Άνοια και πολυνοσηρότητα

Γράφει ο

Ιωάννης Αποστολάκης

Παθολόγος,

Διευθυντής Α΄ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η άνοια αφ’ εαυτής δεν είναι νόσος, είναι εκδήλωση βλάβης του εγκεφάλου. Όλες οι παθήσεις που προσβάλλουν τον εγκέφαλο, όπως και νοσήματα που δεν εντοπίζονται στον εγκέφαλο, αλλά επηρεάζουν τη λειτουργία του, μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα άνοιας.

Η άνοια της Νόσου Alzheimer είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας και οφείλεται σε εκφύλιση του εγκεφάλου. Υπάρχουν όμως άλλες μορφές άνοιας που πρέπει να διαχωρίζονται από τη Νόσο Alzheimer, διότι διαφέρουν η θεραπεία και η πρόγνωσή τους. Τέτοιες είναι η αγγειακή άνοια, η άνοια της νόσου του Πάρκινσον, η άνοια με σωμάτια Lewy, ο υδροκέφαλος, οι όγκοι του εγκεφάλου κ.ά.

Υπάρχουν και παθήσεις που χωρίς να εντοπίζονται οργανικά στον εγκέφαλο, προκαλούν ή εμφανίζονται με ανοϊκά συμπτώματα. Παραδείγματα αποτελούν ο υποθυρεοειδισμός, η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12, η κατάθλιψη, ο αλκοολισμός, φάρμακα με κατασταλτική ή αντιχολινεργική δράση. Οι μορφές αυτές άνοιας θεωρούνται δυνητικά θεραπεύσιμες, εφόσον αντιμετωπιστεί το υποκείμενο νόσημα.

Τα ανωτέρω επισημαίνουν την ανάγκη ενός πλήρους κλινικού - εργαστηριακού ελέγχου, ώστε να αποκλειστούν τυχόν αναστρέψιμες καταστάσεις και να οριστεί η ακριβής αιτία της άνοιας.

Η συνύπαρξη με άλλες ασθένειες

Η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων άνοιας αφορά σε υπερήλικες. Όσο πιο προχωρημένη η ηλικία τόσο μεγαλύτερη η συχνότητα εμφάνισης της άνοιας. Παράλληλα, οι ηλικιωμένοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πάσχουν και από άλλα νοσήματα. Τα νοσήματα αυτά μπορεί να είναι χρόνια, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, η αγγειοπάθεια, η καρδιακή ανεπάρκεια, η στεφανιαία νόσος, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα, η οστεοπόρωση, η νεφρική ανεπάρκεια. Στις μέρες μας όλο και αυξάνεται ο αριθμός των ασθενών που έχουν θεραπευθεί για καρκίνο και θεωρούνται χρονίως πάσχοντες. Υπάρχουν όμως και τα οξέα νοσήματα, όπως οι λοιμώξεις, τα κατάγματα, οι εγχειρήσεις κ.ά.

Η συνύπαρξη αυτών των νοσημάτων επιβαρύνει τη συνολική κατάσταση του ασθενούς, μειώνει τη λειτουργικότητά του και υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής τόσο του ίδιου όσο και αυτών που τον φροντίζουν.

Η κατάσταση των ανοϊκών ασθενών επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου, όμως η επιδείνωση μπορεί να οφείλεται σε συνυπάρχοντα ή νέα νοσήματα. Για το λόγο αυτό, πριν ενοχοποιηθεί η γενεσιουργός κατάσταση της άνοιας και αποφασιστεί η τυχόν αλλαγή στην αντιμετώπιση του ασθενούς, είναι απαραίτητη η πλήρης και εμπεριστατωμένη κλινική εξέταση, ο ανάλογος εργαστηριακός και παρακλινικός έλεγχος και η αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναγνωρίζονται, όπως οι λοιμώξεις, η δυσκοιλιότητα, η αφυδάτωση, η επιληψία, το παραλήρημα, οι πτώσεις, η ασιτία, οι παθήσεις του στόματος, η καχεξία, η αϋπνία, οι διαταραχές οράσεως, οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές, οι ανεπάρκειες οργάνων. Η ελλιπής αντιμετώπιση των συμπαρομαρτούντων νοσημάτων επιδεινώνει την κατάσταση του ασθενούς.

Το επόμενο στάδιο

Τα ανωτέρω απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή εκ μέρους του ιατρού, κλινική σκέψη και εμπειρία. Το πρόβλημα γίνεται πιο έντονο σε περιπτώσεις προχωρημένης άνοιας, κατά τις οποίες ο ασθενής δεν είναι σε θέση να προσφέρει πληροφορίες, και σε οξείες ή πρωτοεμφανιζόμενες καταστάσεις, η εμφάνιση των οποίων είναι άτυπη και διαφορετική απ’ ό,τι σε υγιείς κατά τα άλλα ασθενείς.

Στις περιπτώσεις αυτές η συμβολή των φροντιστών του ανοϊκού ασθενούς είναι σημαντική διότι αυτοί είναι εκείνοι που θα προσέξουν τα συμπτώματα ή τα σημεία και τις αλλαγές που θα παρουσιάσει ο ασθενής, θα ενδιαφερθούν και θα πληροφορήσουν το γιατρό.

Με την πάροδο του χρόνου και την επιδείνωση της λειτουργικότητας του ασθενούς οι θεραπευτικοί στόχοι μετατοπίζονται από τη βελτίωση ή την αναστολή της εξέλιξης της άνοιας στην παρηγορική και ανακουφιστική αγωγή των άλλων οργανικών παθήσεων. Η αντιμετώπιση συμπτωμάτων ή σημείων όπως ο πόνος, η ευαισθησία, η ναυτία, η δύσπνοια, τα οιδήματα, η δυσκοιλιότητα, η διέγερση, η επιθετικότητα, το παραλήρημα αποκτούν προτεραιότητα.

Σημαντικό ζήτημα αποτελεί η πολυφαρμακία, η οποία είναι συνήθης σ’ αυτούς τους ασθενείς. Η λήψη ενός πλήρους φαρμακευτικού ιστορικού, σε συνδυασμό με την εκτίμηση των αντενδείξεων, των ανεπιθύμητων ενεργειών, των αλληλεπιδράσεων και του κόστους των λαμβανομένων φαρμάκων βοηθά στην παραγγελία μιας απλούστερης, πιο ασφαλούς, κατάλληλης και αποδοτικής φαρμακευτικής αγωγής.