Παιδικός εκφοβισμός-Τα θύματα του bullying, οι θύτες & η οικογένεια

Από τη Δρα Ελίνα Γκίκα,
Κλινική Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, Υπεύθυνη Τμήματος Ψυχικής Υγείας ΜΗΤΕΡΑ - Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, αγόρια και κορίτσια, αναπτύσσουν και βίαιες συμπεριφορές, οι οποίες εκδηλώνονται κυρίως προς τους συνομηλίκους τους. Οι επιπτώσεις είναι μεγάλες τόσο για τα παιδιά-θύτες όσο και για τα παιδιά-θύματα. Ποιες είναι όμως οι αιτίες γι’ αυτό και τι πρέπει να ξέρουν οι γονείς;
Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, κατ’ αρχάς, ότι οι μικροί «νταήδες» δεν είναι μόνο αγόρια, αλλά και κορίτσια. Ο μικρός εκφοβιστής μπορεί να ξεκινήσει αυτήν τη συμπεριφορά από την προσχολική ηλικία, τα μεγαλύτερα ποσοστά όμως τα συναντάμε στη μέση σχολική και στην εφηβική ηλικία. Τέτοιου είδους παθολογικές συμπεριφορές, τόσο για τους θύτες όσο και για τα θύματα, είναι συχνότατες. Το παιδί-θύμα χρειάζεται ψυχολογική βοήθεια ώστε να επουλώσει το τραύμα από τη βίαιη παρενόχληση, να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του στο σχολικό περιβάλλον, να επανακτήσει την αυτοπεποίθησή του.
Αν το παιδί σας έχει γίνει μελαγχολικό, καταθλιπτικό, έχουν μειωθεί οι σχολικές του επιδόσεις, είναι εκνευρισμένο και σκεπτικό, θα πρέπει να του ζητήσετε να σας εμπιστευθεί, να του μιλήσετε και να του εξηγήσετε τι ακριβώς συμβαίνει. Ο
γονιός χρειάζεται να απενοχοποιήσει το παιδί και να του διευκρινίσει ότι δεν ευθύνεται το ίδιο για τη συγκεκριμένη συμπεριφορά. Να του πει ότι πολύ αξιόλογοι και πετυχημένοι άνθρωποι είχαν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού και υπάρχει λύση. Θα πρέπει να του εξηγήσει ότι χρειάζεται να αναφερθεί στο διευθυντή του σχολείου και στους καθηγητές, από τους οποίους θα ζητήσει βοήθεια την επόμενη φορά όπου θα βρεθεί σε δύσκολη θέση.
• Μην το ενθαρρύνετε να ανταποδώσει τον εκφοβισμό, γιατί δε γνωρίζουμε τα όρια του εκφοβιστή, με κίνδυνο για τη σωματική του ακεραιότητα.
• Αν πρόκειται για ομάδα εκφοβιστών, παροτρύνετέ το να μιλήσει με το πιο αδύναμο μέλος και να του εξηγήσει ότι αυτό δεν είναι σωστό.
• Ενθαρρύνετέ το να συνοδεύεται από φίλους, συμμαθητές, συνομηλίκους στη διαδρομή προς και από το σχολείο, στη διασκέδαση, όπου βρίσκεται, διότι η συμμορία ή ο εκφοβιστής επιτίθενται σπάνια σε ένα παιδί που βρίσκεται σε ομάδα.
• Απαιτήστε από το σχολείο να ενημερώσει τους γονείς του παιδιού-εκφοβιστή.
Μην υποτιμάτε τις συνέπειες του εκφοβισμού στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού σας. Η συμβουλευτική με ψυχολόγο σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αναγκαία τόσο για το παιδί όσο και για τους γονείς.
Τ α π α ι δ ι ά - τ ρ ο μ ο κ ρ ά τ ε ς
Σε όσους αναρωτιούνται αν και το δικό τους παιδί μπορεί να γίνει εκφοβιστής, ή είναι ήδη τρομοκράτης στο σχολείο, αξίζει να αναφέρουμε ότι είναι σύνηθες τα παιδιά να εκφράζουν επιθετικότητα καθώς μεγαλώνουν. Το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτά, με τη σωστή αντιμετώπιση, εγκαταλείπει αυτόν τον τρόπο έκφρασης. Κάποια άλλα, όμως, ενθαρρύνονται από την αμέλεια ή και την αδιαφορία των γονιών τους. Με άλλα λόγια, ένα παιδί δε γεννιέται «νταής», αλλά γίνεται. Πρώιμα ση- μάδια προβληματικής συμπεριφοράς θα πρέπει να γίνονται αντιληπτά από τους γονείς και να αντιμετωπίζονται χωρίς καθυστέρηση με τη βοήθεια ειδικού. Τα παιδιά που μπορούν να εξελιχθούν σε «νταήδες» είναι μελαγχολικά, αγχώδη, ε-
σωτερικεύουν ό,τι τα απασχολεί και τα στενοχωρεί. Ο πυρήνας της επιθετικής συμπεριφοράς έγκειται στη μη συμμόρφωση στα όρια των γονέων αρχικά, του σχολικού πε-=ριβάλλοντος έπειτα. Για παράδειγμα, η μητέρα ζητά από το παιδί να κλείσει την τηλεόραση, «σε παρακαλώ κλείσε την τηλεόραση», το παιδί δεν υπακούει, 5 λεπτά αργότερα η μητέρα το ξαναζητά και το παιδί συνεχίζει να την αγνοεί. Το παιδί νιώθει ότι ελέγχει τη μητέρα μέσα από τη μη συμμόρφωσή του, η οποία γίνεται ανεκτή. Έπειτα από ώρα η μητέρα αγανακτισμένη σηκώνεται και χτυπά το παιδί. Το παιδί παίρνει το μήνυμα ότι η επιθετικότητα σημαίνει δύναμη. Έτσι, με τον επιθετικό τρόπο νιώθει ότι μπορεί να ελέγχει το συμμαθητή ή τους συμμαθητές του. Στο μυαλό των μικρών εκφοβιστών υπάρχει γνωστική σύγχυση μεταξύ επιθετικότητας, βίαιης συμπεριφοράς και δύναμης και απλών κοινωνικών εννοιών. Γνωρίζουμε ότι ένας άνθρωπος μπορεί να επιβάλλεται και να χαίρει εκτίμησης χρησιμοποιώντας το μυαλό του και αυτό χρειάζεται να μάθουν οι γονείς στα παιδιά τους. Με την ίδια «λογική», ένα παιδί
παραμελημένο από τους γονείς θα προσπαθήσει να αντλήσει τη σημαντικότητά του μέσω του παράδοξου της βίας. Δυστυχώς, όσο τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν δύσκολα ξεφεύγουν από αυτόν το ρόλο. Φυσικά, η έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία (λεκτική ή/και σωματική) ή και σε κακοποίηση είναι ορισμένοι κοινωνικοί - περιβαλλοντικοί παράγοντες που σχετίζονται με το παιδί-εκφοβιστή.
Σ τ ι ς μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς η λ ι κ ί ε ς
Στην προσχολική ηλικία τα «δύσκολα», ανυπάκουα και επιθετικά παιδιά αντιμετωπίζονται από τους γονείς, οι οποίοι χρήζουν συμβουλευτικής ψυχολόγου ώστε να τους κατευθύνει για να συμπεριφερθούν κατάλληλα σε αυτά. Σε μεγαλύτερες ηλικίες τα παιδιά έχουν πλέον «ταυτιστεί» με το ρόλο του εκφοβιστή και η διαδικασία είναι πιο πολύπλοκη, όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί. Όταν το παιδί είναι μεγαλύτερο σε ηλικία, χρειάζεται η συνεργασία σχολείου και οικογένειας με σκοπό το παιδί-θύτης να αποκτήσει επίγνωση των πράξεών του και να αναλάβει τις ευθύνες του. Ο ψυχολόγος βοηθά να αποκτήσει το παιδί ενσυναίσθηση και να αναζητήσει τα αίτια των πράξεών του, τα οποία τις περισσότερες φορές πηγάζουν από την οικογένεια.