ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Μπορεί να νικηθεί!

Ο καρκίνος εξακολουθεί να είναι μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη ζωή, όμως η εικόνα έχει αλλάξει. Καθημερινά, μικρές ιατρικές νίκες μας φέρνουν όλο και πιο κοντά στην αποτελεσματική αντιμετώπισή του: αυξάνεται ο αριθμός αυτών που θεραπεύονται, βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων και των μεθόδων που χρησιμοποιούνται, εξασφαλίζεται καλύτερη ποιότητα ζωής για όσους πάσχουν, διευρύνεται το οπλοστάσιο της επιστήμης με νέες γνώσεις και νέες δυνατότητες, κατανοείται περισσότερο ο μηχανισμός της ασθένειας ώστε οι έρευνες να γίνουν πιο αποτελεσματικές.

Για το λόγο αυτό, οι ιατροί των νοσοκομείων του Ομίλου ΥΓΕΙΑ σε αυτό το πολυσέλιδο αφιέρωμα παρουσιάζουν κάθε πλευρά αυτής της νόσου, ώστε να γίνει σε όλους μας σαφής η εικόνα της και να διαλυθεί κάθε μύθος γι’ αυτήν. Γιατί μόνο έτσι θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε ουσιαστικά όσους πάσχουν και, κυρίως, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε για ακόμη μία φορά την αξία της πρόληψης.

Πιο αποτελεσματικές οι νέες θεραπείες

Γράφει ο

Πάρις Α. Κοσμίδης

Παθολόγος - Ογκολόγος,

Δ/ντής Β΄ Παθολογικής

- Ογκoλογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Ο καρκίνος αποτελεί σήμερα την πιο συχνή αιτία θανάτου στις ΗΠΑ, ενώ στην Ευρώπη είναι η δεύτερη αιτία μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Στο 75% των περιπτώσεων πλήττονται άτομα άνω των 55 ετών. Σήμερα θεωρούμε ότι εμφανίζονται παγκοσμίως 10 εκατομμύρια νέοι ασθενείς με καρκίνο το χρόνο, ενώ προβλέπεται ο αριθμός αυτός να αυξηθεί σε 15 εκατομμύρια το 2020. Η εξήγηση βασίζεται στην αύξηση του χρόνου ζωής μας κατά 10 χρόνια την τελευταία πεντηκονταετία.

Παρά την αύξηση της συχνότητάς του, ο καρκίνος αντιμετωπίζεται σήμερα με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Η πενταετής επιβίωση των ασθενών αγγίζει το 70%, ενώ το 1975 ήταν στο 50%. Πολλοί ασθενείς γίνονται τελείως καλά. Υπολογίζεται ότι πάνω από 30 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν σήμερα ανάμεσά μας, κάποια στιγμή στη ζωή τους είχαν προσβληθεί από κάποια μορφή καρκίνου. Εξ αυτών τα 12 εκατομμύρια ζουν στην Ευρώπη.

Η έγκαιρη διάγνωση και η πληθώρα νέων, πιο αποτελεσματικών και στοχευμένων φαρμάκων έχουν συμβάλει στην επιτυχία αυτή. Η ταχύτητα ανάπτυξης νέων αντικαρκινικών φαρμάκων είναι εξαιρετικά μεγαλύτερη σε σχέση με φάρμακα για άλλες νόσους, αν και το κόστος παραγωγής τους έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 25 χρόνια.

Ο καρκίνος είναι πολυέξοδη ασθένεια, ας υπολογισθεί ότι μόνο το φαρμακευτικό κόστος έχει διπλασιαστεί από το 2004 ως το 2008. Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο ότι η επιβίωση των ασθενών ενός λαού εξαρτάται από το κατά κεφαλήν εισόδημα της χώρας του.

Τα κύρια όπλα μας

Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση αποτελούν τα κυριότερα όπλα μας στη μάχη εναντίον του καρκίνου. Η μείωση του καπνίσματος σε χώρες που έχουν εφαρμόσει αντικαπνιστική πολιτική έχει συμβάλει στον περιορισμό της συχνότητας του καρκίνου του πνεύμονα. Επίσης, η ετήσια ελικοειδής αξονική τομογραφία σε βαρείς καπνιστές ηλικίας άνω των 55 ετών έχει βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση και στη μείωση της θνητότητας κατά 20% στην ασθένεια αυτή.

Ακόμα ένα παράδειγμα είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, όπου ο εμβολιασμός των νέων κοριτσιών και η εξέταση κατά Παπανικολάου αποτελούν ασπίδα προστασίας του γυναικείου πληθυσμού τόσο στην πρόληψη όσο και στην έγκαιρη διάγνωση. Η μείωση της ηπατίτιδας με το εμβόλιο και η βελτίωση των συνθηκών ζωής θα συμβάλουν στη δραστική μείωση των ηπατωμάτων.

Πρέπει επίσης να τονιστεί η προληπτική κολονοσκόπηση, ιδιαίτερα σε ειδικές ομάδες πληθυσμού με οικογενειακή προδιάθεση ή γενετική επιβάρυνση καρκίνου του παχέος εντέρου. Η αφαίρεση πολυπόδων προλαμβάνει τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Τα τελευταία χρόνια έχει καταβληθεί μεγάλη ερευνητική προσπάθεια για την εντόπιση ατόμων υψηλού κινδύνου, που φέρουν γενετικές διαταραχές. Παράδειγμα είναι η ανακάλυψη των μεταλλαγμένων γονιδίων BRCA1 και BRCA2, που είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου και κυρίως του μαστού και των ωοθηκών. Η γενετική συμβουλευτική στα άτομα αυτά προσφέρει πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση

Η μοριακή βιολογία

Η επανάσταση στην ογκολογία και η πρόοδος στην αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο έχουν ως κοινό παρονομαστή τη μοριακή βιολογία. Η επιστήμη αυτή έχει καταφέρει να ακτινογραφήσει το καρκινικό κύτταρο, να αποκωδικοποιήσει τη λειτουργία του και να εισέλθει στα άδυτα της καρκινογένεσης, αγγειογένεσης, μετάστασης κ.λπ.

Έχουν απομονωθεί ουσίες – υποδοχείς που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία και εξέλιξη του καρκίνου, γονίδια που θεωρούνται υπεύθυνα για συγκεκριμένες συμπεριφορές διαφόρων μορφών καρκίνου, μονοπάτια που μεταφέρουν μηνύματα από τον εξωκυττάριο χώρο στον πυρήνα του κυττάρου. Είναι βέβαιο ότι οι γνώσεις αυτές, που πολλαπλασιάζονται αλματωδώς, θα δώσουν τη δυνατότητα στους ογκολόγους να διαχειρίζονται τους ασθενείς τους πιο εξατομικευμένα, περισσότερο στοχευμένα και ακόμα πιο αποτελεσματικά.

Σημαντικός παράγοντας για την πρόληψη, τη διάγνωση, τη σταδιοποίηση, την ανταπόκριση και την παρακολούθηση του καρκίνου παραμένει η απεικόνιση. Ιδιαίτερα η αξονική και η μαγνητική τομογραφία, ο υπέρηχος, η πυρηνική ιατρική και ιδιαίτερα η ποζιτρονική τομογραφία (PET) έχουν προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στους ασθενείς με καρκίνο.

Η θεραπεία

••• Χειρουργική: Η εξέλιξη της χειρουργικής έχει συμβάλει ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών. Ο σεβασμός των οργάνων και των ιστών, η λαπαροσκοπική προσπέλαση και η ρομποτική αποτελούν πλέον καθημερινή δραστηριότητα. Η γνώση της βιολογικής συμπεριφοράς ορισμένων καρκίνων επιτρέπει ώστε η χειρουργική να ακολουθεί τις χημειοθεραπείες ή στοχευμένες θεραπείες ώστε να γίνεται αποτελεσματικότερη.

••• Ακτινοθεραπεία: Η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει συμβάλει στην κατασκευή μηχανημάτων με ακρίβεια ακτινοβόλησης χιλιοστού, ώστε ο όγκος να καταστρέφεται και οι γύρω ιστοί να μην επηρεάζονται. Η στερεοτακτική, η εντατικοποιημένη και με κινούμενο στόχο ακτινοβόληση αποτελούν νεότερα δεδομένα στην ακτινοθεραπεία. Ο συνδυασμός της με ταυτόχρονη χημειοθεραπεία έχει εισέλθει πλέον στην καθημερινή κλινική πράξη.

••• Φάρμακα: Η χημειοθεραπεία εξακολουθεί να παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του καρκίνου. Έχει βελτιωθεί όσον αφορά στις παρενέργειες, ενώ είναι διαθέσιμα νεότερα υποστηρικτικά φάρμακα. Η εξέλιξη της μοριακής βιολογίας έχει ανοίξει το δρόμο για τα στοχευμένα φάρμακα που σιγά-σιγά αντικαθιστούν τη χημειοθεραπεία σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου. Η ορμονική θεραπεία παραμένει σταθερή αξία στους καρκίνους μαστού και προστάτη, ενώ δειλά-δειλά η ανοσοθεραπεία βρίσκει εφαρμογές.

Μεγάλη σημασία για κάθε ασθενή έχει η αλληλουχία όλων των παραπάνω θεραπειών στην κατάλληλη χρονική στιγμή. Αυτό απαιτεί συνεχή συνεργασία των υποειδικοτήτων της ογκολογίας.

Συμπερασματικά, σήμερα η ογκολογία, όπως ασκείται σε οργανωμένες κλινικές με εξειδικευμένους ογκολόγους, προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες σε ασθενείς με καρκίνο, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα ζωής. Η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση, η σύγχρονη απεικόνιση, η σε βάθος γνώση της μοριακής βιολογίας και τελικά η αποτελεσματικότερη θεραπεία αποτελούν την βάση για πιο αισιόδοξες προοπτικές.

Η διάγνωση και η σταδιοποίηση

Γράφει ο

Ανδρέας Πετούνης

Παθολόγος - Ογκολόγος, Διευθυντής Α΄ Παθολογικής

- Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Στο δυτικό κόσμο ο καρκίνος συναγωνίζεται τα καρδιαγγειακά νοσήματα ως πρώτη αιτία θανάτου. Κύρια αιτία της θνησιμότητας από νεοπλάσματα είναι η σημαντική τα τελευταία 100 χρόνια αύξηση του μέσου όρου ζωής. Όσο αυξάνεται η ηλικία μας τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να αναπτύξουμε καρκίνο.

Η διάγνωσή του γίνεται ή κατά τη διάρκεια ενός προληπτικού ελέγχου ή κατά τη διερεύνηση παθολογικών συμπτωμάτων που υποχρεώνουν τον ασθενή να προσφύγει στον ιατρό. Στον προληπτικό έλεγχο μεγάλη σημασία έχει η κλινική εξέταση, π.χ. η ψηλάφιση διογκωμένων λεμφαδένων, ηπατομεγαλίας, μάζας στον μαστό κ.λπ., ενδεικτικών κακοήθειας, που βέβαια θα συμπληρωθούν από ειδικές εξετάσεις. Επίσης, περιοδικές στοχευμένες εξετάσεις για ανίχνευση καρκίνου, όπως η μαστογραφία για τις γυναίκες ή το PSA (προστατικό αντιγόνο) για τους άνδρες, μπορούν να υποδείξουν ανθρώπους με πιθανό καρκίνο. Οι ειδικές αυτές εξετάσεις εξαρτώνται από το φύλο και την ηλικία του εξεταζόμενου και βέβαια περιλαμβάνονται στις εξετάσεις check-up των Νοσοκομείων του Ομίλου ΥΓΕΙΑ.

Συμπτώματα ειδικά για καρκίνο πρακτικά δεν υπάρχουν, αλλά πολλά παθολογικά συμπτώματα οδηγούν το γιατρό στη διενέργεια εξετάσεων για αποκλεισμό ενός νεοπλάσματος. Ο επίμονος βήχας, για παράδειγμα, μπορεί να αποτελεί πρώιμο σύμπτωμα καρκίνου του πνεύμονα ή να οφείλεται σε καρδιακή ανεπάρκεια, άτυπη πνευμονία, να είναι παρενέργεια κάποιου φαρμάκου ή να προκαλείται από μια πλειάδα άλλων αιτιών.

Η διαπίστωση ενός νεοπλάσματος θα γίνει με τις ανάλογες ανά σύστημα εξετάσεις, όπως κλασικές ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, PET, υπερηχογράφημα, κολονοσκόπηση, γαστροσκόπηση, βρογχοσκόπηση, κυστεοσκόπηση, στις οποίες θα αναδειχθεί το νεόπλασμα και οι τυχόν μεταστάσεις του. Σε κάθε περίπτωση θα χρειαστεί να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να αξιολογηθούν προγνωστικοί παράγοντες μέσω της βιοψίας του όγκου. Αυτό είναι και ήταν πάντα εύκολο, εφόσον ο όγκος είναι εύκολα προσβάσιμος, π.χ. βιοψία δέρματος ή ψηλαφητού λεμφαδένα. Παλαιότερα όμως ήταν δύσκολο και απαιτούσε μεγάλες επεμβάσεις, «ερευνητικές» όπως χαρακτηρίζονταν για τη λήψη βιοψίας από όγκους του θώρακα, της κοιλίας ή και του εγκεφάλου. Σήμερα, με την πρόοδο της παθολογικής ανατομίας και των απεικονιστικών τεχνικών μπορούμε υπό την καθοδήγησή τους να πάρουμε μικρή ποσότητα ιστού για εξέταση με λεπτές βελόνες πρακτικά από οποιοδήποτε σημείο του ανθρώπινου σώματος, με ελάχιστη ταλαιπωρία του ασθενούς.

Το επόμενο βήμα

Μετά τη διάγνωση ακολουθεί η «σταδιοποίηση» του καρκίνου. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι κάνουμε τις κατάλληλες εξετάσεις για να διαπιστώσουμε την τοπική έκταση της ασθένειας και την ύπαρξη πιθανών μεταστάσεων. Αυτό βοηθά στο σχεδιασμό της θεραπείας του ασθενούς, μας δίνει πληροφορίες για την πρόγνωση, συμβάλλει στην εύκολη επικοινωνία ιατρών από κάθε μέρος του πλανήτη και αποτελεί βασικό εργαλείο για την αξιολόγηση νέων θεραπειών.

Υπήρξαν πολλά συστήματα σταδιοποίησης από πολλές επιστημονικές ομάδες, τα οποία ενοποιήθηκαν και αναθεωρούνται από τη UICC (Union Internationale Contre le Cancer - Διεθνής Ένωση κατά του Καρκίνου). Το σύστημα αποκαλείται TNM από το ακρωνύμιο T (tumor = όγκος), N (nodes = λεμφαδένες) και M (metastasis = μεταστάσεις). Πρακτικά είναι διαφορετικό για κάθε καρκίνο, αλλά το Τ (π.χ. T1-4) καθορίζει το μέγεθος του όγκου και τη διήθηση των παρακείμενων ιστών και οργάνων, το Ν τον αριθμό και τη θέση των προσβεβλημένων λεμφαδένων και το Μ τη θέση, το μέγεθος και τον αριθμό των απομακρυσμένων μεταστάσεων. Από το 2010 ισχύει η έκδοση 7 του TNM.

Ο ρόλος της χειρουργικής ογκολογίας

Γράφει ο

Δημήτρης - Ανδρέας Τσιφτσής

Διευθυντής Τομέα

και Ε΄ Χειρουργικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ,

τέως Καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας Παν. Κρήτης

Η χειρουργική ογκολογία αποτελεί μέρος της γενικής χειρουργικής. Ασχολείται με τη χειρουργική θεραπεία των συμπαγών όγκων και των επιπλοκών που προκαλούν τόσο οι ίδιοι οι όγκοι όσο και οι άλλες θεραπείες τους (ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία). Απαιτεί ιδιαίτερη τεχνική και θεωρητική κατάρτιση γιατί το υλικό (ογκολογικός ασθενής), αλλά και το αντικείμενό της (κακοήθης όγκος) είναι υψηλών απαιτήσεων.

Ο ογκολογικός ασθενής, ανεξαρτήτως του είδους της νεοπλασίας του και του σταδίου της νόσου του, θα έρθει σε επαφή με τη χειρουργική, γιατί η χειρουργική ογκολογία συμμετέχει στην πρόληψη, στη διάγνωση και στη θεραπεία του καρκίνου.

Οι πρόοδοι που έχουν συντελεστεί στην αναισθησιολογία και στην εντατική θεραπεία σε συνδυασμό με την ασύλληπτη εξέλιξη της τεχνολογίας και των υλικών, επιτρέπουν τη ριζική εκτομή μεγάλων όγκων από δυσπρόσιτες εντοπίσεις με ελάχιστη επιβάρυνση του οργανισμού, χάρη στις ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές (λαπαροσκοπικές, θωρακοσκοπικές, ρομποτικές κ.ά.). Σήμερα είναι εφικτή η εκτομή ή η καταστροφή μεταστάσεων σε ευγενή όργανα (πνεύμονας, ήπαρ, εγκέφαλος) με ελάχιστα τραυματικές τεχνικές, ακόμα και διαδερμικά, δηλαδή χωρίς εγχείρηση.

Για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος είναι απαραίτητη η στενή και η συνεχής συνεργασία με τις άλλες ογκολογικές ειδικότητες για τη διεπιστημονική αντιμετώπιση του ασθενή. Κυρίαρχος στόχος της χειρουργικής ογκολογίας είναι η θεραπευτική εκτομή του όγκου με διατήρηση της λειτουργικότητας του οργάνου και με σεβασμό στη σωματική εικόνα και στη λειτουργικότητα του ατόμου. Τυπικό παράδειγμα της νέας αυτής πρακτικής είναι ο καρκίνος του μαστού, όπου αφαιρείται ο όγκος από το μαστό και οι τυχόν μεταστάσεις στους λεμφαδένες της μασχάλης χωρίς την απώλεια του μαστού (μαστεκτομή) ή μεταβολή της εμφάνισής του.

Νέες δυνατότητες

Όγκοι που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αδύνατο να εγχειριστούν, σήμερα με τη χημειοθεραπεία ή την ακτινοθεραπεία μπορούν να ελαττωθούν σε μέγεθος τόσο που να μπορούν να αντιμετωπιστούν χειρουργικά χωρίς να ακρωτηριαστεί ο ασθενής, όπως για παράδειγμα στα σαρκώματα, και χωρίς να αλλάξει η σωματική του λειτουργία, όπως π.χ. στον καρκίνο του ορθού, που αντιμετωπίζεται χωρίς να είναι αναγκαία πάντα η κολοστομία.

Σημαντική ώθηση έχει δώσει στη χειρουργική ογκολογία η υιοθέτηση τεχνικών άλλων ειδικοτήτων, όπως της απεικόνισης στη στερεοτακτική χειρουργική όγκων, ή άλλων επιστημών στη χρήση ενεργειών (λέιζερ, ραδιοσυχνότητες, κρουστικά κύματα). Επιτυγχάνεται έτσι η περισσότερο ριζική χειρουργική θεραπεία των όγκων με αύξηση της επιβίωσης των ασθενών και με βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους και είναι παράλληλα λιγότερο τραυματική.

Η χειρουργική ογκολογία σε συνεργασία με τις άλλες ογκολογικές ειδικότητες έχει καταφέρει να στερήσει από τον καρκίνο το χαρακτηρισμό «ανίκητος».

Η θεραπευτική αντιμετώπιση

Γράφει η

Ευαγγελία Δ. Ραζή

Παθολόγος – Ογκολόγος, Διευθύντρια Γ΄ Παθολογικής

– Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η σύγχρονη θεραπεία του καρκίνου απαιτεί τη συνεργασία πολλών ιατρικών ειδικοτήτων. Ανάλογα με τη μορφή και το στάδιο της νόσου μπορεί να απαιτείται χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία, θεραπεία με βιολογικούς παράγοντες ή συνδυασμοί θεραπειών και ανακουφιστική αγωγή. Στο δυτικό κόσμο, χάρη στην πρώιμη διάγνωση και τις θεραπείες, η θνητότητα από πολλές από τις συχνές μορφές καρκίνου έχει αρχίσει να μειώνεται, και ιδιαίτερα του καρκίνου του μαστού.

••• Συστηματική θεραπεία: Στον όρο αυτόν περιλαμβάνονται όλες οι θεραπείες που γίνονται με φάρμακα ή άλλες ουσίες που κυκλοφορούν στον οργανισμό.

••• Χημειοθεραπεία: Η χημειοθεραπεία είναι η θεραπεία με φάρμακα που στοχεύουν τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Η βασική διαφορά από τη χειρουργική και ακτινοθεραπευτική μέθοδο είναι ότι τα φάρμακα κυκλοφορούν μέσα στο αίμα και διοχετεύονται σε όλα τα μέρη του σώματος καταπολεμώντας τα καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση από την αρχική καρκινική εστία. Η χημειοθεραπεία μπορεί να αποτελείται από ένα μόνο φάρμακο ή από συνδυασμό διαφόρων φαρμάκων και μπορεί να χορηγηθεί ενδοφλέβια ή από το στόμα με τη μορφή δισκίων. Είναι σημαντικό ότι υπάρχουν πλέον τρόποι να ελεγχθούν ή ακόμα και να προληφθούν πολλές από τις παρενέργειες που συνδέονται με τη χημειοθεραπεία, επιτρέποντας στους ασθενείς να εργάζονται, να ταξιδεύουν και να συμμετέχουν σε όλες τις καθημερινές τους δραστηριότητες.

••• Ορμονοθεραπεία: Η ορμονοθεραπεία έχει ως στόχο να αποτρέψει και να εμποδίσει ορισμένες ορμόνες που προκαλούν αύξηση των καρκινικών κυττάρων, να φτάσουν στις εστίες της νόσου. Κύτταρα όπως του προστάτη και του μαστού διαθέτουν ορμονικούς υποδοχείς στην επιφάνειά τους με αποτέλεσμα οι ορμόνες που κυκλοφορούν ελεύθερα μέσα στο σώμα να δεσμεύονται από αυτούς τους υποδοχείς και να προκαλούν κυτταρική ανάπτυξη.

••• Βιολογική θεραπεία και ανοσοθεραπεία: Η βιολογική θεραπεία χρησιμοποιεί μόρια που μιμούνται ουσίες που υπάρχουν φυσιολογικά στο ανθρώπινο σώμα (όπως τα αντισώματα) και στοχεύουν μόνο τα καρκινικά κύτταρα. Αυτού του είδους οι θεραπείες είναι πολύ αποτελεσματικές και λιγότερο τοξικές από τη χημειοθεραπεία. Η ανοσοθεραπεία διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς και το μαθαίνει να στοχεύει και να επιτίθεται σε καρκινικά κύτταρα. Αυτό επιτυγχάνεται με διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενή με αντικαρκινικά εμβόλια, τα οποία εκπαιδεύουν τον οργανισμό να αναγνωρίζει τα καρκινικά κύτταρα και να τα καταστρέφει.

Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική κοινότητα έχει καταφέρει να νικήσει πολλές μορφές καρκίνου όταν αυτός διαγνώστηκε νωρίς, αλλά και να ελέγχει την πιο προχωρημένη νόσο κάνοντάς τη χρόνια. Έτσι αρκετοί ασθενείς ζουν με την ασθένειά τους για πολύ καιρό χωρίς να απειλείται η ζωή τους. Πολύ σπουδαίο βήμα είναι η εξατομίκευση της θεραπείας με βάση τα γονίδια του όγκου. Έτσι, σύντομα η θεραπεία που θα επιλέγεται για κάθε ασθενή θα είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του συγκεκριμένου, δικού του όγκου.

Ο ρόλος της Ακτινοθεραπείας

Γράφει ο

Κωνσταντίνος Δαρδούφας

Αναπλ. Καθηγητής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών, Κέντρο Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας ΥΓΕΙΑ

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση του καρκίνου με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα για περισσότερα από 100 χρόνια. Σχεδόν τα 2/3 των καρκινοπαθών υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της νόσου τους.

Ο όρος ακτινοθεραπεία αναφέρεται στη χρήση διάφορων μορφών ακτινοβολίας για την ασφαλή και αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου. Η ακτινοθεραπεία δρα καταστρέφοντας το γενετικό υλικό (DNA) μέσα στα καρκινικά κύτταρα, περιορίζοντας έτσι την ικανότητά τους για αναπαραγωγή. Όταν αυτά τα τραυματισμένα κύτταρα πεθαίνουν, ο οργανισμός μέσα από μια φυσιολογική διεργασία τα εξαφανίζει. Τα φυσιολογικά κύτταρα επίσης επηρεάζονται από την ακτινοβολία, αλλά –σε αντίθεση με τα καρκινικά- μπορούν να ανάσκευαστούν. Επιπλέον, ο ακτινοθεραπευτής αποφασίζει για το στόχο θεραπείας (όγκο) και αναγνωρίζει τους γύρω φυσιολογικούς ιστούς, ώστε να εξασφαλιστεί μέγιστη δόση στην περιοχή του όγκου, ελαχιστοποιώντας την ακτινοβολία στους γύρω υγιείς ιστούς.

Τα είδη ακτινοβολίας

Ο σκοπός της ακτινοθεραπείας είναι να δώσει αρκετή δόση στο στόχο για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα αποφεύγοντας τις βλάβες στα υγιή όργανα.

••• Εξωτερική ακτινοβόληση: Η δέσμη της ακτινοβολίας παράγεται συνήθως από ένα μηχάνημα που ονομάζεται Γραμμικός Επιταχυντής (linear accelerator). Ο Γραμμικός Επιταχυντής έχει τη δυνατότητα να παράγει φωτόνια υψηλής ενέργειας ή ηλεκτρόνια για τη θεραπεία του καρκίνου. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να γίνει αυτό. Ανάλογα με την τοποθεσία, το μέγεθος και τον τύπο του καρκίνου επιλέγονται αντίστοιχες τεχνικές.

1. Τρισδιάστατη σύμμορφη ακτινοθεραπεία (3D-CRT): Οι όγκοι δεν είναι ομοιογενείς, αλλά έχουν διαφορετικά σχήματα και μεγέθη. Η ομάδα θεραπείας χρησιμοποιεί ειδικούς υπολογιστές και ειδικές απεικονιστικές τεχνικές όπως αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία ή PET, για να διακρίνει το μέγεθος, το σχήμα και τη θέση του όγκου, καθώς και των γύρω ιστών, ώστε με το κατάλληλο λογισμικό να ελέγχει το εύρος και την κατεύθυνση της δέσμης ακτινοβολίας για να αντιμετωπίσει τον όγκο προφυλάσσοντας τα υγιή όργανα.

2. Ακτινοθεραπεία διαμορφούμενης έντασης (IMRT): Το IMRT είναι μια εξειδικευμένη μορφή της τρισδιάστατης σύμμορφης ακτινοθεραπείας, που επιτρέπει στη δέσμη της ακτινοβολίας να προσαρμόζεται με ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια στο σχήμα του όγκου. Με το IMRT, η δέσμη μπορεί να διασπαστεί σε πολλές μικρότερες δέσμες με διαφορετική ένταση η καθεμία. Έτσι, μπορεί να περιοριστεί ακόμα περισσότερο η δόση στους γύρω ιστούς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να σημαίνει και ισχυρότερη δόση στον όγκο και μεγαλύτερες πιθανότητες ίασης.

3. Ακτινοθεραπεία καθοδηγούμενη από εικόνες (IGRT): Είναι η ακτινοθεραπεία που καθοδηγείται από εικόνες και συγκεκριμένα από εικόνες αξονικού τομογράφου, ο οποίος βρίσκεται επί του ακτινοθεραπευτικού μηχανήματος, ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερη στόχευση. Όλοι οι ασθενείς αρχικά υποβάλλονται σε μια αξονική τομογραφία σχεδιασμού της θεραπείας. Οι πληροφορίες/εικόνες από αυτή την αξονική μεταφέρονται σε έναν υπολογιστή στην αίθουσα θεραπείας έτσι ώστε να μπορούν να συγκριθούν με αυτές που λαμβάνονται ακριβώς πριν από την έναρξη της συνεδρίας ακτινοβόλησης. Με βάση αυτή τη σύγκριση γίνονται τυχόν προσαρμογές στη θεραπεία, με σκοπό την ακτινοβόληση αποκλειστικά του όγκου.

••• Βραχυθεραπεία: Βραχυθεραπεία ονομάζεται η τοποθέτηση ραδιενεργών πηγών μέσα ή ακριβώς δίπλα σε έναν όγκο. Κατά τη διάρκεια της βραχυθεραπείας, οι ραδιενεργές πηγές μπορεί να τοποθετηθούν μόνιμα ή απλώς προσωρινά ανάλογα με το είδος του καρκίνου.

Οι νικητές του καρκίνου και η ζωή μετά

Γράφει ο

Ηλίας Αθανασιάδης

Παθολόγος – Ογκολόγος, Διευθυντής Ογκολογικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Η ογκολογία είναι μια σχετικά νέα ειδικότητα, όμως στα 50 και πλέον χρόνια της ζωής της έχει διανύσει ήδη μακρύ δρόμο. Ο πρωταρχικός στόχος, όταν είναι εφικτός, είναι η ίαση του καρκίνου. Αυτό επιτυγχάνεται σε μικρό ποσοστό ασθενών με προχωρημένη νόσο, αλλά οι κατακτήσεις των τελευταίων χρόνων, με την όλο και βαθύτερη κατανόηση της βιολογίας του καρκίνου και την ανάπτυξη εξατομικευμένων, στοχευμένων θεραπειών, έχουν δημιουργήσει μια στρατιά ασθενών που επιτυγχάνουν μακρές επιβιώσεις, με έλεγχο της νόσου, με καλή λειτουργικότητα και ποιότητα ζωής. Η μακρά επιβίωση αυτών των ασθενών συνορεύει με την ίαση και οι επιτυχίες αυτές έχουν δημιουργήσει το κίνημα των cancer survivors, ανθρώπων που μετά τον έλεγχο της νόσου τους, διεκδικούν την επανένταξή τους στη ζωή επί ίσοις όροις με την υπόλοιπη κοινωνία. Η δυναμική του κινήματος αυτού σε όλον τον κόσμο έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο τα συστήματα υγείας και οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν τον ασθενή με καρκίνο.

Το πρώτο βήμα μετά τις πρώτες επιτυχείς θεραπείες καρκίνου ήταν η αναγνώριση ότι οι επιβιώσαντες αντιμετωπίζουν όψιμες συνέπειες της θεραπείας, όπως δεύτερους καρκίνους ή λευχαιμίες, καρδιοπάθειες, νευροπάθειες που περιορίζουν τη λειτουργικότητά τους και υποβαθμίζουν την ποιότητα της ζωής τους. Τώρα πια οι όψιμες συνέπειες μιας θεραπείας λαμβάνονται υπόψη εξαρχής στην επιλογή της θεραπευτικής αγωγής. Πέραν αυτού, έχει αναγνωριστεί ότι οι ασθενείς με μακρές επιβιώσεις αντιμετωπίζουν διακρίσεις στην προσπάθειά τους να επανενταχθούν στη ζωή, με κύριο όπλο την αξιοπρέπεια και την αυτοεκτίμηση που έχουν κερδίσει. Ακόμη και σε κοινωνικό επίπεδο, ορισμένες φορές η κοινωνία τους περιθωριοποιεί περιορίζοντας τη δυνατότητα πραγματικής επανένταξης.

Τι άλλαξε

Όλα αυτά δείχνουν να υποχωρούν μπροστά στη δυναμική του κινήματος που ονομάζεται «cancer survivorship». Το κίνημα αυτό, με τη συνεχή υποστήριξη και κατεύθυνση των επιστημονικών ογκολογικών ενώσεων ανά τον κόσμο, έχει πλέον ωριμάσει ως ισχυρός εταίρος στη μάχη κατά του καρκίνου. Έχει αναγνωρίσει τις ανάγκες και τα ιδιαίτερα επιπλέον εμπόδια που ένας ασθενής με καρκίνο αντιμετωπίζει όταν επανεντάσσεται και, πέραν της υγείας του, διεκδικεί εργασία, καριέρα, ασφάλιση και πρόσβαση στη θεραπεία του.

Θεσμικά πλέον, το κίνημα των ασθενών που άφησε πίσω έναν καρκίνο, διεκδικεί προστασία από την οικονομική πραγματικότητα που αμείλικτα συμπιέζει τις δαπάνες που προορίζονται για την αντιμετώπιση της νόσου. Ακόμη περισσότερο, οι «cancer survivors» αποτελούν τη ζωντανή υποστήριξη των νέων ασθενών με διάγνωση στην κρίσιμη αρχική φάση, όταν λαμβάνονται οι πρώτες αποφάσεις και χαράσσεται η θεραπευτική στρατηγική. Η ωριμότητα της σχέσης που απολαμβάνουμε αυτή τη στιγμή τοποθετεί τον ασθενή σε θέση συμμέτοχου στις αποφάσεις και στις προτεραιότητες από την πρώτη στιγμή και οι «ομάδες συμβούλων ασθενών» έχουν βήμα πλέον στα ιατρικά συνέδρια και - ελπίζουμε -και στα κέντρα λήψης αποφάσεων, ως μέρος της ομάδας που ορίζει τη στρατηγική αντιμετώπισης του καρκίνου.

Καταληκτικά, να αναφέρουμε τον ενθουσιασμό και την ενέργεια που μας μεταδίδουν καθημερινά ασθενείς που θέλουν να μοιραστούν με όσους αντιμετωπίζουν τον καρκίνο ό,τι βίωσαν οι ίδιοι και επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν με ενεργητικότητα και πίστη στην υπόθεση της μάχης κατά της νόσου και στην προσπάθεια να περάσουμε γρήγορα στην επόμενη εποχή.

Κάπνισμα, ο μεγάλος εχθρός

Γράφουν οι

Αικατερίνη Οικονόμου

Ελένη Πιπίνη

Δημήτρης Κυρούσης

Πνευμονολόγοι - Φυματιολόγοι, Επιστημονικοί Συνεργάτες

ΥΓΕΙΑ

Το 1964 ανακοινώθηκε επίσημα η σχέση του καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα. Σαράντα χρόνια μετά, χιλιάδες μελέτες τεκμηρίωσαν τη σχέση αυτή, έτσι ώστε σήμερα το κάπνισμα να είναι η κύρια αιτία του καρκίνου του πνεύμονα, της πρώτης αιτίας θανάτου από καρκίνο τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Επιπλέον, άλλα είδη καρκίνου όπως η λευχαιμία, ο καρκίνος της κεφαλής, καθώς και του λάρυγγα, του οισοφάγου, του ήπατος, του παγκρέατος, του στομάχου, του εντέρου, της ουροδόχου κύστεως και του τραχήλου της μήτρας, έχει βρεθεί ότι σχετίζονται με το κάπνισμα.

Όλα τα είδη καπνού και όχι μόνο το τσιγάρο, αλλά και το πούρο, η πίπα, ο μασώμενος καπνός είναι αιτίες καρκίνου. Θα πρέπει να τονιστεί ότι και το παθητικό κάπνισμα ευθύνεται για την εμφάνιση καρκίνου. Υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος που διατρέχει ένας καπνιστής να εμφανίσει καρκίνο του πνεύμονα είναι 10-30 φορές μεγαλύτερος απ’ ό,τι ένας μη καπνιστής. Ο κίνδυνος μεγαλώνει όσο πιο πολλά τσιγάρα την ημέρα καπνίζει κανείς και όσο πιο πολλά χρόνια είναι καπνιστής.

Πώς όμως το κάπνισμα προάγει την καρκινογένεση; Ο καπνός περιέχει καρκινογόνες ουσίες που πλήττουν το γενετικό υλικό των κυττάρων, το DNA, που ρυθμίζει την ομαλή λειτουργία τους. Βλάβες στο επίπεδο του DNA μπορεί να προκαλέσουν ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων και την εμφάνιση καρκίνου. Παράλληλα, εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα και ατονούν οι αμυντικοί μηχανισμοί, που θα μπορούσαν να αντισταθούν στην ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.

Ποτέ δεν είναι αργά

Αναρωτιέται κανείς τι αξία έχει να διακόψει το κάπνισμα μετά την εμφάνιση καρκίνου. Μελέτες δείχνουν ότι η διακοπή του καπνίσματος βελτιώνει την απόκριση στη θεραπεία, τόσο στη χημειοθεραπεία όσο και στην ακτινοβολία, μειώνει τις παρενέργειες, ενώ τα χειρουργικά τραύματα επουλώνονται καλύτερα. Ο κίνδυνος υποτροπής μετά την ύφεση της καρκινικής νόσου μειώνεται, όπως επίσης και η εμφάνιση δεύτερου καρκίνου στον οργανισμό. Ναι, λοιπόν, έχει σημασία η διακοπή του καπνίσματος όσο δίνεται η μάχη κατά του καρκίνου.

Η διακοπή του καπνίσματος, βέβαια, αποτελεί τη σπουδαιότερη ενέργεια πρόληψης του καρκίνου. Ο κίνδυνος για εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, παρότι δεν φτάνει αυτόν που έχει ένας μη καπνιστής, μειώνεται διαρκώς όσο τα χρόνια περνούν μετά τη διακοπή, σε οποιαδήποτε ηλικία. Δέκα χρόνια μετά τη διακοπή, ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα μειώνεται στο μισό.

Ναι, η διακοπή του καπνίσματος είναι τις περισσότερες φορές δύσκολη, λόγω του εθισμού στη νικοτίνη. Όμως, δεν είναι ακατόρθωτη. Με την υπάρχουσα ιατρική βοήθεια, συμβουλευτική και φαρμακοθεραπεία, μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Γιατί η ζωή είναι ένα πολύτιμο αγαθό, που ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί πρέπει να διαφυλάξουμε, παρ’ όλες τις αντιξοότητες.

Όλοι μας, ιδίως οι λειτουργοί υγείας, οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς έχουμε χρέος να είμαστε καλό παράδειγμα για τους νέους μας, έτσι ώστε η είσοδός τους στον κόσμο των μεγάλων να μη δηλώνεται με το άναμμα ενός τσιγάρου, αλλά με ένα μεγάλο όχι σ’ αυτό.

Πόσο επιβαρύνει η παχυσαρκία

Γράφει ο

Αθανάσιος Γ. Αλεξόπουλος MD, PhD

Παθολόγος - Ογκολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Η ανάπτυξη του καρκίνου είναι μια σύνθετη βιολογική διαδικασία που δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί. Η γενετική προδιάθεση, ορισμένοι ανοσολογικοί μηχανισμοί, διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, οι ορμόνες, ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η αυξημένη πρόσληψη λίπους και κατ’ επέκταση η παχυσαρκία είναι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη κάποιων μορφών καρκίνου.

Επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν πως η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου μαστού, παχέος εντέρου, προστάτη, ενδομητρίου, νεφρού και οισοφάγου. Επιπλέον, κάποιες μελέτες αναφέρουν αυξημένη συσχέτιση της παχυσαρκίας και της εμφάνισης και άλλων μορφών καρκίνου. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, η παχυσαρκία, όπως έχει υπολογιστεί ευθύνεται για την εμφάνιση 35.000 νέων περιπτώσεων καρκίνου ετησίως στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τον Ιούνιο του 2009 ανακοινώθηκε από το Αμερικανικό Ίδρυμα για την Έρευνα του Καρκίνου ότι η συσσώρευση σωματικού λίπους σε ποσοστά άνω του κανονικού ευθύνεται για το 17% των κρουσμάτων καρκίνου του μαστού στις ΗΠΑ. Άνδρες οι οποίοι αύξησαν το σωματικό τους βάρος περισσότερο από 21 κιλά μετά την ηλικία των 20 ετών, είχαν 60% υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο παχέος εντέρου, συγκριτικά με αυτούς που αύξησαν το σωματικό τους βάρος κατά 1-5 κιλά. Επιπρόσθετα, γυναίκες οι οποίες μείωσαν το σωματικό τους βάρος λιγότερο από 10 κιλά μετά την εμμηνόπαυση και το διατήρησαν, εμφάνισαν 50% μειωμένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του μαστού.

Εκτιμάται πως η παχυσαρκία ευθύνεται για το 20% όλων των μορφών καρκίνου. Μελέτη παρατήρησης διάρκειας 7 ετών υπέρβαρων ασθενών έδειξε πως η χειρουργική αποκατάσταση της παχυσαρκίας μείωσε κατά 60% τη θνησιμότητα από καρκίνο.

Ποιους απειλεί και γιατί

Ο μηχανισμός επίδρασης της παχυσαρκίας διαφέρει ανάλογα με τη μορφή καρκίνου. Στον καρκίνο μαστού και ενδομητρίου σχετίζεται με τον ρόλο των ενδογενών οιστρογόνων, ενώ στον καρκίνο του παχέος εντέρου με τον ρόλο της ινσουλίνης και της τοπικής φλεγμονής.

Ο καρκίνος του μαστού αυξάνεται στις παχύσαρκες γυναίκες κυρίως μετά την εμμηνόπαυση και εμφανίζεται σαφώς σε μικρότερο ποσοστό προεμμηνοπαυσιακά. Ο κίνδυνος οφείλεται στα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων σε αυτές τις γυναίκες. Τα οιστρογόνα παράγονται κυρίως από τις ωοθήκες πριν από την εμμηνόπαυση, ενώ μετά την εμμηνόπαυση παράγονται και από το λιπώδη ιστό, ο οποίος στις παχύσαρκες γυναίκες είναι αυξημένος.

Ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο μάλιστα παρουσιάζουν οι γυναίκες που έχουν κεντρικού τύπου παχυσαρκία, όταν το λίπος συσσωρεύεται στον κορμό και στην κοιλιά παρά στην περιφέρεια, στους γλουτούς και στους μηρούς.

Η παχυσαρκία συνδέεται με κακή ποιότητα ζωής και υπονομεύει τη φυσική, συναισθηματική και κοινωνική λειτουργικότητα του ατόμου. Ενέχει κινδύνους για την ανάπτυξη πολλών μορφών καρκίνου, αλλά και καρδιαγγειακών παθήσεων, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη και άλλων νοσημάτων. Οι φορείς υγείας σε πολλά κράτη εφαρμόζουν πολιτικές πρόληψης.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος συγκεκριμένων πληθυσμών (το γνωστό screening) αποτελεί σημαντική πολιτική πρόληψης του καρκίνου. Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να δώσουμε έμφαση στα οφέλη της διατήρησης υγιούς σωματικού βάρους, στην τακτική άσκηση και στην υγιεινή διατροφή έτσι ώστε να υιοθετήσουμε συνήθειες που προστατεύουν και προάγουν την υγεία και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής του ατόμου.

Διατροφή και καρκίνος

Γράφει η

Πολυξένη Κουτκιά

– Μυλωνάκη

Ενδοκρινολόγος

- Διαβητολόγος, Διευθύντρια Διαιτολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ

Η έγκαιρη διάγνωση και η πρόληψη μπορούν να ελαττώσουν τη θνητότητα από μορφές καρκίνου. Η ποσότητα και η ποιότητα τροφής είναι κάτι που μπορεί να τροποποιηθεί. Πολλοί διαιτητικοί παράγοντες έχουν μελετηθεί για το πόσο συμβάλλουν ή προστατεύουν από τον καρκίνο. Η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων γενικότερα συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαφορετικών μορφών καρκίνων.

••• Κόκκινο κρέας: Η αυξημένη κατανάλωση του κόκκινου κρέατος σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου εντέρου και στις γυναίκες και στους άνδρες, με πιθανούς μηχανισμούς/παράγοντες που τον προκαλούν όπως την αιμοσφαιρίνη που βρίσκεται στο κόκκινο κρέας, το ζωικό λίπος, τα καρκινογόνα που αναπτύσσονται με τις μεγάλες θερμοκρασίες ψησίματος.

••• Φρούτα και λαχανικά: Έχει βρεθεί ότι η λήψη τροφών που περιέχουν ντομάτα και τα παράγωγά της προστατεύουν από τον καρκίνο του προστάτη πιθανόν λόγω του λυκοπενίου που περιέχει η ντομάτα. Επίσης τα φλαβοειδή που βρίσκονται στις ντομάτες, στις πράσινες πιπεριές, στα μούρα, στα εσπεριδοειδή έχουν συσχετιστεί με ελαττωμένο κίνδυνο για καρκίνου μαστού.

••• Φυτικές ίνες: Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι φυτικές ίνες ιδίως από τα δημητριακά, προστατεύουν από τον καρκίνο του εντέρου.

••• Η αυξημένη γλυκόζη αίματος και ο υψηλός γλυκαιμικός δείκτης των τροφών σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο συγκεκριμένων μορφών καρκίνου, πιθανόν λόγω υπερινσουλιναιμίας, καθότι η ινσουλίνη είναι αυξητικός παράγοντας. Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη έχουν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο ήπατος, παγκρέατος, ενδομητρίου, εντέρου, μαστού και ουροδόχου κύστεως. Ο γλυκαιμικός δείκτης δείχνει πόσο γρήγορα ανεβαίνει το σάκχαρο μεταγευματικά σε σύγκριση με το λευκό ψωμί, γι’ αυτόν το λόγο προτιμούμε σύνθετους υδατάνθρακες που είναι λιγότερο επεξεργασμένοι, όπως τα δημητριακά και το μαύρο ψωμί που ανεβάζουν λιγότερο μεταγευματικα τη γλυκόζη αίματος, και αποφεύγουμε κατεργασμένους υδατάνθρακες, όπως τα μπισκότα.

••• Σχετικά με τις βιταμίνες και μικροστοιχεία οι μελέτες μέχρι σήμερα δείχνουν ότι δεν υπάρχουν δεδομένα ώστε να συνιστούμε ή να απαγορεύουμε τη λήψη πολυβιταμινών ώστε να προλαμβάνουμε τον καρκίνο.

••• Το φυλλικό οξύ και η βιταμίνη Β: Το φυλλικό οξύ βρίσκεται στα πράσινα λαχανικά, στα φρούτα και στα δημητριακά, στους ξηρούς καρπούς και είναι πολύ σπουδαίο για τη σύνθεση του DNA, τη μεθυλίωση και την επιδιόρθωση, όπως και για την έκφραση των γονιδίων. Να τονίσουμε ότι ο καρκίνος δημιουργείται όταν εμφανίζονται μεταλλάξεις, τις οποίες διορθώνει το φυλλικο οξύ. Το φυλλικό έχει συνδεθεί με ελαττωμένο κίνδυνο για καρκίνο οισοφάγου και παγκρέατος, καθώς και εντέρου, ιδιαίτερα σε ασθενείς που καταναλώνουν αλκοόλ αφού είναι γνωστό ότι το αλκοόλ μειώνει τα επίπεδα του φυλλικού οξέως. Η λήψη φυλλικού οξέως μέσω διατροφής με φρούτα και λαχανικά και όχι η λήψη πολυβιταμίνης έχει συσχετιστεί με ελαττωμένο κίνδυνο για καρκίνο παγκρέατος και καρκίνο οισοφάγου πλακώδους επιθηλίου.

••• Ο χυμός κράνμπερι (Cranberry juice) βοηθά στην πρόληψη ουρολοιμώξεων και περιέχει αντιοξειδωτικά. Γενικά προτιμούμε τους φυσικούς χυμούς φρούτων από τους χυμούς που περιέχουν ζάχαρη και προσδίδουν θερμίδες χωρίς να δίνουν βιταμίνες. Τα αντιοξειδωτικά που περιέχουν οι φυσικοί χυμοί από σταφύλι, κράνμπερι, μπλούμπερι είναι πολύτιμα για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού.

Με την πρόοδο της επιστήμης περισσότεροι από 25 εκατ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με καρκίνο. Για την πρόληψη θα συνιστούσαμε:

1. Τη διατήρηση φυσιολογικού βάρους και απώλεια βάρους για τους παχύσαρκους.

2. Άσκηση 30 λεπτά/ημέρα για 5-7 μέρες τη βδομάδα

3. Έμφαση στην κατανάλωση 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών και περιορισμό στο κόκκινο κρέας (μεσογειακή διατροφή).

4. Αλκοόλ μέχρι 1 ποτηράκι κόκκινο κρασί την ημέρα για γυναίκες και 2 για τους άνδρες. Τη διατροφή μας μπορούμε να την τροποποιήσουμε και να προσθέσουμε φρούτα, χυμούς φρούτων, λαχανικά, δημητριακά που είναι πλούσια σε φυλλικό οξύ και αντιοξειδωτικά.

Οι πιο συχνοί τύποι καρκίνου

και τι πρέπει να γνωρίζουμε

Καρκίνοι του δέρματος

Γράφει ο

Κυριάκος Γ. Καφούρος

Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος,

Αναπλ. Διευθυντής Δερματολογικού Τμήματος ΥΓΕΙΑ

Το δέρμα, το μεγαλύτερο όργανο και η ασπίδα του σώματος, δέχεται την ισχυρότερη επίδραση από εξωγενείς παράγοντες, κυρίως όμως την ηλιακή ακτινοβολία. Ως εκ τούτου, σε συνδυασμό με γονιδιακούς και ανοσιακούς παράγοντες, είναι το όργανο που υφίσταται τη μεγαλύτερη επίπτωση σε καρκίνους. Ευτυχώς, όμως, πάνω από το 90% περίπου των καρκίνων του δέρματος είναι «αθώοι» και δεν δίνουν εύκολα μεταστάσεις.

Οι κυριότερες μορφές καρκίνου του δέρματος είναι:

••• Το Βασικοκκυταρικό Καρκίνωμα είναι ο συχνότερος (περίπου το 80%) και πιο αθώος όλων των καρκίνων του δέρματος. Συνήθως είναι ένα μικρό σκληρό ογκίδιο ή πληγή, ιδίως σε σημεία που έχουν εκτεθεί έντονα στον ήλιο, που μεγαλώνει αργά καταστρέφοντας τους γειτονικούς ιστούς. Πάρα πολύ σπάνια δίνει μεταστάσεις. Η θεραπεία του είναι είτε χειρουργική αφαίρεση είτε η τοπική καταστροφή με καυτηριασμό, κρυοπηξία ή ακτινοθεραπεία, αλλά και με τοπική εφαρμογή φαρμάκων.

••• Το Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα είναι ο δεύτερος σε συχνότητα καρκίνος του δέρματος (περίπου 15%). Εντοπίζεται κυρίως σε ακάλυπτα σημεία του δέρματος και στους βλεννογόνους, είτε σε φαινομενικά υγιείς ιστούς είτε σε σημεία με προϋπάρχουσες βλάβες ακτινικής υπερκεράτωσης. Εμφανίζεται συνήθως σαν μια επηρμένη βλάβη με «πληγή» ή σαν βλάβη που μοιάζει με μυρμηγκιά. Οι μεταστάσεις είναι σπάνιες, αλλά πιο συχνές από το Βασικοκυτταρικό Καρκίνωμα και η θεραπεία είναι περίπου η ίδια.

••• Το Κακόηθες Μελάνωμα είναι ένας από τους πιο επιθετικούς καρκίνους και ευθύνεται για το 4%-6% των καρκίνων του δέρματος με αυξητική τάση. Για την εμφάνισή του παίζει πολύ σημαντικό ρόλο η μεγάλη έκθεση στον ήλιο. Ξεκινά από φαινομενικά υγιές δέρμα, σαν μια συνήθως καινούργια ή και προϋπάρχουσα ελιά (σπίλος), η οποία μεγαλώνει γρήγορα και έχει ανώμαλα όρια, χωρίς να είναι συμμετρική, με διάφορες αποχρώσεις, που συχνά αιμορραγεί. Πολύ σύντομα δίνει μεταστάσεις στους λεμφαδένες και σε απομακρυσμένα όργανα. Η πρώτη διάγνωση γίνεται από δερματολόγο με τη βοήθεια της δερματοσκόπησης, ενώ η τελική διάγνωση και η σταδιοποίηση γίνεται με την αφαίρεση και την ιστολογική εξέταση. Η εξέταση για την προσβολή του «φρουρού λεμφαδένα» (του λεμφαδένα στον οποίο καταλήγουν τα λεμφαγγεία της περιοχής της βλάβης) μαζί με την ιστολογική σταδιοποίηση της βλάβης θα βοηθήσουν στην απόφαση της περαιτέρω θεραπείας και στην πρόγνωση της νόσου. Η πρώιμη διάγνωση και η αφαίρεση της ύποπτης βλάβης είναι η κυριότερη θεραπεία με πολύ μεγάλα ποσοστά πλήρους ίασης. Στα πιο προχωρημένα στάδια της νόσου, αγωγές με φάρμακα, είτε ανοσολογικά είτε χημιοθεραπευτικά βοηθούν στη χαλιναγώγηση της νόσου. Τελευταία, μοριακές θεραπείες φαίνεται να έχουν πολύ καλά αποτελέσματα.

Συνοψίζοντας, οι καρκίνοι του δέρματος είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους ιάσιμοι εφόσον αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Αυτοεξέταση για οποιεσδήποτε ύποπτες αλλαγές στο δέρμα και στις ελιές, περιοδικός έλεγχος και χαρτογράφηση (ψηφιακή καταγραφή) των σπίλων από τον δερματολόγο, ειδικά σε άτομα υψηλού κινδύνου, βοηθούν αποτελεσματικά στην πρόληψη της νόσου.

Καρκίνος του θυρεοειδούς

Γράφει ο

Δημήτρης Μωραΐτης

MD, FRCS, FACS

Χειρουργός Κεφαλής-Τραχήλου,

Επιστημ. Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένα όργανο στη μέση περίπου του λαιμού μας. Ο αδένας αυτός ελέγχει το μεταβολισμό μας, την πίεση, τις σφύξεις, τη θερμοκρασία και το βάρος μας. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς περιλαμβάνει νεοπλάσματα που στη συντριπτική πλειονότητά τους έχουν σχετικά αθώα συμπεριφορά και καλή πρόγνωση. Εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες γύρω στα 50. Περίπου 1% των ανθρώπων θα εμφανίσει κάποια στιγμή της ζωής του καρκίνο του θυρεοειδούς. Οι περισσότεροι καρκίνοι του θυρεοειδούς είναι τυχαία, σποραδικά γεγονότα και δεν υπάρχει γενετική προδιάθεση. Εξαιρετικά σπάνια μπορεί σε κάποιες μορφές καρκίνου να υπάρχει γενετική μεταβίβαση.

Συνήθως η διάγνωση ενός καρκίνου του θυρεοειδούς είναι τυχαία, καθώς δε δίνει κάποια ιδιαίτερα συμπτώματα. Κάποιοι ασθενείς ή οι φίλοι τους παρατηρούν μια διόγκωση στο λαιμό, που στη συνέχεια οδηγεί σε περαιτέρω διερεύνηση. Τις περισσότερες φορές η διάγνωση γίνεται με ένα τυχαίο υπερηχογράφημα για άλλους λόγους. Η βιοψία με λεπτή βελόνα επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Ακολουθεί η χαρτογράφηση της νόσου με ένα λεπτομερές υπερηχογράφημα του λαιμού. Αυτή είναι και η πιο σημαντική εξέταση για τη σταδιοποίηση της νόσου.

Η θεραπεία της νόσου είναι χειρουργική και περιλαμβάνει αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα και μερικές φορές και των γειτονικών λεμφαδένων. Η επιλογή ενός εξειδικευμένου χειρουργού εξασφαλίζει υψηλά ποσοστά ίασης, καθώς και μικρότερη πιθανότητα υποτροπών και επιπλοκών. Ενίοτε μπορεί να χρειαστεί και επικουρική χορήγηση ραδιενεργού ιωδίου.

Τα ποσοστά επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς -ειδικά στις νεαρές ηλικίες- είναι εξαιρετικά υψηλά και άνω του 90%. Φυσικά η έγκαιρη διάγνωση και η επιλογή της σωστής θεραπευτικής ομάδας είναι απαραίτητες για ένα άρτιο ογκολογικό αποτέλεσμα.

Συνοψίζοντας: ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι μια νόσος που συνήθως δεν απειλεί τη ζωή με υψηλά ποσοστά ίασης στα κατάλληλα χέρια.

Καρκίνος του πνεύμονα

Γράφει ο

Κοσμάς Ηλιάδης

Χειρουργός Θώρακος,

Διευθυντής Θωρ/κής Κλινικής

ΥΓΕΙΑ

Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος μετά τον καρκίνο του προστάτη στους άντρες και τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες. Σε μερικές χώρες είναι τρίτος μετά και τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Η θνητότητα από τον καρκίνο του πνεύμονα είναι υψηλή και η πενταετής επιβίωση ανέρχεται μόλις στο 15%. Είναι η κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στις ΗΠΑ για τους άνδρες και τις γυναίκες αντιπροσωπεύοντας το 29% μεταξύ των θανάτων. Κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για τη νόσο αυτή είναι το κάπνισμα, η έκθεση σε ακτινοβολία, καθώς και η ατμοσφαιρική ρύπανση. Το 90% των καρκίνων του πνεύμονα οφείλεται στη συνήθεια του καπνίσματος.

Τα συμπτώματα του καρκίνου του πνεύμονα είναι η εμφάνιση βήχα ή η αλλαγή των χαρακτήρων του βήχα των καπνιστών, η αιμόπτυση, η δύσπνοια, το επίμονο βράγχος φωνής, ο πόνος στο στήθος, το «σφύριγμα» στην αναπνοή ή η πνευμονία που επιμένει παρά την αντιβιοτική αγωγή. Επίσης συμπτώματα εμφανίζονται από τις μεταστάσεις (π.χ. οστικές, εγκεφαλικές κ.ά.), καθώς και από την παραγωγή «ορμονών» από τον όγκο με διάφορα σύνδρομα (πολυδιψία, πόνος στις κνήμες κ.ά.).

Η διάγνωση γίνεται με βιοψία που λαμβάνεται για την επιβεβαίωση και τον καθορισμό του τύπου του όγκου. Στη διάγνωση συμβάλλουν αρκετές εξετάσεις, όπως ακτινογραφία θώρακος - αξονική τομογραφία θώρακος, βρογχοσκόπηση, καθώς και πλήθος επεμβάσεων ή άλλων επεμβατικών τεχνικών για να ληφθεί βιοψία και να τεκμηριωθεί η διάγνωση.

Η θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα είναι κυρίως η χειρουργική εξαίρεση. Για να χειρουργηθεί ένας ασθενής με καρκίνο πνεύμονα πρέπει να υποβληθεί σε έλεγχο και στο υπόλοιπο σώμα (να σταδιοποιηθεί) και να μην έχει εμφανείς μεταστάσεις. Δηλαδή, αν χειρουργηθεί, να μην παραμείνει εμφανής καρκίνος στο σώμα του. Σήμερα, με συνδυασμό εξετάσεων όπως ολόσωμη αξονική τομογραφία - σπινθηρογράφημα οστών, αξονική ή μαγνητική εγκεφάλου έχουμε στοιχεία για την έκταση της νόσου. Επιπλέον, εδώ και χρόνια υπάρχει και στην Ελλάδα η PET CT σώματος, μια συνδυασμένη εξέταση με αξονική σώματος και ανίχνευση ραδιοϊσοτόπων για την ανάδειξη βλαβών στο σώμα, που δεν διαπιστώνονται με τις προαναφερθείσες εξετάσεις.

Όταν η εγχείρηση δεν μπορεί να γίνει λόγω της έκτασης της νόσου ή εξαιτίας βιολογικών εφεδρείων του ασθενή (αναπνευστική ανεπάρκεια, καρδιακή ανεπάρκεια κ.ά.), εναλλακτική θεραπεία μπορεί να γίνει με χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία. Πολλές φορές, μετά την αρχική θεραπεία με χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, ο όγκος γίνεται χειρουργήσιμος γιατί μειώνεται σε έκταση και μπορεί να αφαιρεθεί. Επιπλέον, σήμερα υπάρχουν στοχευμένες θεραπείες, που είναι φάρμακα, χορηγούμενα από του στόματος και δρουν σε μεταλλάξεις που υπάρχουν στο DNA του όγκου προσφέροντας σημαντικά οφέλη στους ασθενείς.

Τα ποσοστά επιτυχίας της θεραπείας κυμαίνονται ανάλογα με το στάδιο της νόσου, τον ιστολογικό τύπο του όγκου και τις εφεδρείες του ασθενή. Η αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης δεν επιβαρύνει τον οργανισμό και αναδεικνύει νωρίτερα βλάβες που αντιμετωπίζονται καλύτερα και με υψηλότατα ποσοστά θεραπείας, αφού ανακαλύπτει νωρίς σε αρχικό στάδιο τη νόσο. Αποτελεί την εξέταση εκλογής για την πρώιμη διάγνωση της νόσου στους καπνιστές, σε αντίθεση με την ακτινογραφία θώρακα, η οποία δεν προσφέρεται γι’ αυτόν το σκοπό.

Έχουμε, λοιπόν, σήμερα τη δυνατότητα να διαγνώσουμε τον καρκίνο του πνεύμονα σε πρώιμα στάδια με προληπτικό έλεγχο. Έτσι επιτυγχάνουμε υψηλά ποσοστά θεραπείας.

Επιπλέον οι νεότερες τεχνικές με τη χρήση της θωρακοσκόπησης (VATS) και της ρομποτικής χειρουργικής βοηθούν την αφαίρεση της βλάβης με λιγότερο επεμβατικές τεχνικές, ακόμη και σε ασθενείς που αλλιώς δεν θα άντεχαν ένα ανοικτό χειρουργείο.

Τέλος, σε προχωρημένα στάδια η μοντέρνα εισαγωγική χημειοθεραπεία καταφέρνει πολλές φορές να συρρικνώσει τον όγκο ώστε να μπορεί να αφαιρεθεί στη συνέχεια χειρουργικά.

Καρκίνος του προστάτη

Γράφει ο

Γεράσιμος Αλιβιζάτος

Διευθυντής Γ΄ Ουρολογικής Κλινικής YΓΕΙΑ

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στον ανδρικό πληθυσμό. Η νόσος αυτή συνήθως είναι ασυμπτωματική και μόνο σε προχωρημένα στάδια, όταν υπάρχουν μεταστάσεις, είναι πιθανό να εμφανιστούν οστικά άλγη ή δυσκολία στην ούρηση.

Η διάγνωση του προστατικού καρκίνου γίνεται με βιοψία του προστάτη που επιτελείται με διορθικό υπερηχογράφημα. Η απόφαση να γίνει η βιοψία λαμβάνεται αφού ο ουρολόγος εξετάσει κλινικά με δακτυλική εξέταση τον προστάτη και με τη βοήθεια του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA). Η ηλικία του ασθενούς και συνυπάρχουσες άλλες παθήσεις θα επηρεάσουν την απόφαση του ουρολόγου να ζητήσει βιοψία ή όχι. Έχει νόημα να κάνει κανείς βιοψία προστάτη όταν η διάγνωση του προστατικού καρκίνου και η θεραπεία που θα επακολουθήσει θα έχει σημαντικές πιθανότητες να αυξήσει το προσδόκιμο της επιβίωσης του ασθενούς.

Το PSA είναι ένας καρκινικός δείκτης που βοηθά στη διάγνωση, αλλά κυρίως στην παρακολούθηση της εξέλιξης της νόσου έπειτα από κάποια θεραπεία. Σήμερα υπάρχει μεγάλη συζήτηση, αλλά και σύγχυση για τη χρησιμότητα του δείκτη αυτού. Γνωρίζουμε ότι η αύξηση του δείκτη δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι υπάρχει καρκίνος, καθότι και μια προστατίτιδα αυξάνει την τιμή του PSA και υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου υφίσταται καρκίνος και η τιμή του PSA είναι χαμηλή. Το γεγονός ότι το PSA δε λέει πάντα την αλήθεια δε σημαίνει ότι ο δείκτης αυτός δεν πρέπει να χρησιμοποιείται.

Μόλις διαγνωστεί ο προστατικός καρκίνος πρέπει να γίνει σταδιοποίηση για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν μεταστατικές εστίες στα οστά και σε λεμφαδένες. Αυτό επιτυγχάνεται με σπινθηρογράφημα οστών και με αξονική τομογραφία άνω-κάτω κοιλίας.

Στα αρχικά στάδια της νόσου υπάρχουν δύο επιλογές: η ριζική προστατεκτομή και η τοπική ακτινοβολία. Σε νεότερους ασθενείς συνήθως επιλέγεται η ριζική προστατεκτομή και σήμερα, εκτός από την ανοικτή κλασική ριζική προστατεκτομή, υπάρχει και η ρομποτική (da Vinci) επέμβαση. Η ρομποτική επέμβαση προσφέρει γρηγορότερη κινητοποίηση και μικρότερη απώλεια αίματος κατά την επέμβαση. Οι επιπλοκές της χειρουργικής θεραπείας είναι παρόμοιες και στην ανοικτή και στη ρομποτική επέμβαση και είναι η ακράτεια των ούρων και η στυτική δυσλειτουργία. Η επιλογή του ασθενούς πρέπει να είναι επιλογή γιατρού και κέντρου και όχι επιλογή τεχνικής. Η τοπική ακτινοβολία γίνεται είτε από εξωτερικές πηγές είτε με την εμφύτευση κόκκων ενδοϊστικά (βραχυθεραπεία). Οι επιπλοκές της ακτινοβολίας είναι ακτινική κυστίτις και ακτινική εντερίτις.

Όταν υπάρχει μεταστατική νόσος κατά τη διάγνωση, η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι ο ορμονικός χειρισμός. Συνδυάζονται φάρμακα από το στόμα και ενέσιμα σκευάσματα που στόχο έχουν να μειώσουν την τεστοστερόνη του αίματος σε επίπεδα ορχεκτομής. Η ορμονική θεραπεία εξαφανίζει τη στύση και έπειτα από λίγα χρόνια προκαλεί οστεοπόρωση και αναιμία.

Ο καρκίνος του προστάτη στην πλειονότητα των περιπτώσεων εξελίσσεται αργά και έχει πολύ καλή πρόγνωση. Ο συνδυασμός χειρουργικής αντιμετώπισης, τοπικής ακτινοβολίας και ορμονικής αγωγής προσφέρει πολλά χρόνια ζωής στους ασθενείς αυτούς, με την προϋπόθεση ότι η διάγνωση θα γίνει έγκαιρα και σε αρχικά στάδια.

Καρκίνος των νεφρών

Το αδενοκαρκίνωμα του νεφρού είναι το συχνότερο από τα κακοήθη νεοπλάσματα του νεφρού, αποτελεί το 3%-5% των κακοήθων νεοπλασμάτων των ενηλίκων και εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες. Το 10% των νεφρικών όγκων είναι καλοήθεις όγκοι, όπως το αγγειομυολίπωμα και το ογκοκύτωμα.

Οι κλινικές εκδηλώσεις μπορεί να είναι αιματουρία, οσφυϊκός πόνος, οσφυϊκή διόγκωση, πυρετική κίνηση και εκδηλώσεις από τις μεταστάσεις. Σπάνια υπάρχουν συμπτώματα από ασυνήθη ενδοκρινικά σύνδρομα και πολλές φορές μπορεί να είναι ασυμπτωματικός.

Σήμερα, στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση του νεφρικού καρκίνου γίνεται με την τυχαία ανακάλυψη των νεφρικών εστιών κατά τη διενέργεια ακτινολογικών εξετάσεων της κοιλίας για άλλους λόγους. Μετά τη διάγνωση πρέπει να γίνει έλεγχος για τον εντοπισμό μεταστατικών εστιών. Αυτό επιτυγχάνεται με αξονική τομογραφία άνω - κάτω κοιλίας και θώρακος. Αν συνυπάρχουν οστικά άλγη, θα πρέπει να γίνει και σπινθηρογράφημα οστών.

Η βασική θεραπεία του νεφρικού καρκίνου είναι η χειρουργική αφαίρεση του νεφρού. Η νεφρεκτομή μπορεί να γίνει με ανοικτή τομή όταν η μάζα του όγκου είναι μεγάλη, όμως σήμερα η επέμβαση μπορεί να γίνει και λαπαροσκοπικά και με τη βοήθεια ρομπότ (da Vinci).

Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η νεφρική καρκινική εστία είναι μικρή ή και περιπτώσεις όπου οι ασθενείς έχουν ένα νεφρό ή νεφρική ανεπάρκεια. Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται μερική νεφρεκτομή ή τοποθετείται μια βελόνα μέσα στην καρκινική εστία και μετά καταστρέφεται η εστία αυτή με τη χρήση κρυοπηξίας ή με τη χρήση υπερήχων.

Αν υπάρχουν μεταστατικές εστίες, μετά τη νεφρεκτομή ακολουθεί θεραπεία με φάρμακα που εμποδίζουν την ανάπτυξη νέων αγγείων που τροφοδοτούν την καρκινική μάζα. Η κλασική χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία δεν έχουν θέση στην αντιμετώπιση του κλασικού νεφροκυτταρικού καρκίνου.

Η πρόγνωση του νεφρικού καρκίνου είναι συνάρτηση του σταδίου την ώρα που γίνεται η διάγνωση. Αν η διάγνωση γίνει στα αρχικά στάδια, η πενταετής επιβίωση είναι πολύ καλή, αν διαγνωστούν μεταστατικές εστίες, η επιβίωση διαρκεί από λίγους μήνες έως δύο χρόνια.

Καρκίνος του παγκρέατος

Γράφει ο

Γρηγόρης Τσιώτος

Χειρουργός, Διευθυντής Α΄ Χειρουργικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Ο καρκίνος του παγκρέατος, παρότι σπανιότερος (αφορά έναν ασθενή ανά 30.000 πληθυσμού), είναι πολύ σημαντικός λόγω της συνήθως πολύ αργοπορημένης διάγνωσής του. Τα αρχικά συμπτώματα («δυσπεψία», «γαστρίτιδα», «οσφυαλγία», ξαφνική εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη) δεν είναι θορυβώδη και δεν αξιολογούνται όπως πρέπει. Αργότερα εμφανίζεται ίκτερος, απώλεια βάρους, μείωση της όρεξης.

Το καθοριστικό είναι ο γιατρός να υποψιαστεί νωρίς την ύπαρξη αυτής της νόσου δίνοντας την αρμόζουσα σημασία στα συμπτώματα. Η αξονική τομογραφία (ειδικά σχεδιασμένη για το πάγκρεας) όχι μόνο θέτει τη διάγνωση, αλλά αποκαλύπτει και τις ακριβείς σχέσεις του όγκου με τα γύρω ζωτικά όργανα, τις μεγάλες φλέβες και τις αρτηρίες του ήπατος και όλου του πεπτικού. Οι σχέσεις αυτές είναι που καθορίζουν το στάδιο της νόσου και το εάν ο όγκος μπορεί να αφαιρεθεί ή όχι. Αν και στο παρελθόν οι όγκοι αυτοί συνήθως θεωρούνταν ανεγχείρητοι, σήμερα υπάρχουν τεχνικές που προσφέρουν σωτήριες λύσεις.

1. Όταν ο όγκος διηθεί την πυλαία φλέβα παραδοσιακά θεωρούνταν ανεγχείρητος. Σήμερα, ο διαπιστωμένα ειδικός και έμπειρος χειρουργός παγκρέατος είναι σε θέση να αφαιρέσει έναν τέτοιο όγκο μαζί με το διηθημένο τμήμα της πυλαίας φλέβας και μετά να αντικαταστήσει το τμήμα της φλέβας που αφαιρέθηκε με μόσχευμα. Έτσι αφαιρούνται ριζικά όγκοι που μέχρι τώρα θεωρούνταν ανεγχείρητοι.

2. Όταν ο όγκος είναι τοπικά εκτεταμένος και περιλαμβάνει και γειτονικά ζωτικά όργανα θεωρούνταν εξ ολοκλήρου ανεγχείρητος και δε δινόταν καμία θεραπευτική δυνατότητα στον ασθενή εκτός της παρηγορητικής χημειοθεραπείας. Σήμερα όμως, εφαρμόζεται προεγχειρητική χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία («neoadjuvant chemoradiation therapy»), ώστε, αν συρρικνωθεί αρκετά και δεν υπάρχουν μεταστάσεις, να καταστεί εγχειρήσιμος.

3. Κατά την εγχείρηση δεν αφαιρείται μόνο η περιοχή του παγκρέατος με τον όγκο, αλλά και όλος ο λιπώδης και λεμφαδενικός ιστός γύρω από το πάγκρεας. Για να γίνει αυτό, πρέπει να απογυμνωθούν («skeletonization») όλες οι μεγάλες αρτηρίες και φλέβες της περιοχής. Έτσι επιτυγχάνονται ευρείς λεμφαδενικοί καθαρισμοί με περισσότερους από 15-20 λεμφαδένες. Μόνο με αυτές τις προϋποθέσεις η εγχείρηση θεωρείται ριζική και πραγματικά θεραπευτική.

Σήμερα, με την έγκαιρη διάγνωση, τη σωστή αξιολόγηση των πρώιμων συμπτωμάτων και ιδίως της ξαφνικής εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη, με τη μετατροπή των ανεγχείρητων όγκων σε εγχειρήσιμους και την ογκολογικά ριζική εγχείρηση, η πρόγνωση του καρκίνου του παγκρέατος είναι σημαντικά βελτιωμένη.

Καρκίνος του ήπατος

Γράφει ο

Γεώργιος Ν. Τζίμας

MD, FACS, FRCS (Canada), MSc (McGill), PhD F. Clinical Ass. Prof. of Surgery U. of Vermont, Υπεύθυνος Τομέα Χειρουργικής Ήπατος Χοληφόρων ΥΓΕΙΑ

Ο καρκίνος του ήπατος είναι ένα πολύ συχνό νόσημα που, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, προκαλεί περίπου 700.000 θανάτους ετησίως, ενώ θεωρείται ο τρίτος πιο θανατηφόρος καρκίνος παγκοσμίως. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απαιτεί συστηματική αντιμετώπιση από διάφορες ειδικότητες με κύριους συντελεστές τους ακτινολόγους, τους ογκολόγους και τους χειρουργούς ήπατος/χοληφόρων.

Ο καρκίνος του ήπατος διακρίνεται σε πρωτοπαθή (ηπάτωμα, χολαγγειοκαρκίνωμα) και σε δευτεροπαθή καρκίνο του ήπατος (ηπατικές μεταστάσεις από παχύ έντερο, στομάχι, νεφρό, οφθαλμικό μελάνωμα κ.λπ.). Συχνά, και στις δύο μορφές καρκίνου (πρωτοπαθή και δευτεροπαθή) τα συμπτώματα είναι αμβληχρά, ενώ πολλές φορές ο ασθενής εμφανίζεται με μεγάλους όγκους ήπατος στο πλαίσιο ασυμπτωματικού ελέγχου (check up) ή σε έλεγχο έπειτα από εγχείρηση για άλλη κακοήθεια.

Σημαντικός παράγοντας στη διάγνωση αυτού του καρκίνου είναι να υπάρχει υψηλός βαθμός υποψίας για την ανάπτυξή του. Έτσι, ασθενείς που ανήκουν σε κατηγορία αυξημένου κινδύνου για ανάπτυξη πρωτοπαθούς καρκίνου του ήπατος, όπως οι ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα Β ή χρόνια ηπατίτιδα C, οφείλουν να έχουν τακτικό (ανά εξάμηνο) υπερηχογραφικό έλεγχο και συχνό προσδιορισμό καρκινικών δεικτών (α-φετοπρωτεΐνη). Επιπλέον, ασθενείς που εμφάνισαν στο παρελθόν καρκίνους σε άλλα μέρη του σώματος –και κυρίως στο πεπτικό (παχύ έντερο, στομάχι)– είναι σημαντικό να παρακολουθούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα (πενταετία) με αξονική ή μαγνητική τομογραφία.

Οι εξετάσεις-κλειδί για την εύρεση εξωηπατικών εντοπίσεων είναι η αξονική τομογραφία, η μαγνητική τομογραφία και ενίοτε το PET-CT scan.

Σε ασθενείς με πρωτοπαθή καρκίνο ήπατος, εάν δεν υπάρχει εξωηπατική εντόπιση (δηλαδή μεταστάσεις σε άλλο σημείο του σώματος) η χειρουργική θεραπεία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της αντιμετώπισης, ενώ ένα μικρό ποσοστό ασθενών με προϋπάρχουσα κίρρωση μπορεί να ωφεληθεί και από μεταμόσχευση ήπατος. Αυτοί οι ασθενείς μπορούν να πετύχουν υψηλά ποσοστά πενταετούς επιβίωσης της τάξης του 35%-50%.

Σε ασθενείς με ηπατικές μεταστάσεις -κυρίως από το παχύ έντερο- σημαντικό ρόλο παίζει η ογκολογική προσέγγιση με προεγχειρητική χημειοθεραπεία, η οποία βοηθά στη σμίκρυνση των όγκων επιτρέποντας έτσι την ογκολογικά σωστή εγχείρηση, η οποία μπορεί να φέρει πολύ καλά αποτελέσματα με ποσοστό πενταετούς επιβίωσης που κυμαίνεται στο 40%-60% και ποσοστό ίασης (επιβίωση πέραν των 10 ετών) της τάξης του 25%. Οι ασθενείς μετά από ηπατεκτομή αναλαμβάνουν συνήθως σε χρονικό διάστημα 3-4 εβδομάδων, ενώ μετά την εγχείρηση μπορούν να συμμετέχουν σε όλες τις προηγούμενες δραστηριότητές τους.

Συμπερασματικά: ο καρκίνος του ήπατος είναι ένα συχνό νόσημα και στην πρωτοπαθή και στη δευτεροπαθή του μορφή, το οποίο χρειάζεται υψηλό βαθμό υποψίας από το γιατρό για τον εντοπισμό του. Ομάδες υψηλού κινδύνου ωφελούνται από συστηματική παρακολούθηση για έγκαιρη διάγνωση. Η αντιμετώπιση αυτού του σοβαρού προβλήματος από μια καλά συγκροτημένη ομάδα, η οποία περιλαμβάνει ογκολόγο, ακτινολόγο και χειρουργό ήπατος/χοληφόρων, μπορεί να αποδώσει πολύ καλά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά την επιβίωση και ενίοτε την ίαση.

Καρκίνος του παχέος εντέρου

Γράφει ο

Κωνσταντίνος Μαυραντώνης

Χειρουργός, Διευθυντής Στ΄ Χειρουργικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι το κακόηθες εκείνο νεόπλασμα, συνήθως αδενοκαρκίνωμα, που αναπτύσσεται στο εσωτερικό του τοιχώματος του παχέος εντέρου ή του ορθού, επάνω σε μικρούς καλοήθεις όγκους του εντέρου που ονομάζονται πολύποδες. Αν οι καρκινογόνοι πολύποδες διαγνωστούν έγκαιρα, μπορούν να αφαιρεθούν ενδοσκοπικά, χωρίς χειρουργική επέμβαση. Είναι μία από τις συχνότερες μορφές καρκίνου.

Τα συμπτώματα σχετίζονται με τη θέση, το μέγεθος και την επέκταση του όγκου. Έτσι, μπορεί να εκδηλωθεί με αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου, με δυσκοιλιότητα ή με εντερική απόφραξη. Άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι οι εντερικοί κολικοί, η αποβολή αίματος στις κενώσεις, η αδικαιολόγητη αναιμία, η αδυναμία, η απώλεια βάρους χωρίς προφανή αιτία.

Οι βασικές διαγνωστικές εξετάσεις είναι:

••• Δακτυλική εξέταση από τον ιατρό.

••• Κολονοσκόπηση.

••• Δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα.

Τυχόν επέκταση του καρκίνου σε απομακρυσμένα όργανα ελέγχεται με αξονική τομογραφία.

Η θεραπεία της νόσου στοχεύει στην ίαση ή στην παράταση της ζωής και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η θεραπευτική αντιμετώπιση διαφοροποιείται ανάλογα με το στάδιο της νόσου:

••• Χειρουργική θεραπεία: Στοχεύει στη ριζική εκτομή του πάσχοντος τμήματος του παχέος εντέρου, καθώς και των λεμφαδένων της περιοχής. Εκτός και αν ο όγκος βρίσκεται επάνω στους πρωκτικούς σφιγκτήρες, ακολουθεί επανένωση του εντέρου. Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται λαπαροσκοπικά, δηλαδή από μικρές οπές αντί από μεγάλες τομές.

••• Χημειοθεραπεία: Είναι η χορήγηση φαρμάκων από τη φλέβα ή από το στόμα που εξολοθρεύουν τα καρκινικά κύτταρα όπου και αν βρίσκονται στον οργανισμό.

••• Ακτινοθεραπεία: Είναι η χρήση ακτινοβολίας υψηλής δόσης για την τοπική καταστροφή των καρκινικών κυττάρων γύρω από τον όγκο του ορθού που αφαιρέθηκε χειρουργικά.

••• Νεότερες στοχευμένες θεραπείες: Είναι «έξυπνες», μη τοξικές θεραπείες που διακόπτουν τη θρέψη των καρκινικών κυττάρων, δρώντας σε μοριακό επίπεδο.

Η πρόγνωση (δηλαδή η επιβίωση μετά την αρχική διάγνωση) εξαρτάται από:

• το στάδιο της νόσου, που καθορίζει πόσο προχωρημένος είναι ο όγκος,

• την προσβολή των λεμφαδένων,

• τον ιστολογικό τύπο (δηλαδή την εικόνα του όγκου στο μικροσκόπιο),

• την παρουσία συγκεκριμένων μεταλλάξεων στον όγκο.

Η επιβίωση για τα πρώτα δύο στάδια της νόσου είναι πολύ καλή, με τα τρία τέταρτα των ασθενών να βρίσκονται στη ζωή έπειτα από 5 έτη από τη διάγνωση, οπότε και η νόσος θεωρείται ιαθείσα. Στο τρίτο και τέταρτο στάδιο η επιβίωση μικραίνει και συνολικά οι μισοί ασθενείς των σταδίων αυτών θα βρίσκονται στη ζωή έπειτα από 5 χρόνια.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί δυνητικά ιάσιμη νόσο που μπορεί να προληφθεί με την τακτική κολονοσκόπηση. Ο περιορισμός των ζωικών λιπών και η αύξηση κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και δημητριακών, η διακοπή του καπνίσματος και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας αποτελούν προστατευτική ασπίδα έναντι του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Καρκίνος του μαστού

Γράφει η

Χριστίνα Τσιώνου

Γυναικολόγος - Χειρουργός Μαστού, Κλινική Μαστού ΜΗΤΕΡΑ

Ο καρκίνος του μαστού είναι η συχνότερη κακοήθεια στις γυναίκες (31% των καρκίνων) και δεύτερη αιτία θνησιμότητας. Αφορά σε όλες τις γυναίκες, όμως μερικές ομάδες ασθενών, όπως αυτές με κληρονομικότητα έχουν αυξημένο κίνδυνο. Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχουν συμπτώματα. Σημεία που πρέπει να προσέξουμε είναι όγκος που δεν προϋπήρχε, η διόγκωση των λεμφαδένων της μασχάλης, έλξη ή πάχυνση του δέρματος και αιμορραγική έκκριση από τη θηλή.

Η διάγνωση γίνεται με την κλινική εξέταση/αυτοεξέταση ή απεικονιστικά κατά τον ετήσιο ελεγχο (screening). Η μαστογραφία παίζει σημαντικό ρόλο κυρίως στη διάγνωση πολύ μικρών ογκιδίων και μικροαποτιτανώσεων. Το υπερηχογράφημα είναι συμπληρωματικό της μαστογραφίας και βοηθά πολύ σε πυκνούς μαστούς.

Η σταδιοποίηση γίνεται για να είμαστε σίγουροι ότι δεν υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις. Λαμβάνονται υπόψη το μέγεθος του όγκου και αν υπάρχουν διηθημένοι λεμφαδένες

Η θεραπεία έχει δυο σκέλη: Το ένα αφορά στον τοπικό έλεγχο της νόσου και είναι η εγχείρηση (μαστεκτομή ή ογκεκτομή, με έλεγχο της μασχάλης) και η ακτινοθεραπεία, και το δεύτερο αφορά στην αποφυγή απομακρυσμένων μεταστάσεων και είναι η χημειοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία. Οι επιπλοκές της εγχείρησης δεν είναι σοβαρές. Η κυριότερη είναι το λεμφοίδημα έπειτα από λεμφαδενικό καθαρισμό και η ερυθρότητα έπειτα από ακτινοβολία, που αντιμετωπίζεται με αλοιφές. Οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας αφορούν σε επηρεασμό των αιματολογικών παραμέτρων, ναυτία και κόπωση, τα οποία αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά, και η αλωπεκία με κατάλληλες περούκες.

Η επιβίωση στα αρχικά στάδια φτάνει το 85% και περισσότερο στη δεκαετία. Με την πρόοδο της ιατρικής, ο καρκίνος του μαστού στις περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζεται. Το ζητούμενο είναι οι γυναίκες να κάνουν τον τακτικό έλεγχο και να επισκέπτονται το γιατρό τους.

Καρκίνος ενδομητρίου & μήτρας

Γράφει ο

Γεώργιος Δ. Βλάχος

Αναπληρωτής Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, με εξειδίκευση στη Γυναικολογική Ογκολογία, Συνεργάτης ΛΗΤΩ-ΜΗΤΕΡΑ

Η μήτρα της γυναίκας αποτελείται από δύο μέρη: το ανώτερο, που ονομάζεται σώμα και μέσα του μεγαλώνει το έμβρυο, και το κατώτερο, που ονομάζεται τράχηλος και ενώνει το σώμα με τον κόλπο. Το εσωτερικό του σώματος καλύπτεται από το ενδομήτριο.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι ο συχνότερος γυναικολογικός καρκίνος στα ανεπτυγμένα κράτη λόγω αύξησης της ηλικίας των γυναικών, αλλά και της παχυσαρκίας, που ευθύνεται για το 38% εξ αυτών. Στα αρχικά στάδια οι γυναίκες δεν έχουν συμπτώματα. Αργότερα εμφανίζουν ακατάστατες αιμόρροιες και αυξημένα κολπικά υγρά. Στα προχωρημένα στάδια έχουν και πόνο στην πύελο. Η διάγνωση γίνεται με τη βιοψία του ενδομητρίου με υστεροσκόπηση, με απόξεση ή με ειδικές μικροσυσκευές, είτε σε ασυμπτωματικές γυναίκες λόγω παχέος ενδομητρίου που φάνηκε σε τυχαίο υπερηχογράφημα ή λόγω ύπαρξης των προαναφερθέντων συμπτωμάτων.

Η σταδιοποίησή του είναι χειρουργική και γίνεται από τα ευρήματα του χειρουργού κατά την εγχείρηση και τις ιστολογικές εξετάσεις των παρασκευασμάτων. Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική. Αφαιρείται η μήτρα (ολική ή ριζική υστερεκτομία), μετά ή άνευ λεμφαδενεκτομίας, ανάλογα με το στάδιο της νόσου. Μερικές φορές χρειάζεται να γίνει μετεγχειρητικά ακτινοθεραπεία ή και χημειοθεραπεία. Η επιβίωση εξαρτάται από το στάδιο της νόσου και πέντε χρόνια μετά την εμφάνιση της νόσου ζουν το 85%, το 68%, το 42% και το 22% των γυναικών που είχαν στάδιο Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και VI αντίστοιχα. Ειδικό τεστ για την πρόληψη της νόσου δεν υπάρχει, αλλά έγκαιρη διάγνωση μπορεί να γίνει αν η γυναίκα ελέγχεται μια φορά το χρόνο και όταν εμφανίσει αδικαιολόγητα αίμα από τον κόλπο, ιδίως εάν της έχει σταματήσει η περίοδος. Η δίαιτα και η άσκηση φαίνεται ότι παίζουν ρόλο στην πρόληψή του.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο συχνότερος γυναικολογικός καρκίνος στις αναπτυσσόμενες χώρες λόγω της μη ύπαρξης τακτικού ελέγχου με Pap test. Η μόλυνση από τον ανθρώπινο θηλωματοϊό (HPV) είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξή του, ενώ συντελούν η πρώιμη έναρξη σεξουαλικών επαφών, οι πολλοί σεξουαλικοί σύντροφοι, το κάπνισμα κ.λπ. Στην αρχή δεν υπάρχουν συμπτώματα και η διάγνωση γίνεται με βιοψία τραχήλου μετά από ένα παθολογικό Pap test. Αργότερα αρχίζουν ακατάστατες κολπικές αιμόρροιες ή έπειτα από επαφή, δύσοσμα κολπικά υγρά και στα προχωρημένα στάδια πόνος στην πύελο και συμπτώματα από την ουροδόχο κύστη και το έντερο. Η σταδιοποίηση είναι κλινική, γίνεται δηλαδή από την εξέταση του ιατρού και ορισμένες απλές εξετάσεις.

Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, την ηλικία της γυναίκας και την επιθυμία της να γεννήσει. Έτσι στα αρχικά στάδια γίνεται ριζική υστερεκτομία ή τραχηλεκτομία και εξαίρεση των αντίστοιχων λεμφαδένων, ενώ στα προχωρημένα στάδια ταυτόχρονη - σύγχρονη χημειο-ακτινοθεραπεία. Η επιβίωση εξαρτάται από το στάδιο της νόσου και 5 χρόνια μετά την εμφάνισή της ζει το 80% - 90% των γυναικών με στάδιο Ι, το 60% - 75% με στάδιο ΙΙ, το 30% - 40% με στάδιο ΙΙΙ και το 3% - 15% με στάδιο IV. Πρόληψη της νόσου υπάρχει με την τακτική εξέταση της γυναικών με Pap test ή και HPV-DNA test, καθώς και με τον εμβολιασμό των κοριτσιών κατά των ιών HPV.

Καρκίνος των ωοθηκών

Γράφει ο

Θρασύβουλος Ακρίβος

Μαιευτήρας - Γυναικολόγος,

Υπεύθυνος Τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας ΛΗΤΩ

Οι κακοήθεις όγκοι των ωοθηκών είναι η συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο των γεννητικών οργάνων και προκαλούν περισσότερους θανάτους απ’ όσους ο καρκίνος του τραχήλου και του σώματος της μήτρας μαζί. Οι περιπτώσεις καρκίνου ωοθηκών σε παγκόσμια κλίμακα υπολογίζονται σε 150.000 το χρόνο και οι θάνατοι από τη νόσο σε 110.000.

Οι κυριότερες αιτίες για την υψηλή θνητότητα εξαιτίας της νόσου είναι η επιθετικότητα του καρκίνου και το ίδιο το όργανο (ωοθήκη), καθ’ όσον οι ωοθήκες είναι όργανα ελεύθερα στην περιτοναϊκή κοιλότητα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την καθυστερημένη διάγνωση. Η διάγνωση τίθεται καθυστερημένα στο 70% των ασθενών (στάδιο III) και, παρά την ποικιλία και την ένταση των θεραπευτικών μεθόδων (χειρουργική - χημειοθεραπεία) που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση της νόσου, η συντριπτική πλειονότητα των ασθενών θα υποκύψει τελικά σε αυτήν.

Ο βαθμός κακοήθειας της νόσου καθορίζεται από το στάδιο και τον ιστολογικό τύπο (όγκοι επιθηλιακοί, γεννητικών κυττάρων, μεσεγχυματικοί, μεταστατικοί). Προσβάλλει συνήθως γυναίκες ηλικίας 50-65 ετών, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνιση της νόσου σε οποιαδήποτε ηλικία.

Η κληρονομικότητα, η καθυστερημένη εμμηνόπαυση, η ορμονοθεραπεία υποκατάστασης και η στειρότητα είναι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Αντίθετα, το αντισυλληπτικό χάπι, η τεκνοποίηση, η υστερεκτομή, η απολίνωση σαλπίγγων και ο θηλασμός θεωρούνται παράγοντες που μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο για τον καρκίνο των ωοθηκών.

Η πρώιμα έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου είναι ιδιαίτερα σημαντική και κύριος καθοριστικός παράγοντας για την βελτίωση της πρόγνωσης της νόσου (πενταετής επιβίωση 90% στο στάδιο I), που ακόμη και σήμερα παραμένει ιδιαίτερα δύσκολη. Δεν υπάρχουν ειδικές εξετάσεις προληπτικού πληθυσμιακού ελέγχου των γυναικών για την έγκαιρη διάγνωση. Η προληπτική αμφίχειρη ετήσια γυναικολογική εξέταση σε συνδυασμό με το διακολπικό υπερηχογράφημα και τη μέτρηση του νεοπλασματικού δείκτη CA-125 μπορούν να συμβάλει στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών.

Όμως, είναι εξετάσεις με ικανοποιητική μεν ευαισθησία, αλλά περιορισμένη ειδικότητα, καθ’ όσον πολλές καλοήθεις παθήσεις του γεννητικού συστήματος σχετίζονται με παθολογία στο υπερηχογράφημα και με αυξημένα επίπεδα CA-125.

Χαρακτηριστικά οδηγά συμπτώματα κατά σειρά συχνότητας στον καρκίνο των ωοθηκών θεωρούνται η διόγκωση και ο πόνος της κοιλιάς, δυσπεπτικά ενοχλήματα, διαταραχές έμμηνου ρύσης, διαταραχές ούρησης, αύξηση σωματικού βάρους. Ιατρικά επιβάλλεται να αξιολογηθούν σωστά τα κλινικά συμπτώματα της ασθενούς και να επιβεβαιωθεί εργαστηριακά η διάγνωση, ώστε να υποδειχθεί γρήγορα η χειρουργική θεραπεία.

Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται κυρίως η ένδειξη χειρουργικής διερεύνησης είναι τα κλινικά χαρακτηριστικά, τα υπερηχογραφικά ευρήματα, το μέγεθος του όγκου, τα επίπεδα CA-125, η ηλικία της ασθενούς.

Ακόμη και επί υποψίας καρκίνου ωοθήκης, η θεραπεία είναι χειρουργική. Διενεργείται ανοικτή ερευνητική λαπαροτομία και το είδος της εγχείρησης καθορίζεται από την έκταση της νόσου ενδοκοιλιακά (στάδιο), τον ιστολογικό τύπο του όγκου, την ηλικία της ασθενούς και από την επιθυμία ή μη της γονιμότητας.

Όταν ο κακοήθης όγκος της ωοθήκης αναπτυχθεί τοπικά και διηθήσει την ωοθήκη και την κάψα της, τότε το νεόπλασμα διασπείρεται με τους ακόλουθους τρόπους:

1. Κατά συνέχεια ιστού, 2. Ενδοπεριτοναϊκή διασπορά με διάχυση καρκινικών κυττάρων, 3. Λεμφογενής διασπορά με διήθηση των λεμφαδένων, 4. Αιματογενής διασπορά μέσω της αιματικής κυκλοφορίας και διήθηση στο ήπαρ/πνεύμονα.

Όλα τα παραπάνω που καθορίζουν τους τρόπους διασποράς της νόσου ερμηνεύουν γιατί το καρκίνωμα των ωοθηκών διαγιγνώσκεται καθυστερημένα, καθ’ όσον ταχύτατα καθίσταται συστηματική νόσος και ως εκ τούτου το μεγαλύτερο ποσοστό των σθενών είναι προχωρημένου σταδίου και απαιτεί επιθετική συστηματική θεραπεία (χειρουργική – χημειοθεραπεία).

Συντηρητική χειρουργική θεραπεία στον καρκίνο των ωοθηκών επιτρέπεται έπειτα από πλήρη χειρουργική σταδιοποίηση μόνο στις ασθενείς σταδίου IΑ΄ και σε όγκους οριακής κακοήθειας, με την προϋπόθεση ότι πρόκειται για νεαρή ασθενή και με επιθυμητή τη διατήρηση της γονιμότητας. Σ’ όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες ασθενών η θεραπεία πρέπει να είναι ριζική (ολική υστερεκτομή – εξαρτηματεκτομή – επιπλεκτομή – σκωληκοειδεκτομή και υπό προϋποθέσεις λεμφαδενεκτομή) με στόχο τη μηδενική υπολειπόμενη νόσο ενδοκοιλιακά. Η μηδενική υπολειπόμενη νόσος μετά την εγχείρηση αποτελεί το βασικό καθοριστικό παράγοντα για την αύξηση της ανταπόκρισης στη χημειοθεραπεία που θα ακολουθήσει μετά την εγχείρηση και είναι η πλέον αποδοτική επικουρική θεραπεία στον καρκίνο των ωοθηκών.

Αιματολογικές νεοπλασίες – λέμφωμα

Γράφει ο

Γιώργος Καριανάκης

Αιματολόγος, Διευθυντής Αιματολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Oι αιματολογικές κακοήθειες (μυελοϋπερπλαστικά και λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα) αποτελούν το 10% περίπου των κακοηθειών. Θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε ένα μέρος των λεμφοϋπερπλαστικών συνδρόμων, τα λεμφώματα.

Κακοήθεια του αιμοποιητικού συστήματος, και ειδικότερα του λεμφικού, προκύπτει από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό ή και τη διαταραγμένη απόπτωση των λεμφοκυττάρων. Αφορά στο 55,6% όλων των καρκίνων του αίματος και διακρίνεται σε δύο κύριους τύπους: στο Hodgkin, που έχει ετήσια συχνότητα 3 νέα περιστατικά ανά 100.000 άτομα, με τη χαρακτηριστική δικόρυφη κατανομή ηλικίας (στη 2η και στην 5η δεκαετία της ζωής), και στο non-Hodgkin, με συχνότητα 15 ανά 100.000 το έτος και διάμεση ηλικία εμφάνισης τα 60 έτη. Αν και η συχνότητα των Hodgkin παραμένει σταθερή, αυτή των non-Hodgkin αυξάνεται σταθερά με τέτοιο ρυθμό ώστε να πιστεύεται ότι μέχρι το 2025 θα είναι ίδια με αυτή των άλλων συμπαγών όγκων (μαστός, έντερο, πνεύμονες και δέρμα).

Τα λεμφώματα εκδηλώνονται με ανώδυνη διόγκωση των επιπολής λεμφαδένων, κυρίως των τραχηλικών, υπερκλείδιων και μασχαλιαίων και λιγότερο των βουβωνικών ή των εν τω βάθει, κυρίως του μεσοθωρακίου. Άλλα λιγότερο συχνά συμπτώματα είναι η δεκατική πυρετική κίνηση, οι νυχτερινές εφιδρώσεις ή απώλεια βάρους και ο γενικευμένος κνησμός. Στα χαμηλής κακοήθειας non-Hodgkin και σπανιότερα στα υπόλοιπα μπορεί να υπάρχουν και παθολογικά εργαστηριακά ευρήματα (αναιμία, λευκοκυττάρωση, λεμφοπενία, αυξημένη ΤΚΕ κ.ά.).

Η διάγνωση γίνεται με τη βιοψία του παθολογικού λεμφαδένα. Είναι κρίσιμης σημασίας να αναγνωριστεί ο ιστολογικός τύπος και υπότυπος (πάνω από 50) του λεμφώματος, πόσο γρήγορα αναπτύσσεται και ειδικές κυτταρογενετικές ανωμαλίες που μαζί με τη σταδιοποίησή του, που αφορά στην εντόπιση και την έκτασή του (κλινική και απεικονιστική) θα καθορίσουν τη θεραπευτική προσέγγιση και την πρόγνωσή του.

Τα τελευταία χρόνια στην κλασική χημειοθεραπεία έχουν προστεθεί, πλην της υποστηρικτικής θεραπείας, που αμβλύνει τις παρενέργειες των φαρμάκων, τα μονοκλωνικά αντισώματα και οι βιολογικοί παράγοντες, με την εκλεκτική δράση έναντι των λεμφοκυττάρων, που έχουν αλλάξει την πρόγνωση των λεμφωμάτων έτσι ώστε σε ορισμένες μορφές να μιλάμε και για πλήρη ύφεση και ίαση σε ποσοστό που ξεπερνά και το 85% όταν η διάγνωση γίνει σε αρχικό στάδιο της νόσου. Η αυτόλογη μεταμόσχευση σε ασθενείς που παρουσιάζουν υποτροπή είναι θεραπεία εκλογής με υψηλό βαθμό ίασης.