Η μεσογειακή διατροφή σύμμαχος κατά της άνοιας

Γράφει η

Μελίνα Σ. Καριπίδου MSc

Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος, Υπεύθυνη Τμήματος Διαιτολογίας Διατροφής ΜΗΤΕΡΑ

Λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης, τα ποσοστά εμφάνισης διαφόρων μορφών άνοιας αυξάνονται συνεχώς τόσο στη χώρα μας όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Η άνοια αποτελεί μια πολυπαραγοντική νόσο, της οποίας η εμφάνιση επηρεάζεται από διάφορες παραμέτρους, άλλες μη τροποποιήσιμες (π.χ. γονιδιακό υπόβαθρο, αύξηση της ηλικίας) και άλλες τροποποιήσιμες (π.χ. σωματικό βάρος, σωματική δραστηριότητα, διατροφή, τρόπος ζωής κ.ά.).

Από τους τροποποιήσιμους παράγοντες ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον προσελκύει ο ρόλος της διατροφής στην αιτιολογία ή την πρόληψη της άνοιας. Η επίδραση της διατροφής μελετάται τόσο σε επίπεδο μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών όσο -πιο πρόσφατα κυρίως- και σε επίπεδο διατροφικών προτύπων, δηλαδή συνολικών διατροφικών συνηθειών και τρόπου ζωής, σπουδαιότερης σημασίας από τα οποία αναδεικνύεται η μεσογειακή δίαιτα. Από μια πρόσφατη ανασκόπηση του 2013, δημοσιευμένη στο επιστημονικό περιοδικό «Epidemiology», αναδεικνύεται ότι μεγαλύτερη συμμόρφωση στη μεσογειακή δίαιτα σχετίζεται με πιο αργή έκπτωση των νοητικών λειτουργιών και με μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης της Νόσου Alzheimer.

Οι ερμηνείες για την ευεργετική αυτή επίδραση αναζητώνται στα τρόφιμα και στα θρεπτικά συστατικά του διατροφικού αυτού προτύπου. Η τυπική μεσογειακή δίαιτα χαρακτηρίζεται από αυξημένη κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης, φρούτων, λαχανικών και οσπρίων, από τη χρήση του ελαιόλαδου ως βασικής πηγής λίπους, από μέτρια κατανάλωση ψαριού, χαμηλή έως μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, από χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και προϊόντων του και μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (κυρίως κρασιού) ως συνοδευτικού των γευμάτων.

Τα επιμέρους θρεπτικά συστατικά της μεσογειακής δίαιτας που φαίνεται πως δρουν νευροπροστατευτικά, είναι τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (ω-3 και ω-6) των ψαριών και των καρπών, καθώς και τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα του ελαιόλαδου. Επίσης, τα τυπικά τρόφιμα της μεσογειακής δίαιτας (φρούτα, λαχανικά, ελαιόλαδο, κρασί) είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως είναι οι βιταμίνες C και Ε, τα καροτενοειδή και τα φλαβονοειδή, οι οποίες προστατεύουν τους εγκεφαλικούς νευρώνες από το οξειδωτικό στρες. Επίσης, η μεσογειακή δίαιτα φαίνεται πως μειώνει τα επίπεδα ορισμένων δεικτών φλεγμονής, οι οποίοι εμπλέκονται στην εμφάνιση της νόσου Alzheimer.

Η προστατευτική δράση της μεσογειακής δίαιτας στην εμφάνιση της άνοιας είναι στατιστικά σημαντική ακόμη και αφού ληφθούν υπόψη πιθανοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το αποτέλεσμα, όπως η ηλικία, το επίπεδο εκπαίδευσης, ο γονότυπος, η θερμιδική πρόσληψη και το σωματικό βάρος. Μελέτες έχουν δείξει ότι το αυξημένο σωματικό βάρος και η αυξημένη περιφέρεια μέσης -και άρα τα αυξημένα ποσοστά σωματικού λίπους- αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης της άνοιας. Η συσχέτιση του βάρους με την πιθανότητα εμφάνισης των διαφόρων μορφών άνοιας ερμηνεύεται από την επίδρασή του στην εμφάνιση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, του σακχαρώδη διαβήτη (μέσω της ινσουλινοαντίστασης) και μεταβολικού συνδρόμου (μέσω των δεικτών φλεγμονής).