Λεμφοίδημα - Η αντιμετώπιση μιας «κοινής» πάθησης

ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑ

Η αντιμετώπιση μιας «κοινής» πάθησης

Η λέμφος είναι ένα υγρό που παράγεται ανάμεσα στους ιστούς του σώματος και κυκλοφορεί σε ειδικά αγγεία, που ονομάζονται λεμφαγγεία. Συμβαίνει κάποιες φορές να συσσωρευθεί σε ένα μέλος του σώματος, προκαλώντας λειτουργικά προβλήματα. Ποιες είναι οι αιτίες γι’ αυτό, όμως, και πώς θεραπεύεται;

Γράφουν οι Ευάγγελος Mαναός

FEBPRM Φυσίατρος, Διευθυντής Τμήματος Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης ΥΓΕΙΑ

Ειρήνη Αναούνη

Φυσικοθεραπεύτρια, εξειδικευμένη στη λεμφική παροχέτευση, Επιστημονική Συνεργάτις ΥΓΕΙΑ

Εκτός από το αίμα που κυκλοφορεί στις αρτηρίες και τις φλέβες, στο σώμα υπάρχει επίσης ένα δεύτερο υγρό που κυκλοφορεί με ανάλογο τρόπο, η λέμφος. Η λέμφος είναι ένα άχρωμο, διαφανές υγρό που παράγεται ανάμεσα στους ιστούς σε όλο το σώμα και κυκλοφορεί μέσα σε ειδικά αγγεία που ονομάζονται λεμφαγγεία.

Το λεμφοίδημα είναι μια διόγκωση ενός μέρους του σώματος εξαιτίας ανώμαλης συσσώρευσης της λέμφου και μπορεί να είναι πρωτογενές (συχνότερα στις γυναίκες στα κάτω άκρα) ή δευτερογενές (από τραυματισμό ή και διακοπή της κυκλοφορίας της λέμφου π.χ. επεμβάσεις μαστού). Παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία του λεμφοιδήματος είναι οι μολύνσεις, η παχυσαρκία, ο στατικός τρόπος ζωής, τα στενά ρούχα ή τα κοσμήματα, εκτεταμένες προσθετικές επεμβάσεις στήθους, συνδυασμοί χειρουργικών επεμβάσεων και ακτινοβολίας, μετεγχειρητικές φλεγμονές και μεταστάσεις. Αν και είναι μία χρόνια και προοδευτική κατάσταση, μπορεί να μειωθεί στο ελάχιστο με σωστή διαχείριση και εφαρμογή ορισμένων βασικών κανόνων. Συχνά προκαλεί αισθητική παραμόρφωση, ψυχολογική φόρτιση, επαναλαμβανόμενα επεισόδια μολύνσεων και -σπάνια- περιπτώσεις κακοήθους εκφυλισμού. Οι σοβαρές περιπτώσεις συνδέονται με παχυδερμία, σκλήρυνση του άκρου, διαρροή λέμφου και υπερδιόγκωση (ελεφαντίαση).

Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος ορίζεται ως ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία (CDT: Complete Decongestive Therapy) και περιλαμβάνει:

1. Μάλαξη λεμφικής παροχέτευσης (MLD: Manual Lymph Drainage), η οποία έχει συγκεκριμένες αντενδείξεις, όπως π.χ. μη ελεγχόμενη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.

2. Ελαστική περίδεση.

3. Προστασία δέρματος.

4. Κινησιοθεραπεία – ασκησιολόγιο.

5. Ανάρτηση σκέλους.

Η αποκατάσταση

Διακρίνουμε δύο φάσεις στην αποκατάσταση του λεμφοιδήματος:

••• 1η φάση ή φάση αποσυμφόρησης: Εξαρτάται από την έκταση του οιδήματος και διαρκεί 3-6 εβδομάδες με καθημερινή θεραπεία. Εφαρμόζεται περίδεση αμέσως μετά τη λεμφική παροχέτευση και διατηρείται έως την επόμενη συνεδρία. Αν επιτευχθεί 70%-80% αποσυμφόρηση του μέλους, τοποθετείται πιεστικό μέσο, το οποίο είναι εξατομικευμένο για τον συγκεκριμένο ασθενή (έχουν γίνει μετρήσεις του άκρου) και προχωρούμε στη 2η φάση.

••• 2η φάση ή φάση διατήρησης και βελτίωσης: Αυτή η φάση συνεχίζεται ισοβίως επειδή το λεμφοίδημα είναι χρόνιο. Εφαρμόζεται θεραπεία 3-4 φορές την εβδομάδα και συνιστάται το πιεστικό μέσο να εφαρμόζεται έως το βράδυ. Επιπλέον, εκπαιδεύεται ο ασθενής στην αυτοδιαχείριση του λεμφοιδήματος. Αν το οίδημα χειροτερεύσει, η 1η φάση επαναλαμβάνεται.

Οι δύο στις τρεις περιπτώσεις αποτυχίας της θεραπείας οφείλονται στο ότι η λεμφική παροχέτευση εφαρμόζεται χωρίς να ακολουθηθεί από συμπιεστική περίδεση ή κάποιο πιεστικό μέσο.

Αποτελεσματική αντιμετώπιση για να ελεγχθεί το λεμφοίδημα υπάρχει. Η πρώτη επιλογή είναι να φορεθεί το κατάλληλο πιεστικό μέσο («ελαστικό μανίκι») κατά τη διάρκεια της μέρας και των δραστηριοτήτων. Το λεμφοίδημα δεν εμφανίζεται απαραίτητα αμέσως. Μπορεί να αναπτυχθεί μήνες ή και χρόνια μετά την επέμβαση στους λεμφαδένες. Το λεμφοίδημα είναι θεραπεύσιμο. Όσο πιο σύντομα ανιχνεύεται, τόσο πιο εύκολα ελέγχεται.