Πότε το computer γίνεται εχθρός

Γράφει η Φρίντα Κωνσταντοπούλου,
Παιδοψυχίατρος - Οικογενειακή Σύμβουλος,
Επιστημονική Συνεργάτις Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Στην εποχή μας, η εξάπλωση των νέων τεχνολογιών και η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) είναι μια δεδομένη αναμφισβήτητη πραγματικότητα. Οι σύγχρονες μελέτες, αλλά και η επαφή μας με τη νέα γενιά, είτε ως γονείς είτε ως ειδικοί της ψυχικής υγείας, επιβεβαιώνουν ότι η χρήση των Η/Υ αποτελεί τη βασική και συχνά την αποκλειστική ενασχόληση των παιδιών και των εφήβων, ειδικά στον ελεύθερο χρόνο τους. Η ορθή και σωστά καθοδηγούμενη από τους γονείς και εκπαιδευτικούς χρήση των Η/Υ αναπτύσσει και βελτιώνει γνωστικές δεξιότητες (όπως η συγκέντρωση προσοχής, η παρατηρητικότητα, ο οπτικοκινητικός συντονισμός, η δεξιοτεχνία, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, η αύξηση γενικών γνώσεων), εγείρει την αυτοεκτίμηση του παιδιού, ενισχύει τη διαδικασία αλληλεπίδρασης, καθιστώντας ενεργό, ενισχύει την προσήλωσή του στην επίτευξη των στόχων του, τη συγκέντρωση και την επιμονή του.
Υπάρχουν, όμως, και επιπτώσεις από τη χρήση των Η/Υ:
1. Επιθετική συμπεριφορά - απευαισθητοποίηση στη βία: Μελέτες έδειξαν ότι συχνό παιχνίδι με videogames συνδέεται με περισσότερο επιθετικές σκέψεις, επιθετικά συναισθήματα, επιθετικές συμπεριφορές. Συνδέεται επίσης με μείωση της ικανότητας για ενσυναίσθηση, που είναι η νοητική και συναισθηματική ικανότητα για επαφή και κατανόηση της ψυχικής κατάστασης του άλλου ατόμου.
2. Συναισθηματικές μεταβολές (καταθλιπτική συμπτωματολογία): Συχνά τα παιδιά εξαιτίας της πολύωρης χρήσης των Η/Υ απομονώνονται από τον κοινωνικό τους περίγυρο, ενώ μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Παιδιά που ήδη αντιμετωπίζουν κοινωνικές και επικοινωνιακές δυσκολίες βρίσκουν ανακουφιστική διέξοδο στην εμμονική ενασχόλησή τους με τον Η/Υ, που το μόνο που κάνει είναι να δυσχεραίνει τις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες τους.
3. Υπολειπόμενη σωματική ανάπτυξη (παιδική παχυσαρκία, οφθαλμική κόπωση, μυϊκά - οστεϊκά προβλήματα).
4. Σύγχυση ανάμεσα στον εικονικό κόσμα των Η/Υ και την πραγματικότητα.
5. Επικινδυνότητα, λόγω διακίνησης αρχείων με ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Εκμαίευση πληροφοριών που καθιστούν ευάλωτη τη ζωή, την ιδιοκτησία των ανηλίκων και της οικογένειάς τους.
Τα συμπτώματα υπερβολικής χρήσης, που θα έπρε-πε να μας ανησυχήσουν:
•Το παιδί περνά όλο τον ελεύθερο χρόνο του μπροστά στον Η/Υ.
•Έχει συχνά πονοκεφάλους και νυστάζει στο σχολείο.
•Πέφτει η σχολική του επίδοση.
•Παραμελεί το φαγητό του και την προσωπική του υγιεινή.
•Προτιμά να ασχολείται με τον Η/Υ απ’ το να δει τους φίλους του, η ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τείνει να υποκαθιστά τις σχέσεις με τους συνομηλίκους και την οικογένειά του.
•Είναι ευερέθιστο όταν δεν ασχολείταιμε τον Η/Υ.

Η α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ η

Γενικές κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος:
••Αναγνώριση του προβλήματος.
••Συζήτηση με το παιδί για το πρόβλημα.
••Διερεύνηση τυχόν άλλων συναισθηματικών προβλημάτων που μπορεί να υπάρχουν (όπως άγχος, κατάθλιψη κ.ά.).
••Αναζήτηση θεραπευτικής παρέμβασης από ειδικόψυχικής υγείας.
Οι Η/Υ μπορούν να προσφέρουν θετικά στοιχεία στα παιδιά μας, πάνω απ’ όλα ψυχαγωγία, αλλά και γνώσεις και ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων, καθώς και εξοικείωση με τη σύγχρονη τεχνολογία. Για να περιοριστούν οι πιθανές αρνητικές επιδράσεις, οι γονείς μπορούν να παίξουν έναν ρόλο προστατευτικό. Τι μπορούν να κάνουν;
••Να ενημερωθούν περισσότερο οι ίδιοι για τους Η/Υ.
••Να έχουν επίβλεψη στην επιλογή του είδους των παιχνιδιών απ’ τα παιδιά τους.
••Να θέτουν όρια στο χώρο και στο χρόνο ενασχόλησής τους.
••Να ενθαρρύνουν παράλληλα το ελεύθερο, δημιουργικό παιχνίδι μαζί μ’ άλλους συνομηλίκους.
••Το σημαντικότερο: να είναι «κοντά» στα παιδιά τους όταν χρησιμοποιούν Η/Υ λειτουργώντας σαν φίλτρο και να συζητούν μαζί τους για το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων τους.