Οι απαραίτητες εξετάσεις για τους μικρούς αθλητές

Γράφει ο Ιωάννης Παπαγιάννης,
Παιδοκαρδιολόγος, Διευθυντής Παιδοκαρδιολογικής Κλινικής Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύς λόγος για τα πολλά οφέλη της άθλησης στη ζωή μας, που αφορούν σε όλες τις ηλικίες, αλλά ιδιαίτερα στα παιδιά και στους νέους. Εκτός όμως από τα αναμφισβήτητα οφέλη της άσκησης, ελλοχεύουν και πιθανοί κίνδυνοι, ο πιο σοβαρός από τους οποίους είναι ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου (συνήθως από καρδιακά αίτια), που είναι σχετικά υψηλότερος στην εφηβική ηλικία.  Γενικά, βέβαια, ο κίνδυνος από καρδιακά αίτια είναι μικρός σε σχέση με άλλα αίτια, όπως τροχαία ατυχήματα, πνιγμοί κ.λπ. Κάθε χρόνο συμβαίνει περίπου 1 αιφνίδιος καρδιακός θάνατος ανά 100.000 αθλούμενους μαθητές. Επειδή, όμως, συνήθως τα άτομα που πεθαίνουν είναι νεαρά και φαινομενικά απολύτως υγιή, κάθε τέτοιο συμβάν παίρνει μεγάλη δημοσιότητα. Επομένως, έχει αρχίσει να γίνεται μια συστηματική προσπάθεια στα περισσότερα κράτη, ώστε με τη βοήθεια προληπτικών ελέγχων, να βρεθούν τα ευπαθή άτομα και να προληφθούν τα τραγικά αυτά γεγονότα. Τα κυριότερα αίτια αιφνίδιου θανάτου απ’ όλες τις αιτίες είναι: καρδιαγγειακές παθήσεις (69%), τραυματισμοί γενικά (16%), εξωτερικό τραύμα της καρδιάς (6%), άλλα μη καρδιακά αίτια (4%), θερμοπληξία (3%) και υπερβολική χρήση ουσιών (2%). Τα συχνότερα καρδιακά αίτια αιφνίδιου θανάτου είναι: υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (36%), ανωμαλίες στεφανιαίων αρτηριών (20%), μυοκαρδίτιδα (6%) και λιγότερο συχνά άλλα καρδιακά νοσήματα.

Η ε ξ έ τ α σ η

Για την προληπτική εξέταση των αθλητών εφαρμόζονται διαφορετικά πρωτόκολλα ανάλογα με τη χώρα. Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία έχει συστήσει τη διενέργεια προληπτικής καρδιολογικής εξέτασης που συνοδεύεται από λήψη ατομικού και οικογενειακού ιστορικού και ηλεκτροκαρδιογράφημα. Στο σχετικό πίνακα φαίνονται τα κυριότερα στοιχεία από το ιστορικό και την εξέταση που πρέπει να ελεγχθούν. Εφόσον υπάρχουν παθολογικά ευρήματα, συνιστάται η διενέργεια περαιτέρω εξετάσεων, όπως το υπερηχογράφημα καρδιάς, δοκιμασία κοπώσεως κ.λπ. Ανάλογα με τα ευρήματα μπορεί να επιτραπεί η άθληση ελεύθερα ή να συστηθούν περιορισμοί και ανάλογη θεραπεία, που μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα, χειρουργικές επεμβάσεις, εμφύτευση απινιδωτή κ.λπ. Κάτι πολύ σημαντικό: ακόμη και μετά το λεπτομερέστερο προαθλητικό έλεγχο, μπορεί να συμβεί αιφνίδιος θάνατος, διότι υπάρχουν παθήσεις που δεν αναγνωρίζονται κατά την κλινική εξέταση, το ηλεκτροκαρδιογράφημα και ακόμη και από το υπερηχοκαρδιογράφημα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι, αν ο αρχικός έλεγχος
εiναι φυσιολογικός, δεν απαιτείται επανάληψή του σε ετήσια βάση, ούτε αλλεπάλληλες εξετάσεις με υπερήχους, οι οποίες το μόνο που κάνουν είναι να επιβαρύνουν οικονομικά τις οικογένειες και την εθνική οικονομία, και να γεμίζουν με άγχος τους γονείς. Μάλιστα, πολλές φορές συνιστάται (λανθασμένα) διακοπή της άσκησης για ασήμαντα ευρήματα, μια απαράδεκτη πρακτική που στερεί υγιή παιδιά από τη χαρά της άσκησης και τα οφέλη της.
Οι απαραίτητες εξετάσεις για τους μικρούς αθλητές
Τι εξετάζουμε στον προαθλητικό έλεγχο
Οικογενειακό ιστορικό
1. Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε νεαρή ηλικία
2. Καρδιακή νόσος σε ζώντες συγγενείς άνω των 50 ετών
Ατομικό ιστορικό
1. Καρδιακό φύσημα
2. Συστηματική υπέρταση
3. Εύκολη κόπωση
4. Συγκοπή/προσυγκοπή, ιδίως κατά την άσκηση
5. Ανεξήγητη δύσπνοια με την κόπωση
6. Προκάρδιο άλγος εκλυόμενο με την κόπωση
Φυσική εξέταση
1.Καρδιακό φύσημα (ύπτια και καθιστή θέση)
2. Μηριαίες σφύξεις (για αποκλεισμό ισθμικής στένωσης)
3. Σημεία συνδρόμου Marfan
4. Μέτρηση αρτηριακής πίεσης (καθιστή θέση)