Η πρόληψη της νόσου Alzheimer αρχίζει στη μέση ηλικία

Γράφει η

Κύνθια Κονδύλη

Νευρολόγος, Ιατρείο Μνήμης ΥΓΕΙΑ

Η Νόσος Alzheimer αποτελεί διαγνωστική και θεραπευτική πρόκληση για τους κλινικούς ιατρούς και τους ερευνητές, χωρίς να παραβλέπεται η σημασία του σχεδιασμού προληπτικών στρατηγικών. Δεδομένου ότι η συχνότητα της νόσου αυξάνεται με την ηλικία, υπολογίζουμε ότι, αν είχαμε μια μέθοδο καθυστέρησης της εμφάνισης των συμπτωμάτων κατά 5 έτη, θα μπορούσαμε να μειώσουμε τον αριθμό των πασχόντων κατά 50%.

Είναι βέβαιο ότι υπάρχει γενετικό υπόβαθρο στη νόσο, στο οποίο δεν είμαστε σε θέση να παρέμβουμε. Γνωρίζουμε ήδη 3 γονίδια που σχετίζονται με τη σπάνια κληρονομική μορφή της, αλλά και αρκετά προδιαθεσικά γονίδια, που σχετίζονται με τη συνήθη σποραδική μορφή. Οι μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι η εκφυλιστική διεργασία που οδηγεί στις ανατομικές και λειτουργικές αλλοιώσεις που παρατηρούνται στη Νόσο Alzheimer, αρχίζει 20-25 έτη νωρίτερα από την εμφάνιση των πρώτων κλινικών συμπτωμάτων. Συνεπώς, η όποια στρατηγική πρόληψης έχει πραγματικό νόημα στη μέση ηλικία.

••• Μεγάλες μελέτες παρατήρησης κατέδειξαν τη σημασία του καλού ελέγχου των αποκαλούμενων αγγειακών παραγόντων κινδύνου και για τη Νόσο Alzheimer. Μεταξύ αυτών, η αρρύθμιστη αρτηριακή υπέρταση είναι η πλέον σταθερά συσχετιζόμενη στις μελέτες.

••• Σε ό,τι αφορά το σακχαρώδη διαβήτη, πιστεύεται ότι έχει παρόμοιους μηχανισμούς με τη Νόσο Alzheimer και φαίνεται ότι αυξάνει κατά 1,5 φορά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.

••• Η υπερχοληστερολαιμία αποτελεί επίσης παράγοντα κινδύνου. Γνωρίζουμε εξάλλου ότι ένα από τα γονίδια που προκαλούν αύξηση της χοληστερόλης, αυξάνει τον κίνδυνο και για τη Νόσο Alzheimer.

••• Επειδή η νικοτίνη αποτελεί διεγερτική για τον εγκέφαλο ουσία, είχε υποτεθεί στο παρελθόν ότι το κάπνισμα έχει προστατευτική δράση. Αυτή η άποψη έχει πλήρως αναστραφεί, αντίθετα φαίνεται ότι συντελεί στη συρρίκνωση του εγκεφάλου και μειώνει κατά περίπου 2 έτη την ηλικία εμφάνισης της νόσου.

••• Η υπερομοκυστεϊναιμία, δηλαδή η αυξημένη παρουσία ενός αμινοξέος που σχετίζεται με αγγειακές βλάβες, έχει έρθει εκ νέου στο προσκήνιο, λόγω πρόσφατων ερευνών που κατέδειξαν μεγάλη μείωση του ρυθμού εξέλιξης της εγκεφαλικής ατροφίας σε ασθενείς που ακολουθούσαν αγωγή με βιταμίνες για έλεγχο των επιπέδων ομοκυστεΐνης. Για τις βιταμίνες έχουν γίνει εκτενείς μελέτες, όπως για το σύμπλεγμα βιταμινών Β που προσφάτως διαπιστώθηκε ότι ενδεχομένως έχει προστατευτικό ρόλο για ορισμένο πληθυσμό με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο ρόλος της πρόσληψης βιταμινών και άλλων παραγόντων μέσω της διατροφής έχει μελετηθεί αρκετά και έχει υποστηριχθεί η προστατευτική επίδραση της μεσογειακής δίαιτας.

Η νοητική και σωματική άσκηση

Αρκετά εκτεταμένες έρευνες έχουν γίνει για τις γνωστικές εφεδρείες και τη νοητική άσκηση. Θεωρούμε ότι υπάρχει μία νοητή δεξαμενή πληροφοριών στον εγκέφαλο, το μέγεθος της οποίας είναι αντιστρόφως ανάλογο της νοητικής έκπτωσης. Μελέτες έχουν δείξει ότι διεγερτικές για το πνεύμα δραστηριότητες έχουν μειώσει έως και στο μισό τον κίνδυνο εμφάνισης της Νόσου Alzheimer. Ακόμη πιο πρόσφατα έχει υποστηριχθεί ότι η νοητική άσκηση στους ηλικιωμένους έχει μειώσει το ρυθμό της νοητικής έκπτωσης, ακόμη και μετά την εμφάνιση της νόσου.

Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι απ’ όλες τις στρατηγικές που έχουν μελετηθεί, η πιο αποτελεσματική φαίνεται να είναι η σωματική άσκηση. Φαίνεται ότι η αερόβια -κυρίως- άσκηση βελτιώνει τη ροή αίματος προς τον εγκέφαλο και ειδικά προς τις περιοχές που παραβλάπτονται στη νόσο.

Σήμερα μελετώνται διάφοροι φαρμακευτικοί παράγοντες και συμπληρώματα διατροφής για την πρόληψη, ωστόσο μέχρι τώρα δεν έχει αποδειχθεί όφελος έναντι της εμφάνισης της νόσου. Ο καλός έλεγχος των αγγειακών παραγόντων, η σωματική και η νοητική άσκηση και η υγιεινή διατροφή, ένας συνολικά καλύτερος τρόπος ζωής, αποτελούν ακόμη τον ακρογωνιαίο λίθο της πρόληψης έναντι της Νόσου Alzheimer.