων έχει δείξει ότι ο ανθρώπινος παράγων έχει ρόλο και στις άλλες δύο συνιστώσες της επικινδυνότητας, δεδομένου ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων το περιβάλλον όπου λαμβάνει χώρα και οι συνθήκες του ατυχήματος είναι τεχνητά, ενώ η επιλογή της δραστηριότητας και ο τρόπος εκτέλεσής της ανήκουν στον άνθρωπο.

Η «κακιά στιγμή» δεν έρχεται εκ Θεού, προηγείται μια σειρά παραλείψεων και άστοχων ενεργειών που οδηγούν στο ατύχημα. Υπάρχουν αρκετοί που ισχυρίζονται ότι η λέξη «ατύχημα» δεν εκφράζει την πραγματικότητα. Δεν απουσιάζει η τύχη, απουσιάζουν οι σωστές ενέργειες. Γι’ αυτό τα ατυχήματα μπορούν να προληφθούν, χρειάζεται όμως να γίνουν βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Η πρόληψη των ατυχημάτων παραδοσιακά στηρίζεται στην εμπειρία και, με τη γνώση που προκύπτει από τη μελέτη τους, μαθαίνουμε και λαμβάνουμε μέτρα για τη μείωση και την εξάλειψή τους.

Η πρόληψη έχει τρεις φάσεις: κατά την πρωτογενή καταβάλλεται προσπάθεια να μειωθεί η επικινδυνότητα, δηλαδή η πιθανότητα να συμβεί το ατύχημα, κατά τη δευτερογενή να μειωθούν οι επιπτώσεις του ατυχήματος και κατά την τριτογενή να βελτιωθεί η αντιμετώπιση των συνεπειών. Και στις τρεις φάσεις η ευθύνη της οργανωμένης κοινωνίας είναι καθοριστική.

Η μελέτη των ατυχημάτων, η πληροφόρηση και η λήψη μέτρων πρόληψης από τις οργανωμένες κοινωνίες έχει μειώσει τη συχνότητα και τις συνέπειες των ατυχημάτων. Για παράδειγμα στην Ε.Ε. οι θάνατοι από τροχαία μειώθηκαν από 54.349 το 2001 σε 31.112 το 2010, με στόχο να μειωθούν στους 15.556 το 2020.

Προσωπική υπόθεση

Ευθύνη, όμως, για την πρόληψη των ατυχημάτων έχουμε και εμείς ως άτομα. Παρότι τα σύγχρονα λειτουργικά και μηχανικά συστήματα αναπτύσσονται με τρόπο που μειώνει τους κινδύνους, ακόμα και αυτούς που προέρχονται από την ανθρώπινη συμπεριφορά και τείνουν να περιορίζουν την ευθύνη και να απενοχοποιούν τα άτομα, δεν παύει να είμαστε υπεύθυνοι.

Η συμπεριφορά του ανθρώπου εξαρτάται από την αντίληψη, τη μνήμη, την κρίση, την προσοχή, τη σωματική και πνευματική επάρκεια, τις δεξιότητες, την προσωπικότητα, την ψυχική και συναισθηματική κατάσταση, τη στάση και τη συναίσθηση του κινδύνου και της επικινδυνότητας. Όλα αυτά δεν μπορούν να είναι σε όλους τέλεια και να λειτουργούν επαρκώς κάθε στιγμή. Η ευθύνη μας έγκειται στο να έχουμε επίγνωση των κινδύνων, να μην τους αγνοούμε, να γνωρίζουμε την κατάστασή μας και να προσαρμόζουμε τις ενέργειές μας.

Απαιτείται πληροφόρηση, εκπαίδευση, μόρφωση. Στην εποχή του διαδικτύου την πληροφόρηση μπορούμε να την έχουμε στην τσέπη μας ανά πάσα στιγμή. Υπάρχουν ιστοσελίδες, τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά, δημιουργημένες από υπεύθυνους οργανισμούς και εταιρείες που με την αναζήτηση «πρόληψη ατυχημάτων» ή «prevention of accidents» μπορούμε να έχουμε τις οδηγίες που χρειαζόμαστε.

Σε εμάς εναπόκειται η εφαρμογή τους.

Νόσος Alzheimer: μια σύγχρονη επιδημία

Παρασκευή Σακκά

Νευρολόγος - Ψυχίατρος, Διευθύντρια Τμήματος Νευροεκφυλιστικών Παθήσεων Εγκεφάλου - Ιατρείου Μνήμης ΥΓΕΙΑ, Πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και τη Νόσο Alzheimer

Στις αναπτυγμένες χώρες, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την άνοια (άλφα στερητικό και νους), με πιο συχνή μορφή τη Νόσο Alzheimer σαν ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομοτεχνικό πρόβλημα. Στην Ευρώπη τα άτομα με άνοια είναι σήμερα 10 εκατομμύρια, στην Ελλάδα 200.000 και παγκοσμίως 44 εκατομμύρια και αναμένεται να φτάσουν τα 135 εκατομμύρια μέχρι το 2050. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Νόσος Alzheimer απορροφά αυτήν τη στιγμή το 25% του συνόλου των δαπανών για την υγεία. Το ετήσιο κόστος της άνοιας στην Ελλάδα υπολογίζεται σε 3-6 δισ. ευρώ.

Τα συμπτώματά της είναι: διαταραχές μνήμης, διαταραχές λόγου, απώλεια προσανατολισμού στον χώρο και τον χρόνο και έκπτωση καθημερινής λειτουργικότητας. Επίσης, υπάρχουν και ψυχιατρικά συμπτώματα όπως απάθεια, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ευερεθιστότητα, αρνητισμός, παραλήρημα και ψευδαισθήσεις. Από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τα τελικά στάδια της νόσου μεσολαβούν κατά μέσο όρο 10 χρόνια.

Οι αιτίες της Νόσου Alzheimer δεν είναι συνολικά γνωστές. Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου που έχουν διαπιστωθεί είναι η γενετική προδιάθεση και η αύξηση της ηλικίας, παράγοντες μη τροποποιήσιμοι. Η αυστηρά κληρονομική μορφή της νόσου είναι σπάνια, αφορά σε λιγότερο από 1% του συνόλου των πασχόντων και εμφανίζεται σε ηλικίες κάτω των 65 ετών. Αλλά και η σποραδική μορφή της Νόσου Alzheimer που εμφανίζεται μετά τα 65 έτη έχει μικρή κληρονομική επιβάρυνση. Γι’ αυτό όλοι καλούμαστε να τροποποιήσουμε τον τρόπο ζωής μας για να μειώσουμε τις πιθανότητες εκδήλωσης της νόσου.

Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες

Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για Νόσο Alzheimer είναι οι αγγειακοί παράγοντες (διαβήτης, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία), το κάπνισμα, οι κακώσεις της κεφαλής, η κατάθλιψη και διατροφικοί παράγοντες (η μεσογειακή δίαιτα βοηθά στην πρόληψη). Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο διαβήτης, η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία και η παχυσαρκία στη μέση ηλικία πιθανώς να αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης Νόσου Alzheimer μερικές δεκαετίες νωρίτερα. Αντιθέτως, άνθρωποι με πολλά χρόνια εκπαίδευσης, απαιτητικά επαγγέλματα και περισσότερες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (συμπεριλαμβανομένων πνευματικών, κοινωνικών, αλλά και φυσικών-σωματικών δραστηριοτήτων) έχουν μικρότερες πιθανότητες για ανάπτυξη της Νόσου Alzheimer.

Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί σημαντικές πρόοδοι στη διάγνωση και στη θεραπεία της Νόσου Alzheimer, όπως και των άλλων μορφών άνοιας. Η διάγνωση σε πρώιμα στάδια είναι εφικτή με προηγμένες απεικονιστικές και άλλες μεθόδους (τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων, ογκομετρική μαγνητική, δείκτες στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, γενετικός έλεγχος, νευροψυχολογικές δοκιμασίες), ώστε να εφαρμόζονται παρεμβάσεις, φαρμακευτικές ή μη. Επίσης χρησιμοποιούμε φάρμακα που αποτελούν συμπτωματικές θεραπείες, διατηρούν τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής ασθενών και φροντιστών. Οι οργανώσεις Alzheimer παίζουν σημαντικό ρόλο στη συνολική διαχείριση της νόσου, τόσο παγκοσμίως όσο και στη χώρα μας.