Αυτισμός - Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και της πρώιμης παρέμβασης

ΑΥΤΙΣΜΟΣ

Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

και της πρώιμης παρέμβασης

Σήμερα οι παιδίατροι και οι γονείς είναι πλέον αρκετά ενημερωμένοι για την ύπαρξη σημαντικού αριθμού παιδιών με αυτιστικές διαταραχές. Όμως, πόσο ενημερωμένοι είμαστε για τη σημασία που έχει η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή καθοδήγηση από έναν ειδικό;

Γράφει η

Δρ Κωνσταντίνα Γκόλτσιου

Παιδίατρος-Αναπτυξιολόγος, Υπεύθυνη Τμήματος Αναπτυξιακής Παιδιατρικής Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Τι είναι οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος;

Με τον όρο διαταραχές αυτιστικού φάσματος εννοούμε μια μορφή διαταραχών που αφορούν:

1. Στην κοινωνική επαφή: Ένα παιδί με αυτισμό δίνει μεγαλύτερη προσοχή στα αντικείμενα ή στα μέρη των αντικειμένων παρά στους ανθρώπους, μπορεί να δέχεται την επαφή παθητικά, αλλά δεν την επιδιώκει.

2. Στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία: Η κατανόησή του δείχνει να περιορίζεται σε πράγματα που τον ενδιαφέρουν, ενώ είναι περιορισμένη η επικοινωνία με χειρονομίες, με την έκφραση του προσώπου ή με τη στάση του σώματος ή τον τόνο της φωνής, καθώς και η κατανόηση των εκφράσεων –λεκτικών ή μη– των άλλων.

3. Στη συμπεριφορά: Το παιδί με αυτισμό έχει συχνά περιορισμένη φαντασία και φτωχό ρεπερτόριο ενεργειών, που το οδηγούν σε στερεότυπες κινήσεις και εκφράσεις και σε εμμονές με την ενασχόληση με συγκεκριμένα αντικείμενα, χωρίς συμβολικό παιχνίδι.

Πού οφείλονται;

Παρά την εκτεταμένη έρευνα στην αιτιολογία των αυτιστικών διαταραχών, το ακριβές αίτιο είναι ακόμα μέχρι και σήμερα άγνωστο. Έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων και των γενετικών. Το σίγουρο πάντως είναι πως δεν οφείλονται σε προβληματικές σχέσεις των γονέων με το παιδί ούτε προκαλούνται από συναισθηματικά προβλήματα.

Πόσο συχνές είναι οι αυτιστικές διαταραχές;

Η συχνότητά τους στις ΗΠΑ και στη Βόρεια Ευρώπη εκτιμάται 1 στα 100-150 παιδιά, με συχνότητα αγόρια/κορίτσια 3-4 προς ένα.

Ποιες είναι οι πιθανές ενδείξεις;

Σημεία που μπορούν να ανησυχήσουν τους γονείς ή τον παιδίατρο από μικρή ηλικία και να οδηγήσουν σε περαιτέρω έλεγχο από αναπτυξιολόγο είναι:

3-5 μηνών

••• Δεν υπάρχει κοινωνικό χαμόγελο.

••• Δε δείχνει να χαίρεται με την αλληλεπίδραση.

••• Δε χρησιμοποιεί το πρόσωπο και το σώμα για να επικοινωνήσει.

••• Δε μιμείται κινήσεις και εκφράσεις του άλλου.

7 μηνών

••• Δε γελά, δεν εκδηλώνει χαρά ή στοργή.

••• Δεν ανταλλάσσει γέλιο, ήχους ή εκφράσεις με το γονέα.

12 μηνών

••• Δεν αλληλεπιδρά με ήχους, δείξιμο, νεύματα.

••• Δεν απαντά στο όνομά του.

••• Δεν μπαμπαλίζει.

18-24 μηνών

••• Δεν επιδιώκει επαφή με το βλέμμα.

••• Δεν αποζητά ούτε ανταποκρίνεται στη συναισθηματική αλληλεπίδραση.

••• Δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του.

••• Δε δείχνει.

••• Παρουσιάζει καθυστέρηση ή διαταραχή: -κατανόησης και παραγωγής λόγου (περίεργες πρώτες λέξεις ή ανησυχητικά επαναλαμβανόμενες).

••• Έχει περίεργη χροιά φωνής.

••• Δεν έχει αναπτύξει νεύματα, εξωλεκτική επικοινωνία.

••• Δεν παίζει δημιουργικό και συμβολικό παιχνίδι.

••• Ασχολείται υπερβολικά με αισθητηριακά ερεθίσματα.

••• Παρουσιάζει επαναλαμβανόμενες στερεότυπες κινήσεις με παιχνίδια και άλλα αντικείμενα.

••• Εμφανίζει υπερβολική ή αδιάφορη αντίδραση σε ερεθίσματα, π.χ. σε ήχους.

2 ετών

••• Δε χρησιμοποιεί προτάσεις τουλάχιστον δύο λέξεων (όχι ηχολαλία).

••• Έλλειψη ενδιαφέροντος για άλλα παιδιά.

Σε μεγαλύτερα παιδιά

••• Οι γλωσσικές στερεοτυπίες, η ηχολαλία/επανάληψη όσων ακούει το παιδί χωρίς ένδειξη ότι καταλαβαίνει το νόημά τους και η χρησιμοποίηση άσχετων και μεγάλων λέξεων, χωρίς πρόθεση επικοινωνίας.

Πώς και πότε μπορεί να γίνει η διάγνωση του αυτισμού;

Η διάγνωση του αυτισμού μπορεί να γίνει από έμπειρους ειδικούς επιστήμονες, όπως ο παιδίατρος αναπτυξιολόγος.

Κατά την επίσκεψη της οικογένειας στο Αναπτυξιακό Παιδιατρικό Ιατρείο γίνεται ενδελεχής διερεύνηση κάθε παιδιού και της οικογένειας για να γίνει σφαιρική διάγνωση. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει λεπτομερές αναπτυξιακό ιστορικό και αναπτυξιολογική εξέταση με τη χρήση ειδικών αναπτυξιακών δοκιμασιών (τεστ), που βασίζονται στην αυθόρμητη και ελεύθερη συνεργασία του βρέφους, νηπίου, παιδιού ή εφήβου ώστε να διερευνηθούν όλες οι δεξιότητές του, στη μέγιστη έκφρασή τους.

Ακολουθεί συμβουλευτική της οικογένειας και περαιτέρω παραπομπή, αν είναι αναγκαίο, για εξειδικευμένη θεραπευτική παρέμβαση, όπως λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, ειδική παιδαγωγική, μουσικοθεραπεία ψυχολογία/ψυχοθεραπεία παιδιού και οικογένειας.

Οι γονείς, ο παιδίατρος και οι θεραπευτές του παιδιού λαμβάνουν λεπτομερή γραπτή αναφορά της αναπτυξιακής εκτίμησης και δημιουργείται μια σχέση εμπιστοσύνης και εχεμύθειας, απαραίτητη για την περαιτέρω καθοδήγηση της οικογένειας και την παρακολούθηση του παιδιού.

Σύμφωνα με εκτεταμένες πρόσφατες έρευνες, αλλά και με την κλινική εμπειρία των ειδικών, όσο νωρίτερα παρέμβουμε, τόσο μεγαλύτερη η πλαστικότητα του εγκεφάλου, τόσο λιγότερες οι διαταραχές συμπεριφοράς, τόσο ηπιότερο το άγχος των γονέων και τόσο καλύτερη η πρόγνωση του παιδιού. Εξάλλου, η συμμετοχή των γονέων στα προγράμματα αντιμετώπισης των παιδιών με αυτιστικές διαταραχές αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την ποιότητα ζωής των παιδιών αυτών και των οικογενειών τους.