Εμβόλιο κατά του ιού HPV-Στρατηγική κίνηση για κάθε γυναίκα
Από την Ιωάννα Τσιαούση MD, MBA
Γυναικολόγος - Μαιευτήρας, Συνεργάτις Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ
Η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων HPV μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη καρκίνου, καθώς και μία σειρά από άλλα σοβαρά νοσήματα. Πρόκειται για έναν ιό ιδιαίτερα μολυσματικό αφού μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή και αφορά σε κάθε γυναίκα, κυρίως στις έφηβες και νεαρές γυναίκες. Κλειδί για την αντιμετώπισή του είναι η πρόληψη, και ειδικότερα ο εμβολιασμός, ο οποίος αποδεικνύεται όλο και πιο αποτελεσματικός.
Πέντε χρόνια έχουν περάσει από τότε που σε κάποιο ιατρείο της Αμερικής εμβολιάστηκε το πρώτο κορίτσι έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Ήταν Ιούνιος του 2006 όταν ο FDA χορήγησε την πρώτη άδεια κυκλοφορίας στο τετραδύναμο εμβόλιο κατά του ιού HPV. Η πενταετία που πέρασε πρόσθεσε πλήθος επιστημονικών στοιχείων και μεγάλη κλινική πείρα. Η κλινική πείρα αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο για κάθε καινοτομικό εμβόλιο όπως το συγκεκριμένο εμβόλιο έναντι του ιού HPV.
Μέχρι σήμερα έχουν εμβολιαστεί εκατομμύρια κορίτσια σε όλο τον κόσμο, στο πλαίσιο όχι κάποιας κλινικής μελέτης, αλλά της τρέχουσας ιατρικής πρακτικής. Η αξιολόγηση των πρώτων αποτελεσμάτων από την κλινική πράξη που πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας είναι εντυπωσιακά καθώς δείχνει πραγματική μείωση στην συχνότητα εμφάνισης νοσημάτων που προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό.
Στη χώρα μας αντίστοιχα, έχουν εμβολιαστεί χιλιάδες κορίτσια και νεαρές γυναίκες, που αποτελούν ουσιαστικά και την καλύτερη επιβεβαίωση για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων έναντι του HPV.
Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα της HPV λοίμωξης;
Οι βιβλιογραφικές αναφορές υποσημειώνουν τα τελευταία χρόνια μία πολύ μεγάλη επιδημιολογική αύξηση της HPV λοίμωξης. Το «Nordic Cancer Registry» καταγράφει, για παράδειγμα, αύξηση της HPV λοίμωξης στις νορβηγικές χώρες της τάξης του 1.000% την τελευταία 20ετία. Η επιδημιολογική αυτή άνοδος διαμορφώνεται από σύγχρονες κοινωνικές αλλαγές και από μεταβολές στη σεξουαλική συμπεριφορά των εφήβων και των νεαρών κοριτσιών.
Έτσι, εκτιμάται ότι ποσοστό περίπου 70% των γυναικών και των ανδρών ηλικίας 15 έως 49 ετών έχει ένδειξη λοίμωξης από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων.
Τι προκαλεί η λοίμωξη από τον ιό HPV;
Ο ιός αυτός έχει περίπου 200 τύπους, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν τύποι που προκαλούν καρκίνο και άλλοι που προκαλούν καλοήθη νοσήματα. Έτσι, ανάλογα με τον τύπο του ιού που προσβάλλει τον οργανισμό, μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από σοβαρά νοσήματα, όπως καρκίνο τραχήλου της μήτρας, καρκίνο αιδοίου, κόλπου, πέους, πρωκτού, καθώς και γεννητικά κονδυλώματα. Μάλιστα, οι τελευταίες μελέτες δείχνουν, ότι ο ίδιος ιός ευθύνεται και για ορισμένες μορφές καρκίνου στοματοφάρυγγα, στοματικής κοιλότητας και λάρυγγα.
Η έρευνα απέδειξε ότι δύο είναι οι κυρίαρχοι κακοήθεις τύποι, οι τύποι 16 και 18 του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων, και δύο είναι οι κυρίαρχοι καλοήθεις τύποι, οι τύποι 6 και 11, που ευθύνονται για το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων.
Ποιες γυναίκες κινδυνεύουν να προσβληθούν από τον ιό;
Από τον ιό κινδυνεύει κάθε σεξουαλικά ενεργή γυναίκα, ανεξαρτήτου ηλικίας. Περισσότερο κινδυνεύουν οι νεαρές γυναίκες ηλικίας 15 - 20 ετών, καθώς ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων παρουσιάζει αιχμή στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Ωστόσο, ενδιαφέροντα στοιχεία από ελληνικές μελέτες (Agorastos et al και Panotopoulou et al) δείχνουν ότι ναι μεν η μεγαλύτερη αιχμή του ιού εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία, αλλά η λοίμωξη αναγνωρίζεται και σε μεγαλύτερες γυναίκες, κάνοντας μάλιστα μία δεύτερη αιχμή στην ηλικία περίπου των 45 ετών, τονίζοντας ότι κοινωνικές αλλαγές και μεταβολές κυρίως στο κεφάλαιο του γάμου και της απόκτησης νέων συντρόφων σε μεγαλύτερη ηλικία μετατρέπουν το πρόβλημα της HPV λοίμωξης σε πρόβλημα που συνοδεύει τη γυναίκα σε όλη τη σεξουαλικά ενεργή ζωή της. Το φαινόμενο αυτό καταγράφεται και σε ανάλογες διεθνείς μελέτες.
Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα των νοσημάτων που προκαλεί ο ιός;
Η λοίμωξη από τον ιό μπορεί ευτυχώς να υποχωρήσει από μόνη της σε κάποια στιγμή της ζωής της γυναίκας. Αν όμως δεν υποχωρήσει, μπορεί να προκαλέσει προκαρκινικές βλάβες στον τράχηλο, στο αιδοίο και στον κόλπο, που απαιτούν χειρουργική επέμβαση για να μην εξελιχθούν στους αντίστοιχους καρκίνους. Στην Ευρώπη κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται περίπου 2 εκατομμύρια προκαρκινικές τραχηλικές βλάβες, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο εμφανίζονται κάθε χρόνο 500.000 νέα περιστατικά καρκίνου τραχήλου μήτρας και 274.000 θάνατοι. Οι χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση των προκαρκινικών βλαβών είναι απλές και συνοδεύονται συνήθως από ίαση της νόσου. Ωστόσο, μπορούν δυνητικά να δημιουργήσουν ιατρικές συνέπειες, όπως υπογονιμότητα ή και πρόωρο τοκετό σε μία μελλοντική κύηση, ενώ παράλληλα επιδρούν αρνητικά στη σεξουαλική ζωή και στην ποιότητα ζωής της νεαρής γυναίκας. Οι χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται δε για την αντιμετώπιση των HPV σχετιζόμενων καρκίνων είναι πολύ πιο ριζικές και η πρόγνωση της νόσου είναι χειρότερη.
Πώς αντιμετωπίζεται η λοίμωξη από τον ιό HPV;
Ο ιός HPV μεταδίδεται εύκολα, καθώς η σεξουαλική επαφή είναι η κύρια οδός μετάδοσης. Ακόμα και μία μη ολοκληρωμένη επαφή μπορεί να μεταδώσει τον ιό, όπως έχουν αποδείξει μελέτες οι οποίες τον ανίχνευσαν σε κοπέλες που δεν είχαν ολοκληρωμένες επαφές. Η συστηματική χρήση του προφυλακτικού μπορεί να μειώσει τη λοίμωξη, αλλά δεν μπορεί να την αποτρέψει, καθώς ο ιός προσβάλλει όλη τη γεννητική χώρα. Δυστυχώς η λοίμωξη από τον ιό δεν μπορεί να θεραπευθεί. Μπορεί όμως σήμερα να προληφθεί με εμβολιασμό με τα εμβόλια έναντι του ιού HPV. Προλαμβάνοντας τη λοίμωξη, το εμβόλιο αποτρέπει την ανάπτυξη των σχετιζόμενων νοσημάτων που προκαλούνται από τον ιό HPV.
Τι είναι τα εμβόλια κατά του ιού HPV;
Σήμερα, κυκλοφορούν δύο εμβόλια (διδύναμο και τετραδύναμο HPV εμβόλιο) που προστατεύουν από τους τύπους του ιού HPV 16 και 18, οι οποίοι ευθύνονται συνολικά για το 75% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και για τις περισσότερες περιπτώσεις των άλλων μορφών καρκίνου που σχετίζονται με τον HPV. Τα εμβόλια προστατεύουν μερικώς και από άλλους τύπους HPV, ενώ το τετραδύναμο εμβόλιο, περιέχοντας και τους τύπους 6 και 11, προφυλάσσει και από το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων.
Πόσο αποτελεσματικά και ασφαλή είναι τα εμβόλια;
Οι κλινικές μελέτες των εμβολίων αυτών έχουν δείξει αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα, που προσεγγίζει το 100% σχεδόν για όλα τα νοσήματα τα οποία προλαμβάνονται με τα εμβόλια. Σήμερα διαθέτουμε επιπρόσθετα στοιχεία αποτελεσματικότητας και από τους εκατομμύρια εμβολιασμούς που γίνονται καθημερινά σε όλο τον κόσμο.
Οι εμβολιασμοί στην πράξη επιβεβαιώνουν την υψηλή αποτελεσματικότητα των εμβολίων, καθώς σε χώρες όπου γίνεται συστηματικός εμβολιασμός καταγράφεται πραγματική μείωση εμφάνισης των νοσημάτων που προλαμβάνει ο εμβολιασμός σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια όπου δεν υπήρχε το εμβόλιο. Όσο για το θέμα της ασφάλειας, ειδικό παγκόσμιο δίκτυο καταγραφής των ανεπιθύμητων ενεργειών αλλά και αρμόδια όργανα δηλώνουν με επίσημες αναφορές ότι τα εμβόλια κατά του HPV δε συσχετίζονται με καμία σοβαρή ανεπιθύμητη παρενέργεια.
Ποιες γυναίκες μπορούν να εμβολιαστούν και γιατί;
Τα εμβόλια απευθύνονται σε κορίτσια και νέες γυναίκες ηλικίας 12 έως 26 ετών, σύμφωνα με τις επίσημες συστάσεις του εμβολιαστικού προγράμματος του Υπουργείου Υγείας της Ελλάδας. Τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν απ’ όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.
Σήμερα μπορεί να εμβολιαστεί με το εμβόλιο κατά του HPV και η μεγαλύτερη των 26 ετών γυναίκα;
Μία γυναίκα μπορεί να μολυνθεί από τον ιό σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή και για όσο διάστημα είναι σεξουαλικά ενεργή. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, που είναι υπεύθυνος για την έγκριση του HPV εμβολίου, ο εμβολιασμός με το τετραδύναμο εμβόλιο ενδείκνυται και σε μεγαλύτερες γυναίκες έως την ηλικία των 45 ετών.
Πώς συνδυάζεται ο εμβολιασμός με την εξέταση κατά Παπανικολάου;
Η εξέταση κατά Παπανικολάου είναι μία διαγνωστική εξέταση που έχει ως στόχο την έγκαιρη διάγνωση μιας βλάβης σε προκαρκινικό στάδιο, με τελικό σκοπό να αντιμετωπιστεί πριν εξελιχθεί σε καρκίνο. Η προσφορά του είναι τεράστια και έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση του καρκίνου τραχήλου της μήτρας. Ο εμβολιασμός, από την άλλη, γίνεται για την πρόληψη της λοίμωξης από κάποιους τύπους του ιού από τους οποίους προστατεύουν τα σημερινά εμβόλια. Επομένως,
κάθε γυναίκα πρέπει να εμβολιάζεται και στη συνέχεια να εξετάζεται με τεστ Παπανικολάου σύμφωνα με τις οδηγίες του γυναικολόγου της. Σήμερα, ο συνδυασμός εμβολιασμού και εξέτασης Παπανικολάου έχει καθιερωθεί ως η σύγχρονη ιατρική πρακτική για την αντιμετώπιση του καρκίνου τραχήλου της μήτρας.
Ιός HPV: τα σημαντικά σημεία
Ηλικία 12 έως 15 ετών
Οι ηλικίες αυτές παρουσιάζουν τη βέλτιστη ανταπόκριση σε όλα τα εμβόλια.
Η τήρηση του δοσολογικού εμβολιαστικού σχήματος είναι καλύτερη, καθώς γίνεται υπό την καθοδήγηση των γονέων.
Η ηλικιακή αυτή ομάδα εμβολιάζεται πριν εισέλθει στην ηλικία αυξημένου κινδύνου μόλυνσης από τον ιό.
Στην ηλικία των 12 ετών ολοκληρώνεται όλος ο βασικός εμβολιασμός όλων των απαραίτητων παιδιατρικών εμβολίων. Ηλικία 15 έως 26 ετών
Τα κορίτσια αυτά βρίσκονται στην ηλικία αιχμής της λοίμωξης και επομένως κάθε σημερινή ή μελλοντική επαφή μπορεί να μεταδώσει κάποιον τύπο του ιού.
Ο εμβολιασμός της σεξουαλικά ενεργής κοπέλας θα πρέπει να είναι άμεσος για την πρόληψη όχι μόνο της λοίμωξης, αλλά και της ίδιας της νόσου, που συχνά εκδηλώνεται σε αυτήν την ηλικία.
Επειδή τα HPV εμβόλια περιέχουν πολλούς τύπους του ιού, μπορούν να παρέχουν προστασία ακόμη και στις κοπέλες που έχουν ήδη προσβληθεί από κάποιον τύπο HPV, παρέχοντας πλήρη προστασία για τους υπόλοιπους τύπους του ιού που καλύπτει το εμβόλιο και από τους οποίους δεν έχουν προσβληθεί.
Ο εμβολιασμός γίνεται ανεξάρτητα από την έναρξη ή όχι των σεξουαλικών επαφών.
