Καρδιά και κύηση-Τα απαραίτητα σημεία ελέγχου

Από τη Μαρία Σκαφιδά,
Καρδιολόγος, Συνεργάτιδα Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ

Η περίοδος της κυοφορίας και η γέννηση του παιδιού επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό το καρδιαγγειακό σύστημα της γυναίκας. Ορισμένες λεπτομερείς εξετάσεις κρίνονται απαραίτητες όχι μόνο για να ελεγχθεί η ομαλή προσαρμογή του οργανισμού, αλλά και για να ανιχνευτούν τυχόν άγνωστα προβλήματα.

Η κύηση και η περιγεννητική περίοδος από σημαντικές μεταβολές στο καρδιαγγειακό σύστημα. Αυτές οι μεταβολές επιδρούν με διαφορετικό τρόπο στη γυναίκα ανάλογα με την κατάσταση του καρδιαγγειακού συστήματος πριν από την κύηση. Έτσι, σε γυναίκες με προϋπάρχουσες γνωστές καρδιοπάθειες οι μεταβολές αυτές μπορεί να επιβαρύνουν κατά περίπτωση και σε διαφορετικό βαθμό το καρδιαγγειακό σύστημα, με αποτέλεσμα την αύξηση της νοσηρότητας ή ακόμα και της θνησιμότητας. Τι γίνεται, όμως, με τις γυναίκες οι οποίες έχουν προϋπάρχουσες καρδιοπάθειες που δεν τις γνωρίζουν;
Η σημαντικότερη μεταβολή στο καρδιαγγειακό σύστημα κατά τη διάρκεια της κύησης αφορά στην προοδευτική αύξηση της καρδιακής παροχής, η οποία κατά την 20ή - 24η εβδομάδα αυξάνει στο 30% - 50% της αρχικής τιμής. Μετά την 24η εβδομάδα σταθεροποιείται και τις τελευταίες 8 εβδομάδες μειώνεται προοδευτικά, λόγω της πίεσης που ασκεί η μήτρα στην κάτω κοίλη φλέβα και στην αορτή. Η καρδιακή συχνότητα αυξάνει κατά 10 - 20 παλμούς ανά λεπτό. Άρα η αύξηση της καρδιακής παροχής επιτελείται κυρίως από την αύξηση του όγκου παλμού και κατ’ επέκταση του κυκλοφορούντος όγκου αίματος, ο οποίος φτάνει το 45% - 50% σε σύγκριση με τις προ κυήσεως τιμές. Με απλά λόγια, η καρδιά πρέπει να χτυπά δυνατότερα και γρηγορότερα κατά τη διάρκεια της κύησης για να αντεπεξέλθει. Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια του τοκετού παρατηρείται σημαντική αύξηση της καρδιακής παροχής και της αρτηριακής πίεσης με συνέπεια τη σημαντική αύξηση του καρδιακού έργου.

Ο έλεγχος

Λόγω της μεγάλης σπουδαιότητας που έχει η κύηση για τη μητέρα, το παιδί, την οικογένεια και για όλη την κοινωνία, είναι σημαντικό να γίνεται σωστή πρόληψη της καλής λειτουργίας του καρδιαγγειακού συστήματος με τον απαραίτητο κλινικοεργαστηριακό έλεγχο, που θα περιορίσει τα δυσάρεστα συμβάντα και θα διευκολύνει την περαιτέρω αντιμετώπισή τους.
Ο κλινικοεργαστηριακός καρδιολογικός έλεγχος συνίσταται σε:

• Λήψη ιατρικού ιστορικού.
• Φυσική εξέταση στην οποία όταν υπάρχει αμφιβολία για τη σημασία των ευρημάτων θα πρέπει να διευκρινιστεί οριστικά η φύση τους με περαιτέρω έλεγχο.
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα, το οποίο συχνά εμφανίζει μεταβολές του άξονα του QRS, που μετατοπίζεται στα όψιμα στάδια της κύησης.
• Υπερηχοκαρδιογράφημα, με τη βοήθεια του οποίου θα μπορέσουν να εκτιμηθούν η ανατομία και η λειτουργικότητα των βαλβίδων και να διαγνωστούν παθήσεις όπως η στένωση της αορτικής βαλβίδας, η στένωση της μιτροειδούς, η πρόπτωση της μιτροειδούς κ.ά. Η στένωση της μιτροειδούς βαλβίδας στο 25% των περιπτώσεων διαγιγνώσκεται για πρώτη φορά στην κύηση. Επίσης εκτιμάται η αρτιότητα των καρδιακών δομών και εντοπίζονται πιθανά ελλείμματα, όπως η μεσοκολπική και η μεσοκοιλιακή επικοινωνία και άλλες συγγενείς καρδιοπάθειες. Τέλος, εκτιμώνται η ύπαρξη ή όχι πνευμονικής υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου, η παρουσία ευρημάτων από προϋπάρχουσα αρτηριακή υπέρταση και η λειτουργικότητα της καρδιάς ως αντλίας.

Η ανάγκη για λεπτομερέστερη διαγνωστική προσέγγιση προκύπτει από τα αποτελέσματα της βασικής καρδιολογικής εκτίμησης.

Η αρτηριακή υπέρταση

Ως υπέρταση στην κύηση χαρακτηρίζεται η αύξηση της συστολικής αρτηριακής πίεσης κατά 30 mmHg και της διαστολικής κατά 15 mmHg συγκριτικά με τις τιμές τους πριν από την 20ή εβδομάδα κύησης. Όταν δεν είναι γνωστή η τιμή της αρτηριακής πίεσης πριν από την κύηση, τιμές μεγαλύτερες από 140/90 mmHg θεωρούνται παθολογικές.

Οι διαταραχές της αρτηριακής πίεσης στην κύηση μπορούν να διακριθούν σε:

• Χρόνια υπέρταση, που προϋπάρχει της κύησης ή εμφανίζεται πριν από την 20ή εβδομάδα κύησης ή επιμένει μετά τη 12η εβδομάδα της λοχείας.
• Προεκλαμψία - εκλαμψία. Η προεκλαμψία είναι ένα σύνδρομο της εγκυμοσύνης που παρουσιάζεται συνήθως μετά την 20ή εβδομάδα και χαρακτηρίζεται από αρτηριακή υπέρταση, οίδημα (πρήξιμο) στα πόδια και πρωτεϊνουρία (απώλεια λευκώματος στα ούρα). Επίσης συνοδεύεται από κεφαλαλγία, θόλωση της όρασης, δύσπνοια και κοιλιακό άλγος. Η εκλαμψία ορίζεται ως η εμφάνιση μυοκλονικών σπασμών σε γυναίκα με συμπτώματα προεκλαμψίας χωρίς υποκείμενη νευρολογική νόσο.
• Προεκλαμψία σε έδαφος χρόνιας υπέρτασης.
• Παροδική υπέρταση, η οποία εμφανίζεται μετά την 20ή εβδομάδα χωρίς να συνοδεύεται από σημεία προεκλαμψίας.

Τέλος, δεν πρέπει να ξεχάσουμε τη γυναίκα καρδιοπαθή σε αναπαραγωγική ηλικία, η οποία πρέπει να συμβουλεύεται τον γυναικολόγο και τον καρδιολόγο και οι δύο ειδικότητες να συνεργάζονται στενά προς αποφυγή επικίνδυνων καταστάσεων για τη μητέρα και το έμβρυο.