Διατροφή

Η υγεία και η ευεξία στο πιάτο μας!

Η σημασία της ορθής διατροφής για την υγεία μας έχει αποδειχθεί με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο και κανείς δεν αμφιβάλλει ότι η καλή λειτουργία του οργανισμού μας εξαρτάται από το πώς συμπεριφερόμαστε στο… τραπέζι. Είναι πλέον σαφές ότι η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή είναι η καλύτερη πρόληψη για μια σειρά από παθήσεις (λ.χ. η παχυσαρκία), ενώ για κάποιες άλλες ασθένειες (λ.χ. ο σακχαρώδης διαβήτης) είναι αναπόσπαστο τμήμα της θεραπευτικής αγωγής. Είναι απολύτως απαραίτητο, λοιπόν, να κατανοήσουμε την αξία της, να μάθουμε τις βασικές αρχές της, να μπορούμε να μεταδώσουμε στους νεότερους τις ίδιες αυτές αρχές και να τις κάνουμε… καθημερινότητά μας, την πολυτιμότερη συνήθειά μας.

Εδώ επιβάλλεται να σημειώσουμε κάτι ακόμα: στις μέρες μας η υγιεινή διατροφή έχει απαλλαγεί οριστικά από τη… ρετσινιά του «άνοστου» - αρκεί μια ματιά στις δημιουργίες των ικανότερων σεφ για να βρούμε συνταγές υγιεινές όσο και απολαυστικές!

Με στόχο, λοιπόν, την προαγωγή της υγιεινής διατροφής, με τρόπο απλό, προσιτό και απολύτως ασφαλή για τον καθένα, η γνωστή ελληνική εταιρεία τροφίμων Μπάρμπα Στάθης (του Oμίλου MIG), με τη συνεργασία εξειδικευμένων ιατρών του Ομίλου ΥΓΕΙΑ, παρουσίασε πρόσφατα τη νέα σειρά γευμάτων «Γεύση & Υγεία». Με αυτήν τη σειρά γευμάτων, ο καθένας μπορεί να ακολουθήσει έναν υγιεινό τρόπο διατροφής, εύκολα και γρήγορα, χωρίς κανέναν συμβιβασμό ούτε στην υγεία του, αλλά ούτε και στη γεύση!

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Γεύματα γρήγορα, υγιεινά και σύγχρονα

Πολυξένη Κουτκιά – Μυλωνάκη

Ενδοκρινολόγος - Διαβητολόγος,

Διευθύντρια Διαιτολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ

Μια καινοτόμος ιδέα έγινε πραγματικότητα και η εταιρεία Μπάρμπα Στάθης λάνσαρε πρόσφατα τη νέα σειρά έτοιμων γευμάτων ψυγείου Γεύση & Υγεία. Πρόκειται για έτοιμα γεύματα ψυγείου, με υψηλής ποιότητας πρώτες ύλες, κατάλληλα για διαβητικούς, για ανθρώπους με υπέρταση ή και για όσους θέλουν να χάσουν βάρος. Συνιστώνται επίσης σε όλους όσοι θέλουν να ακολουθούν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή!

Ουσιαστικά θέλαμε να έχουμε ελληνικά μαγειρεμένα φαγητά, που δε θυμίζουν σε τίποτα δίαιτα ή «στερημένη» διατροφή, δίνοντας λύση στην καθημερινότητα πολλών ανθρώπων που δεν ξέρουν ποιος είναι ο σωστός συνδυασμός τροφών και ποια η κατάλληλη παρασκευή των γευμάτων. Στόχος μας ήταν να παρασκευαστούν, με αξιοπιστία, επιστημονική κατάρτιση και δεξιοτεχνία, γεύματα πλούσια σε γεύση, διατηρημένα με απλή ψύξη σε αεροστεγή συσκευασία και έτοιμα για κατανάλωση μετά από αναθέρμανση σε φούρνο μικροκυμάτων ή σε συμβατικό φούρνο.

Θέλαμε να δημιουργήσουμε γεύματα όπου ο καταναλωτής να γνωρίζει ακριβώς τι καταναλώνει. Ακόμη και τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη να μπορούν να υπολογίσουν με ακρίβεια την ποσότητα ινσουλίνης βάσει των υδατανθράκων που περιέχουν τα γεύματά τους.

Συγκεκριμένα, λοιπόν:

· Προτείναμε την κατανάλωση γευμάτων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, που συντίθενται από 15%-20% πρωτεΐνη, 25%-30% λίπος και 55% σύνθετους υδατάνθρακες, σύμφωνα με τις οδηγίες της Διαβητολογικής Εταιρείας των ΗΠΑ.

· Χρησιμοποιούνται εξαιρετικής ποιότητας πρώτες ύλες, με την εγγύηση της ποιότητας του Μπάρμπα Στάθη.

· Εμπλουτίσαμε τα γεύματα με λαχανικά που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες και αργούν την απορρόφηση γλυκόζης, βοηθώντας παράλληλα στη ρύθμιση του μεταγευματικού σακχάρου αίματος, χωρίς να προσθέτουν πολλές θερμίδες.

· Χρησιμοποιήσαμε σύνθετους υδατάνθρακες και τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, που αυξάνουν το αίσθημα κορεσμού, ώστε να έχουμε πιο βραδεία απορρόφηση γλυκόζης και καλύτερο μεταγευματικό σάκχαρο.

· Αντί για κόκκινο κρέας, επιλέξαμε το σολομό, που είναι πλούσιος σε Ω3 λιπαρά οξέα, και κοτόπουλο, που είναι ένα άπαχο κρέας.

· Διαλέξαμε ζυμαρικά ολικής άλεσης και μικρότερη ποσότητα πατάτας, που έχει υψηλότερο γλυκαιμικό δείκτη.

· Για το μαγείρεμα χρησιμοποιήσαμε αποκλειστικά εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, που μειώνει τον κίνδυνο για υπέρταση και άλλες καρδιαγγειακές νόσους, αυξάνει την καλή χοληστερόλη (HDL) και έχει αντιφλεγμονώδη δράση.

· Στον τρόπο μαγειρέματος δεν υπάρχουν τηγανητά ή τσιγαριστά, πάρα μόνο ψητά και μαγειρευτά.

· Επιλέξαμε μικρότερο χρόνο μαγειρέματος, ώστε να μην αυξάνεται ο γλυκαιμικός δείκτης.

· Δεν χρησιμοποιήσαμε αλάτι.

· Συνδυάσαμε σωστά πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λαχανικά για ισορροπημένο γεύμα με θερμίδες γεύματος από περίπου 400 έως 800, ανάλογα με τις ανάγκες και το σωματικό βάρος του ατόμου που τα καταναλώνει.

Η υλοποίηση είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς που έγινε από ανθρώπους τριών διαφορετικών εταιρειών του Ομίλου MIG. Η ιδέα γεννήθηκε στο ΥΓΕΙΑ, συντονίστηκε και οργανώθηκε από την εταιρεία Μπάρμπα Στάθης και έγινε πραγματικότητα από την Olympic Catering.

Η σειρά έτοιμων γευμάτων ψυγείου Γεύση & Υγεία κατάλληλα μαγειρεμένη και για ασθενείς με υπέρταση ή για καρδιοπαθείς, για καρδιοχειρουργημένους, για άτομα με υπερχοληστεριναιμία και για άτομα που θέλουν να αποφύγουν την εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη, να χάσουν βάρος ή και να βελτιώσουν τους δείκτες υγείας του οργανισμού τους. Επιπλέον, η χαμηλή περιεκτικότητά τους σε σάκχαρα και σε αλάτι, τα καθιστά κατάλληλα για άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη ή υπέρταση, πάντα με την κατάλληλη καθοδήγηση και με τη σύμφωνη γνώμη ειδικού ιατρού.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η απειλή της παχυσαρκίας

Βασιλική Καρπαθίου

Ιωάννα Κεχαγιά, Msc

Όλγα Τσιότσιου

Κλινικές Διαιτολόγοι ΥΓΕΙΑ\

Η παχυσαρκία είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας, το οποίο παίρνει διαστάσεις επιδημίας σε διάφορα μέρη του κόσμου. Τα ποσοστά της παχυσαρκίας παγκοσμίως έχουν διπλασιαστεί από το 1980 έως το 2014. Η αυξανόμενη βιομηχανοποίηση που παρατηρείται σε πολλές χώρες, έχει επιφέρει αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, με αποτέλεσμα τη στροφή σε ενεργειακά πυκνά, πλούσια σε λίπη τρόφιμα, ενώ ταυτόχρονα συνοδεύεται από καθιστικό τρόπο ζωής.

Ως παχυσαρκία ορίζεται η υπερβάλλουσα συγκέντρωση λίπους στο σώμα, η οποία μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι μια απλή μέτρηση που υπολογίζεται για κάθε άνθρωπο ξεχωριστά και χρησιμοποιείται σε ενήλικες για την κατηγοριοποίηση του παχύσαρκου ή υπέρβαρου. Με βάση τον ορισμό της παχυσαρκίας κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ):

-Υπέρβαρος θεωρείται όποιος έχει ΔΜΣ μεγαλύτερο ή ίσο του 25.

-Παχύσαρκος θεωρείται όποιος έχει ΔΜΣ μεγαλύτερο ή ίσο του 30.

Οι αιτίες και οι επιπτώσεις

Η βασική αιτία της παχυσαρκίας είναι η ανισορροπία μεταξύ ενεργειακής κατανάλωσης και ενεργειακής πρόσληψης, η οποία οφείλεται σε δύο παράγοντες:

-αυξημένη πρόσληψη θερμιδογόνων και πλούσιων σε λιπαρά τροφών, αυξημένη κατανάλωση Επεξεργασμένων υδατανθράκων, τροφίμων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη και φτωχών σε φυτικές ίνες, και

-μειωμένη φυσική δραστηριότητα λόγω της καθιστικής φύσης του τρόπου ζωής (μέσων μεταφοράς και της αστικής ανάπτυξης) και της πλειονότητας των εργασιών.

Ο αυξημένος ΔΜΣ είναι ισχυρός παράγοντας κινδύνου για διάφορες νόσους όπως:

- Καρδιαγγειακές παθήσεις (κυρίως καρδιοπάθειες και εγκεφαλικά επεισόδια).

-Σακχαρώδης Διαβήτης.

-Μυοσκελετικές παθήσεις (και ιδιαίτερα οστεοαρθρίτιδες).

-Κάποια είδη καρκίνου (ενδομητρίου, στήθους, παχέος εντέρου).

Οι τρόποι αντιμετώπισης

Η παχυσαρκία και οι συνοδές παθήσεις μπορούν σε μεγάλο βαθμό να προληφθούν. Μεγάλο ρόλο σε αυτό διαδραματίζει το περιβάλλον και η πολιτεία, τα οποία μπορούν να προωθούν πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές και την τακτική φυσική δραστηριότητα. Σε ατομικό επίπεδο συνιστάται:

- Περιορισμός της ενεργειακής πρόσληψης που προέρχεται από λιπαρά και ζάχαρη.

-Αύξηση της κατανάλωσης των φρούτων και των λαχανικών, των οσπρίων, των δημητριακών ολικής άλεσης και των ξηρών καρπών.

-Τήρηση τακτικής φυσικής δραστηριότητας (60 λεπτά τη μέρα για τα παιδιά και 150 λεπτά την εβδομάδα για τους ενήλικες).

Η βιομηχανία τροφίμων από την πλευρά της μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της υγιεινής διατροφής. Πρόσφατα η εταιρεία Μπάρμπα Στάθης λάνσαρε τη νέα σειρά έτοιμων γευμάτων ψυγείου Γεύση & Υγεία. Πρόκειται για έτοιμα γεύματα ψυγείου, με υψηλής ποιότητας πρώτες ύλες, κατάλληλα για άτομα που θέλουν να χάσουν βάρος, καθώς και για διαβητικούς και για ανθρώπους με υπέρταση. Συνιστώνται επίσης σε όλους όσοι θέλουν να ακολουθούν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή!

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Οι βασικοί κανόνες στη διατροφή των διαβητικών

Αντριάνα Τσιμπονέριου

Ενδοκρινολόγος, Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών,

Επιστ. Συνεργάτις Τμήματος Ενδοκρινολογίας - Διαβήτη Κύησης- Κέντρο Θυρεοειδούς ΜΗΤΕΡΑ

Τον 4ο π.Χ. αιώνα, ο Ιπποκράτης δίδασκε μέσα από τον πασίγνωστο αφορισμό του «Φάρμακό σας ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει φάρμακό σας». Έπειτα από χιλιάδες χρόνια επιβεβαιώνονται οι γνώσεις του Ιπποκράτη περί της διατροφής ως μέτρου πρόληψης και θεραπείας των περισσοτέρων παθήσεων.

Μια πάθηση που συσχετίζεται ισχυρά με τη διατροφή, την άσκηση και γενικώς με τον τρόπο ζωής είναι ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ). Τα τελευταία χρόνια ο διαβήτης παρουσιάζει ταχύτατη άνοδο παγκοσμίως. Ο διαβήτης είναι διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, που οφείλεται είτε στη μη έκκριση ινσουλίνης από τα β κύτταρα του παγκρέατος (ΣΔ τύπου 1) είτε στην μειωμένη έκκριση ινσουλίνης ή και μειωμένη ευαισθησία των ιστών στη δράση της ινσουλίνης (ΣΔ τύπου 2).

Αν και υπάρχει κληρονομική προδιάθεση για τους διάφορους τύπους διαβήτη, η πιθανότητα να εμφανίσουμε διαβήτη είναι μεγάλη για όλους μας. Οι επιδράσεις του περιβάλλοντος και ο τρόπος ζωής παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση και την εξέλιξη της νόσου, καθώς και στη λοιπή νοσηρότητα που συνδέεται σχεδόν πάντα με αυτόν.

Ανεξαρτήτως της μορφής του διαβήτη, η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπισή του. Μπορεί εξίσου να βοηθήσει στην πρόληψη και στην καθυστέρηση της εμφάνισής του.

Οι στόχοι της διατροφικής θεραπείας στον ΣΔ είναι:

- Η βελτίωση των μεταβολικών παραμέτρων (γλυκόζη αίματος, λιπιδαιμικό προφίλ, αρτηριακή πίεση).

- Η πρόληψη και η αντιμετώπιση χρόνιων μακροαγγειακών (στεφανιαία νόσος, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, περιφερική αγγειακή νόσος) και μικροαγγειακών επιπλοκών (αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια, νευροπάθεια).

Βασικές διατροφικές οδηγίες

Το 2014, η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία εξέδωσε νέες διατροφικές οδηγίες για την αντιμετώπιση του ΣΔ, με έμφαση στην εξατομίκευση των στόχων, με βάση ορισμένες παραμέτρους όπως η ηλικία, η διάρκεια του ΣΔ, το ιατρικό ιστορικό και άλλες τρέχουσες συνθήκες υγείας, με στόχο τη μακροχρόνια διατήρηση των αλλαγών της συμπεριφοράς και τη βελτίωση της γενικότερης κατάστασης της υγείας του ασθενούς.

Όποιες και αν είναι οι ιδιαιτερότητες κάθε ασθενή με ΣΔ, τρία βασικά στοιχεία θα πρέπει να προσέχει κανείς στη διατροφή: την ποσότητα, την ποιότητα και την κατανομή των γευμάτων. Έτσι:

· Η επιλογή τροφίμων με υδατάνθρακες από δημητριακά ολικής άλεσης, φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά είναι βασική αρχή στη διατροφή ατόμων με διαβήτη.

· Η κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη μειώνει τη μεταγευματική υπεργλυκαιμία.

· Η ζάχαρη δεν επιτρέπεται στους διαβητικούς. Στη θέση της προτείνεται η χρήση γλυκαντικών ουσιών.

· Τα λίπη θα πρέπει να καταναλώνονται με μέτρο, με προτίμηση στα μονοακόρεστα.

· Όσον αφορά τις πρωτεΐνες, η προτεινόμενη ποσότητα είναι ίδια με αυτή των φυσιολογικών ατόμων, μειωμένη αν υπάρχει νεφροπάθεια. Η κατανάλωση των πρωτεϊνών δεν αυξάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, αλλά αποτελεί ισχυρό ερέθισμα για την ενδογενή παραγωγή ινσουλίνης.

Παρότι είναι γνωστό ότι η διατροφή αποτελεί σημαντικό θεραπευτικό μέσο για το διαβήτη, οι διαβητικοί εμφανίζουν τη χαμηλότερη συμμόρφωση στη δίαιτα.

Η αποδοχή της νόσου είναι βασική προϋπόθεση για τις αλλαγές του τρόπου ζωής που καλούνται οι διαβητικοί ασθενείς να κάνουν.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η ειδική περίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά

Νικόλαος Κεφαλάς

Παιδίατρος – Ενδοκρινολόγος,

Διευθυντής Παιδοδιαβητολογικού Ιατρείου Παίδων ΜΗΤΕΡA

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια πάθηση, που χαρακτηρίζεται είτε από ολική έλλειψη ινσουλίνης λόγω αυτοάνοσης καταστροφής των β-νησιδίων του Langerhans, στο πάγκρεας (τύπου1) είτε από αδυναμία δράσης της ινσουλίνης που εκκρίνει το πάγκρεας σε κυτταρικό επίπεδο (τύπου 2) – αντίσταση στην ινσουλίνη.

Η συχνότητα εμφάνισης και των δύο τύπων διαβήτη αυξάνεται συνεχώς: ο τύπος 1 εμφανίζεται όλο και σε μικρότερες ηλικίες, χωρίς να μπορούμε να το αιτιολογήσουμε, ενώ για τον τύπο 2, που σχετίζεται με το αυξημένο σωματικό βάρος, μπορεί και να θεωρείται αναμενόμενο λόγω της επιδημίας παχυσαρκίας στην εποχή μας.

-Ο διαβήτης τύπου 1, καθώς είναι μια αυτοάνοση νόσος, φαίνεται ότι ακολουθεί τον αυξημένο επιπολασμό αυτών των νόσων. Επιπλέον, φαίνεται να εμφανίζεται και σε νεαρότερες ηλικίες (κάτω από την ηλικία των 6 ετών) όλο και περισσότερο, ακόμα και χωρίς την ύπαρξη κάποιου οικογενειακού ιστορικού. Κάποιος θα σκεφτόταν ότι η αντιμετώπισή του θα ήταν εύκολη, με τη χορήγηση ινσουλίνης, αλλά η πρακτική θα τον είχε διαψεύσει. Οι προκλήσεις και οι παγίδες για το θεραπευτή, αλλά και για τον ασθενή, εμφανίζονται ακόμη και από τη διάγνωση και σίγουρα επιτείνονται από τη μικρή ηλικία των ασθενών.

-Ο διαβήτης τύπου 2, που, όπως αναφέραμε, σχετίζεται με το αυξημένο σωματικό βάρος, συνήθως συνυπάρχει με οικογενειακό ιστορικό διαβήτη. Η αντιμετώπισή του είναι επίσης μια πρόκληση για το θεραπευτή: καθότι είναι πιο σπάνιος από το διαβήτη τύπου 1 στα παιδιά, αλλά με συχνότητα συνεχώς αυξανόμενη, όπου η έλλειψη ινσουλίνης είναι καθολική, αντιμετωπίζεται σαν τύπου 1 με ινσουλίνη και έλεγχο του βάρους με διατροφικές προσαρμογές, καθώς δεν υπάρχουν πολλά φάρμακα για τον τύπου 2 στα παιδιά.

Η αντιμετώπιση

Η ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη, ανεξαρτήτως ηλικίας και τύπου, είναι μια ισορροπία ανάμεσα σε φάρμακα (ινσουλίνη), διατροφή και φυσική δραστηριότητα. Η διατροφή που συνιστάται για το διαβήτη τύπου 1, είναι μια ισορροπημένη διατροφή, με υδατάνθρακες, πρωτεΐνη και λίπος, με θερμίδες ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Οι διατροφές «αποκλεισμού» στοιχείων έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Όλα επιτρέπονται στο διαβήτη τύπου 1, με μέτρο και με προσαρμογή της δόσης της ινσουλίνης. Ο διαβητικός θα πρέπει να επικεντρώσει στη μέτρηση των υδατανθράκων του επικείμενου γεύματος, για να καθορίσει τη δόση της ινσουλίνης, αλλά δεν πρέπει να ξεχνά και τα υπόλοιπα διατροφικά στοιχεία.

Η διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα μαγειρεμένα φρέσκα λαχανικά με ελαιόλαδο και καθημερινά σαλάτες. Δεν πρέπει να διαφέρει από τη διατροφή ενός οποιουδήποτε ατόμου χωρίς διαβήτη. Δεν πρέπει να υπάρχει ειδικό γεύμα για το παιδί με διαβήτη τύπου 1. Καθώς τα περισσότερα λαχανικά έχουν ελάχιστους υδατάνθρακες (μία κούπα ωμά λαχανικά = 5 γρ. υδατάνθρακες), μπορούν να ληφθούν από τους διαβητικούς σε σχετικά μεγάλες ποσότητες – πράγμα που μπορεί να ικανοποιήσει τους μικρούς μας φίλους με διαβήτη, αρκεί να προσαρμοστεί ανάλογα η δόση της ινσουλίνης. Επιπλέον, βοηθούν στην αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας, αν συνυπάρχει, και προσφέρουν χρήσιμες βιταμίνες στο νέο αναπτυσσόμενο οργανισμό.

Συμπερασματικά, η διατροφή στον διαβήτη τύπου 1 πρέπει να είναι μια ισορροπημένη διατροφή με όλα τα στοιχεία που πρέπει να περικλείει μια διατροφή οποιουδήποτε ατόμου: υδατάνθρακες, πρωτεΐνη, λιπαρά. Θα πρέπει να περιέχει και ικανή ποσότητα λαχανικών, μαγειρεμένα με υγιεινό τρόπο, στο πλαίσιο της σωστής διατροφής. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες με διαβήτη τύπου 1 θα πετύχουν καλύτερο έλεγχο της ασθένειάς τους με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η μάχη κατά της υπέρτασης αρχίζει από το… πιάτο

Ηρακλής Αβραμόπουλος

Παθολόγος, Επιστ. Συνεργάτης YΓΕΙΑ

Η υπέρταση, δηλαδή η αυξημένη αρτηριακή πίεση, είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία με τη σειρά τους είναι οι κύριες αιτίες θανάτου παγκόσμια. Άλλα νοσήματα που μπορεί να προκαλέσει αν μείνει χωρίς θεραπεία, είναι η καρδιακή ανεπάρκεια, το ανεύρυσμα αορτής, η νεφρική ανεπάρκεια κ.ά. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 30% των ανθρώπων έχουν υπέρταση, ενώ η συχνότητά της αυξάνεται με την πάροδο της ηλικίας.

Η αντιμετώπιση της υπέρτασης γίνεται με την επιλογή των κατάλληλων για κάθε άνθρωπο αντιυπερτασικών φαρμάκων. Όμως, εξίσου σημαντική είναι και η μη φαρμακευτική θεραπεία, δηλαδή κάποιες αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες, οι οποίες μειώνουν την αρτηριακή πίεση, προλαμβάνουν την εμφάνιση της υπέρτασης, αλλά και ενισχύουν τη δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων:

-Η μείωση της λήψης αλατιού, δηλαδή του χλωριούχου νατρίου, από 10 - 12 γρ. ημερησίως, που συνηθίζεται στις περισσότερες χώρες, σε λιγότερα των 6 γρ. έχει κεντρικό ρόλο και φαίνεται ότι μειώνει τη συστολική αρτηριακή πίεση κατά 5 mmHg περίπου. Παρότι αυτή η μείωση φαίνεται μικρή, είναι πολύ σημαντική, διότι έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά 14% των θανάτων από εγκεφαλικά επεισόδια και κατά 9% των θανάτων από καρδιακή νόσο. Για να μειωθεί η λήψη νατρίου, συνιστάται ο περιορισμός προσθήκης αλατιού κατά το μαγείρεμα, η απομάκρυνση της αλατιέρας από το τραπέζι, αλλά και ο περιορισμός των τροφών με «κρυμμένο» αλάτι, όπως το ψωμί, το επεξεργασμένο κρέας, τα τυριά, η μαργαρίνη, τα επεξεργασμένα δημητριακά. Οι ασθενείς θα πρέπει να μάθουν να διαβάζουν τις ετικέτες των φαγητών που αγοράζουν και να προτιμούν αυτές με χαμηλή περιεκτικότητα αλατιού.

- Θα πρέπει να προτιμώνται φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά με χαμηλή περιεκτικότητα λίπους, δημητριακά ολικής άλεσης, όσπρια, πουλερικά, ψάρια και ξηροί καρποί και να αποφεύγονται γλυκά, ζαχαρούχα ποτά και κόκκινο κρέας. Με αυτήν τη διατροφή έχει φανεί από μελέτες ότι η συστολική πίεση μειώνεται κατά 6 mmHg περίπου. Η διατροφή αυτή είναι πλούσια σε κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, πρωτεΐνες και φυτικές ίνες και φτωχή σε κεκορεσμένα λιπαρά, ολικό λίπος και χοληστερόλη. Η μεσογειακή διατροφή τα τελευταία χρόνια έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και φαίνεται ότι μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Η σύστασή της είναι παρόμοια με αυτή που προαναφέρθηκε, με μόνη σημαντική διαφορά την προσθήκη ελαιόλαδου.

· Η μείωση του σωματικού βάρους στα υπέρβαρα και στα παχύσαρκα άτομα μειώνει την αρτηριακή πίεση. Σε κάθε 5 κιλά απώλειας αντιστοιχεί πτώση της αρτηριακής πίεσης κατά 5 mmHg περίπου.

· Η άσκηση μειώνει κατά 5 mmHg τη συστολική και κατά 4 mmHg τη διαστολική πίεση. Σε όλα τα άτομα με υπέρταση συνιστάται αερόβια άσκηση (π.χ. γρήγορο βάδισμα) επί 30 λεπτά, τουλάχιστον τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.

· Να θυμάστε ότι η υπερκατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών αυξάνει την αρτηριακή πίεση. Η λήψη οινοπνεύματος πρέπει να περιορίζεται σε 20-30 γρ. (2 ποτά) την ημέρα στους άντρες με υπέρταση και σε 10-20 γρ. (1 ποτό) στις γυναίκες.

· Τέλος, σε όλα τα άτομα με υπέρταση θα πρέπει να τονίζεται ότι η διακοπή του καπνίσματος μειώνει σημαντικά τον καρδιαγγειακό κίνδυνο!

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Πώς μπορούμε «να ρυθμίσουμε» τη χοληστερίνη

Κωνσταντίνος Γ. Στράτος

Καρδιολόγος MD, PhD, FESC, MEAPCI

Διευθυντής Α’ Καρδιολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Η χοληστερίνη είναι απαραίτητη στον οργανισμό. Προέρχεται από εξ αρχής σύνθεση στο ήπαρ και από τις τροφές. Χρησιμοποιείται για την κατασκευή κυτταρικών μεμβρανών και τη σύνθεση προβιταμίνης D, στεροειδών ορμονών και χολικών αλάτων. Οι μεγαλύτερες ποσότητές της βρίσκονται στους ιστούς που την παράγουν ή έχουν πυκνές μεμβράνες και στα αθηρώματα.

Τα αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα συνδυάζονται με αυξημένο κίνδυνο για έμφραγμα μυοκαρδίου ή θάνατο από καρδιαγγειακά επεισόδια, ενώ η μείωση των αυξημένων τιμών της οδηγεί σε σταθεροποίηση των αθηρωματικών πλακών και πρόληψη του κινδύνου για καρδιαγγειακά επεισόδια τόσο πριν (πρωτογενής πρόληψη) όσο και μετά την εκδήλωση στεφανιαίας νόσου (δευτερογενής πρόληψη). Άτομα με ολική χοληστερίνη λιγότερη από 150 mg/dL δεν αναπτύσσουν συνήθως στεφανιαία νόσο.

Πώς «δημιουργείται»

Η χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια δε διαλύονται στο αίμα. Για τη μεταφορά τους συνδέονται με πρωτεΐνες και σχηματίζουν μικροσκοπικά υδατοδιαλυτά σωματίδια, τις λιποπρωτεΐνες. Αυτές, με βάση την πυκνότητά τους, διακρίνονται σε χυλομικρά, απομεινάρια χυλομικρών και πολύ χαμηλής, ενδιαμέσου, χαμηλής και υψηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (VLDLs, IDLs, LDLs, HDLs αντιστοίχως). Τα χυλομικρά σχηματίζονται στο τοίχωμα του εντέρου και περιέχουν λίπη της τροφής. Οι VLDLs σχηματίζονται στο ήπαρ και περιέχουν τριγλυκερίδια και χοληστερίνη. Αυτά τα δύο σωματίδια ξεφορτώνουν τριγλυκερίδια στο μυϊκό και στο λιπώδη ιστό. Τα συρρικνωμένα απομεινάρια τους που περιέχουν χοληστερίνη, και το υπόλοιπο των τριγλυκεριδίων προσλαμβάνονται από το ήπαρ για αποδόμηση. Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος των απομειναριών των VLDLs μετατρέπονται σε LDLs. Οι LDLs φέρουν ελάχιστα τριγλυκερίδια. Αποτελούν τον κύριο μεταφορέα χοληστερίνης, που προέρχεται από την VLDL και τους περιφερειακούς ιστούς απ’ όπου έχει μεταφερθεί μέσω των HDLs. Οι LDLs προσλαμβάνονται από όλα τα κύτταρα του σώματος για την εξυπηρέτηση των ουσιωδών αναγκών τους και από το ήπαρ για περαιτέρω αποδόμηση με το μηχανισμό της ενδοκύττωσης με τη διαμεσολάβηση υποδοχέων.

Η HDL λειτουργεί ως όχημα διακίνησης ενδογενούς χοληστερίνης σε όλο το σώμα. Παραλαμβάνει χοληστερίνη από τους ιστούς και τα αθηρώματα. Ξεφορτώνει χοληστερίνη στις VLDLs και LDLs και μεταφέρει χοληστερίνη στο ήπαρ και σε ιστούς που συνθέτουν στεροειδείς ορμόνες.

Η υπερβολική συσσώρευση LDL στους ιστούς προδιαθέτει σε βλάβες και αθηροσκλήρωση. Η HDL μεταφέρει άμεσα ή έμμεσα το περίσσευμα χοληστερίνης από τα διάφορα όργανα και τα αθηρώματα των αρτηριών στο ήπαρ, απ’ όπου στην πλειονότητά της απεκκρίνεται στη χολή με τη μορφή κυρίως χολικών αλάτων. Έτσι, όσο χαμηλότερα τα επίπεδα της βλαπτικής LDL και υψηλότερα τα επίπεδα της προστατευτικής HDL τόσο μικρότερος και ο κίνδυνος για καρδιαγγειακά συμβάματα.

Η σύνθεση και η χρήση της χοληστερίνης πρέπει να ρυθμίζονται με ακρίβεια ώστε να αποφεύγεται η υπερβολική συσσώρευση και η ανώμαλη εναπόθεση μέσα στο σώμα. Στο ήπαρ, η αυξημένη ενδοκυτταρική χοληστερίνη μειώνει τη δραστηριότητα του πιο καθοριστικού ενζύμου στη βιοσύνθεση της χοληστερίνης. Στα εκτός ήπατος και εντέρου κύτταρα, αν η ποσότητα της ελεύθερης χοληστερίνης από την αποδόμηση της προσληφθείσης LDL υπερβαίνει τις ανάγκες, η δραστηριότητα των υποδοχέων ενδοκύττωσης της LDL αναστέλλεται έτσι ώστε να περιορίζεται η είσοδος LDL στο κύτταρο.

Οι τρόποι θεραπείας

Οποιαδήποτε διαταραχή στην απορρόφηση του λίπους και στη σύνθεση και διακίνηση της χοληστερίνης θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση των LDLs στο αίμα και στην αθηροσκλήρωση. Οι βασικότεροι όμως μηχανισμοί αφορούν την αυξημένη πρόσληψη κορεσμένων λιπών, την αυξημένη σύνθεση χοληστερίνης και τη διαταραχή των επιφορτισμένων με την ενδοκύττωση των LDLs υποδοχέων. Κατά συνέπεια, οι τρόποι θεραπείας συνίστανται:

1. Στη μείωση πρόσληψης λίπους και παραπανίσιων θερμίδων και στην άσκηση.

2. Στον περιορισμό επαναρρόφησης των χολικών αλάτων.

3. Στον περιορισμό απορρόφησης χοληστερίνης στο έντερο ή επαναρρόφησης στα χοληφόρα.

4. Στη μείωση σύνθεσης χοληστερίνης με τις στατίνες.

5. Στην αύξηση των ηπατικών κυρίως υποδοχέων ενδοκύττωσης των LDLs μέσω άμεσης ή έμμεσης μείωσης των επιπέδων της ελεύθερης ενδοκυττάριας χοληστερίνης ή αναστολής της καταστροφής των υποδοχέων στη φάση που βρίσκονται μέσα στο ηπατικό κύτταρο.

6. Στη μείωση παραγωγής VLDL στο ήπαρ μέσω μείωσης παραγωγής της apo-B λιποπρωτεϊνης.

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η δίαιτα μετά από εγχείρηση καρδιάς

Στρατής Παττακός

Καρδιοχειρουργός,

Διευθυντής Β’ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η σωστή δίαιτα μετά από εγχειρήσεις καρδιάς αποτελεί αναγκαία επιλογή εάν ο ασθενής θέλει να αποκαταστήσει την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού του. Από την αρχή θα πρέπει να τονιστεί ότι η δίαιτα πρέπει να είναι εξατομικευμένη. Όπως το κάθε ένδυμα είναι προσαρμοσμένο στον σωματότυπο αυτού που το φορά, έτσι και η δίαιτα πρέπει να είναι σύμφωνη με τα μέτρα και τα δεδομένα κάθε ασθενή ξεχωριστά.

Πρέπει να είναι κατανοητό ότι για να συστήσουμε την κατάλληλη δίαιτα θα πρέπει να λάβουμε υπόψη:

1. Τα δεδομένα του ασθενούς που έχουν σχέση με το σωματότυπο και τα εργαστηριακά δεδομένα ενός εκάστου. Ο παχύσαρκος διαβητικός υπάλληλος γραφείου έχει διαφορετικές τροφικές ανάγκες από τον λιπόσαρκο οικοδόμο, τον οποίο έφερε στο χειρουργείο το κάπνισμα μόνο.

2. Το είδος της εγχείρησης. Άλλα τα δεδομένα της βαλβιδικής καρδιοπάθειας και άλλα τα δεδομένα της ισχαιμικής καρδιοπάθειας.

3. Ο βαθμός της καρδιακής ανεπάρκειας, που εκφράζεται με το κλάσμα εξώθησης.

4. Η ηλικία και οι συνυπάρχουσες νόσοι.

Θα μπορούσε κάποιος να αριθμήσει πολλά δεδομένα. Για να μπορέσουμε όμως να είμαστε σύντομοι θα συνοψίσουμε το θέμα σε δύο κατηγορίες ασθενών.

1. Μετά από εγχείρηση αορτοστεφανίας παράκαμψης (by pass)

Η εγχείρηση αυτή γίνεται σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο, η οποία δεν είναι τίποτα περισσότερο από την απόφραξη των στεφανιαίων αρτηριών συνεπεία αθηρωματικών βλαβών. Αυτό που είναι σημαντικό στο διαιτητικό προγραμματισμό του ασθενούς είναι τα ακόλουθα στοιχεία:

1. Παχυσαρκία: Είναι εμφανές ότι εδώ προέχει η μείωση των θερμίδων και η αύξηση της δραστηριότητας. Η αποφυγή των τροφών με υψηλά ποσοστά ζάχαρης και λίπους είναι πρωταρχικό. Τροφή που έχει σαν βάση την πρωτεΐνη και τα λαχανικά είναι ιδεώδης. Η επίσκεψη σε διαιτολόγο είναι πρωταρχική συμβουλή ιδίως σε ασθενείς με σημαντική αύξηση βάρους. Από χρόνια έχει επισημανθεί ότι η αύξηση της κοιλιακής περιμέτρου (ζώνης) αποτελεί έναν ανεξάρτητο επιβαρυντικό παράγοντα με το γνωστό τίτλο «μεταβολικό σύνδρομο».

2. Διαβήτης: Η ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη είναι όχι μόνο βασικό στοιχείο που οδηγεί στη στεφανιαία νόσο, αλλά και μετεγχειρητικός κίνδυνος απειλής των μοσχευμάτων. Εδώ η παρουσία των διαβητολόγων είναι απολύτως απαραίτητη. Οι «βιβλικές» νηστείες την παραμονή των εργαστηριακών εξετάσεων και τα πάρτι… σοκολατίνας και γαλακτομπούρεκου αργότερα, μόνο συσκότιση προκαλούν. Το ίδιο επιβλαβής είναι και η θεώρηση ότι «λίγο ζάχαρο» είναι αθώο. Αυστηρή παρακολούθηση από διαβητολόγο, λοιπόν. Η βασική οδηγία αποφυγής γλυκισμάτων, αμύλου και γενικά τροφών πλούσιων σε υδατάνθρακες είναι κατάλληλη για όλους.

3. Χοληστερίνη: Η σωστή ανάλυση της τιμής της χοληστερίνης από ειδικό καρδιολόγο και η κατάλληλη δίαιτα είναι τόσο βασικά όσο και η απόφαση για συμπληρωματική φαρμακευτική αγωγή. Η χοληστερίνη είναι απαραίτητη λιπαρή ουσία που συναντάται ως συστατικό σε τροφές με ζωικό λίπος. Τα λίπη γενικά είναι πηγές ενέργειας και συναντώνται σε τρεις μορφές: πολυακόρεστα, μονοακόρεστα, κορεσμένα. Η παρουσία χοληστερόλης στο αίμα, καθώς και κορεσμένων λιπαρών, αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού αθηρωματικών πλακών, δηλαδή της στεφανιαίας νόσου. Γενικά το ποσοστό λίπους δεν πρέπει να υπερβαίνει το 30% όλων των ημερησίως προσλαμβανομένων θερμίδων. Με την αύξηση των πολυακόρεστων λιπαρών που προσλαμβάνουμε, μπορούμε να μειώσουμε την πρόσληψη των κορεσμένων σε λιγότερο από το 10% του συνόλου.

Τρόφιμα πλούσια σε χοληστερίνη και κορεσμένα λιπαρά είναι:

· Ζωικές τροφές (συκώτι, σαλάμι, κρόκος αυγού, γάλα, βούτυρο, κρέμα, τυρί).

· Φυτικές τροφές (ανανάς, κακάο, χουρμάδες).

· Τηγανητά.

· Τρόφιμα πλούσια σε πολυακόρεστα λιπη είναι:

· Άπαχο κρέας.

· Γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά ή αποβουτυρωμένο γάλα.

· Σολομός, σαρδέλα, τόνος.

· Σε γενικές γραμμές μετά από εγχείρηση By pass προτείνεται:

· Αύξηση βαδίσματος – άσκησης.

· Υγιεινή διατροφή χαμηλή σε σάκχαρο και λίπος.

· Διατήρηση σωστού σωματικού βάρους.

· Διακοπή καπνίσματος.

2. Μετά από εγχειρήσεις που αφορούν βαλβιδοπάθειες

Και εδώ ισχύουν όλα όσα αναφέραμε για τη στεφανιαία νόσο. Επιπλέον η καρδιά με βαλβιδοπάθεια έχει φτάσει σε οριακό δείκτη απόδοσης και αυτό εύκολα επιδεινώνεται με τη φόρτωση άλατος και την κατακράτηση υγρών. Έτσι, λοιπόν, ο σοβαρός περιορισμός άλατος είναι βασική οδηγία, η οποία πολλές φορές συνεπικουρείται από διουρητική αγωγή. Είναι γνωστές οι τροφές που είναι «φορτωμένες» με αλάτι και πρέπει να αποφεύγονται:

· Παστά, λουκάνικα, αλλαντικά, αλατισμένοι χυμοί (V-8), καπνιστά ψαρικά, μπέικον.

· Τουρσιά, τοματοχυμοί, σάλτσες, pretzels.

· Πατατάκια, γαριδάκια, ελιές σε συντήρηση αλατιού.

· Σούπες (ιδίως κονσέρβας), κινέζικη διατροφή πλούσια σε MSG (Monosodium Glutamate).

· Σε γενικές γραμμές:

· Τροφές πλούσιες σε λαχανικά και φρούτα είναι προτιμότερες των συνθετικών, κονσερβοποιημένων και διατηρημένων.

· Ψάρι και κοτόπουλο είναι ιδανική τροφή για πρωτεΐνη.

· Δημητριακά και άλευρα ολικής άλεσης σε ψωμί και μακαρόνια είναι καλές πηγές σωστών σακχάρων.

· Η ελάττωση του λίπους και του κρέατος είναι επιτακτικές.

· Διακοπή καπνίσματος και μετριασμός της λήψης οινοπνεύματος αποτελούν άριστη οδηγία για μακροζωία.