Ραγάδα Δακτύλου-Τι είναι και πώς θεραπεύεται

Γράφουν οι Δρ Στυλιανός Ρωσσώνης
Χειρουργός, Αναπληρωτής Διευθυντής Β΄ Χειρουργικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ
Έλενα Οικονομίδου
Χειρουργός, Επιμελήτρια Β΄ Χειρουργικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ

Η ραγάδα του δακτυλίου είναι μια ιδιαίτερη πάθηση, η οποία μπορεί να επιδεινώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής. Πώς προκαλείται, όμως, και ποια είναι η θεραπευτική της αντιμετώπιση;

Ραγάδα δακτυλίου είναι η λύση της συνέχειας του βλεννογόνου στη περιοχή του πρωκτού. Αποτελεί το πιο συχνό αίτιο πρωκταλγίας και προκαλεί σημαντική μείωση της ποιότητας ζωής του πάσχοντος. Η πάθηση πλήττει όλες τις ηλικίες, αλλά συνήθως νέα υγιή άτομα, με ίδια συχνότητα ανάμεσα στα δύο φύλα. Τα κύρια συμπτώματα είναι έντονο άλγος κατά την κένωση και έπειτα από αυτή, καθώς και απώλεια ζωηρού ερυθρού αίματος. Στο 50% των περιπτώσεων η ραγάδα συνοδεύεται από κνησμό δακτυλίου. Η ραγάδα διακρίνεται σε οξεία όταν τα συμπτώματα διαρκούν κάτω από 6 εβδομάδες και σε χρόνια όταν διαρκούν πάνω από 6 εβδομάδες. Κάθε τραυματισμός στο τελικό τμήμα του πρωκτικού σωλήνα μπορεί να οδηγήσει σε ραγάδα. Συνήθως ενοχοποιείται κάποια κένωση και πολλές φορές οι ασθενείς θυμούνται ακριβώς την κένωση που προκάλεσε τη ραγάδα. Ευθύνονται λόγω δυσκοιλιότητας κόπρανα σκληρά, αφυδατωμένα ή επαναλαμβανόμενα επεισόδια διάρροιας. Σπανιότερα προκαλείται ραγάδα από υποκλυσμό, ενδοσκόπιο ή ενδοπρωκτική κεφαλή υπερηχοτομογράφου. Άλλα αίτια είναι η τοπική εκδήλωση καρκίνου, η νόσος Crohn, η λευχαιμία, η φυματίωση, ιογενείς λοιμώξεις (κυτταρομεγαλοϊός ή έρπης), σύφιλη, γονόρροια, χλαμύδια και AIDS.

Η διάγνωση και η θεραπεία
Η λήψη λεπτομερούς ιστορικού και η επισκόπηση του πρωκτού αρκούν στην πλειονότητα των περιπτώσεων για να θέσουν τη διάγνωση. Εάν αναφέρεται απώλεια αίματος από τον πρωκτό, πρέπει να γίνει ενδοσκόπηση για να αποκλειστεί η συνύπαρξη μιας σοβαρότερης πάθησης του εντέρου ή του πρωκτού. Σε άτυπες μορφές ραγάδας, που θέτουν την υπόνοια άλλων παθήσεων, εκτός από την κολονοσκόπηση, απαιτείται περαιτέρω απεικονιστικός έλεγχος του ανωτέρου πεπτικού. Ο στόχος της θεραπείας είναι να μειωθεί η υπερτονία του έσω σφιγκτήρα με επακόλουθο τη βελτίωση της αιμάτωσης και την επούλωση της ραγάδας. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι, είτε συντηρητικές είτε χειρουργικές, που προσπαθούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα της ραγάδας.

Η συντηρητική θεραπεία
1. Γενικά μέτρα: Τα εδρόλουτρα με χλιαρό νερό μετά την κένωση ανακουφίζουν από τον πόνο, μειώνουν τον σπασμό του έσω σφιγκτήρα και βελτιώνουν την κυκλοφορία του αίματος στον πρωκτό. Η αναλγησία βοηθά να σπάσει ο κύκλος «πόνος - αποφυγή κενώσεων - σκληρά κόπρανα - περαιτέρω τραυματισμός -αύξηση του πόνου». Η από του στόματος χρήση υπακτικών ουσιών του εντέρου συμβάλλει στο να υπάρχουν μαλακά κόπρανα που δεν τραυματίζουν, ενώ η πρόσληψη πολλών υγρών και διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες (πράσινα λαχανικά, φρούτα) βοηθούν προς τον σκοπό αυτό.
2. Αναισθητικά-στεροειδή: Τοπικές αναισθητικές αλοιφές χρησιμοποιούνται πριν από την κένωση για να ελαττώσουν τον πόνο. Καμία φορά στις αλοιφές προστίθεται και μικρή ποσότητα στεροειδών για να μειωθεί η φλεγμονή
3. Νιτρογλυκερίνη (NTG): Η επάλειψη της πάσχουσας περιοχής με αλοιφή νιτρογλυκερίνης οδηγεί σε χαλάρωση του έσω σφιγκτήρα και σε αύξηση της αιματικής ροής, που σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν σε επούλωση της ραγάδας. Γύρω στο 30% των ασθενών εμφανίζουν παρενέργειες όπως κεφαλαλγία από αγγειοδιαστολή των αγγείων του εγκεφάλου ή ζάλη από την πτώση της αρτηριακής πίεσης και συχνά επιβάλλεται η διακοπή της θεραπείας.
4. Αναστολείς ασβεστίου: Με παρόμοιο τρόπο με την NTG, δρουν αλοιφές που περιέχουν αναστολείς ασβεστίου και μάλιστα με λιγότερες παρενέργειες.
5. Botox: Η ένεση αλαντικής τοξίνης (botox) απευθείας στον έσω σφιγκτήρα ισοδυναμεί με «χημική σφιγκτηροτομή», δηλαδή χαλάρωση του σφιγκτήρα. Η δράση του botox είναι παροδική και διαρκεί περίπου 3 μήνες. Σε περίπτωση υποτροπής υπάρχει η δυνατότητα δεύτερης έγχυσης της αλαντικής τοξίνης. Η κύρια παρενέργεια είναι η ατροφία του σφιγκτήρα, με αποτέλεσμα την ακράτεια διαφόρου βαθμού, που συνήθως είναι αναστρέψιμη.

Η χειρουργική θεραπεία
1. Διαστολή: Η μέθοδος στοχεύει στη διάταση των σφιγκτήρων με την εισαγωγή δακτύλων που αποσκοπεί στη λύση του σπασμού του έσω σφιγκτήρα. Αν και με τη διαστολή ανακουφίζεται ο πόνος και επουλώνεται η ραγάδα στο 72% των περιπτώσεων, σπάνια εφαρμόζεται λόγω του υψηλού ποσοστού επιπλοκών και συγκεκριμένα ακράτειας κοπράνων από την ανεξέλεγκτη κάκωση που προξενείται στους σφιγκτήρες στο 12%-27% των περιπτώσεων.
2. Έσω πλαγία σφιγκτηροτομή: Είναι η μέθοδος εκλογής για την αντιμετώπιση της ραγάδας του δακτυλίου. Σκοπός της επέμβασης είναι να χαλαρώσει ο υπερτροφικός έσω σφιγκτήρας έτσι ώστε να επουλωθεί η ραγάδα. Αυτό επιτυγχάνεται με τη διατομή του έσω σφιγκτήρα. Κάποιες φορές, σε χρόνια ραγάδα, η επέμβαση συμπληρώνεται με την εκτομή της. Με την έσω πλαγία σφιγκτηροτομή το 93%-97% των ραγάδων επουλώνεται, ενώ το ποσοστό υποτροπής είναι πολύ χαμηλό, 0%-3%. Σπάνια επιπλοκή της επέμβασης είναι η ακράτεια, 6% στα αέρια και 1% στα κόπρανα. H έσω πλαγία σφιγκτηροτομή είναι μια μέθοδος απλή και ασφαλής με άριστα αποτελέσματα και χαμηλό ποσοστό υποτροπής και επιπλοκών, ιδιαίτερα όταν εκτελείται από πεπειραμένα χέρια. Είναι μέθοδος εκλογής σε ασθενείς που υποφέρουν από έντονο πόνο, γιατί η ανακούφιση είναι πολύ πιο σύντομη, σε ασθενείς με χρόνια ραγάδα και είναι η μόνη λύση σε ασθενείς που υποτροπιάζουν ή δεν υπακούν σε συντηρητικές θεραπευτικές μεθόδους που μπορεί να έχουν ακολουθήσει.