Βρεφική & παιδική διατροφή-Μάθετε το παιδί σας να τρώει σωστά

Από την Μελίνα Σ. Καριπίδου,
MSc Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Υπεύθυνη του Τμήματος Διαιτολογίας - Διατροφής Γενικής, Μαιευτικής/Γυναικολογικής & Παιδιατρικής Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ

Ορθή διατροφή στη βρεφική ηλικία σημαίνει ομαλή και πλήρης ανάπτυξη του παιδιού, όπως και υγιής ενήλικος. Σε ποια σημεία, όμως, πρέπει να εστιάσουν οι γονείς ώστε όχι μόνο να μεγαλώσουν σωστά το παιδί τους, αλλά και να αποκτήσει αυτό τις πλέον υγιεινές συνήθειες;

Η ισορροπημένη διατροφή κατά τη βρεφική και την πρώτη παιδική ηλικία (τόσο σε επίπεδο ενέργειας - θερμίδων όσο και θρεπτικών συστατικών) εξασφαλίζει την ομαλή και πλήρη ανάπτυξη του παιδιού καθώς και την πρόληψη διαφόρων νοσημάτων (καρδιαγγειακών, σακχαρώδη διαβήτη και παχυσαρκίας) στην ενήλικη ζωή του.
Για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής του, το βρέφος θα πρέπει να θηλάζει αποκλειστικά. Ο όρος αποκλειστικός θηλασμός σημαίνει πως δεν παρέχεται στο βρέφος κανένα άλλο είδος τροφής, υγρής ή στερεής, πέρα από το μητρικό γάλα. Μετά τον έκτο μήνα πρέπει να συνεχίζει τον θηλασμό σε συνδυασμό με άλλες τροφές για τουλάχιστον έναν χρόνο. Σε περίπτωση που το βρέφος καταναλώνει υποκατάστατα του μητρικού γάλακτος, αυτά θα πρέπει να έχουν σύσταση παρόμοια με αυτήν του μητρικού γάλακτος ώστε να εξασφαλίζεται η βέλτιστη ανάπτυξή του. Τέτοια είναι τα ειδικά γάλατα σε σκόνη που έχουν ως βάση το αγελαδινό γάλα (εκτός κι αν υπάρχει διαφορετική ανάγκη) και είναι κατάλληλα τροποποιημένα. Σε παθολογικές περιπτώσεις (δυσανεξία στη λακτόζη, πρόωρος τοκετός, μεταβολικές διαταραχές) υπάρχουν ειδικά γάλατα ανάλογα με το υπάρχον πρόβλημα.
Μετά τον έκτο μήνα, το βρέφος θα πρέπει να καταναλώνει γάλα σε σκόνη δεύτερης βρεφικής ηλικίας. Το συνηθισμένο αγελαδινό γάλα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στο βρέφος έως την ηλικία του 1ου έτους, διάστημα κατά το οποίο το γάλα αποτελεί τη βασική τροφή του, επειδή είναι πολύ φτωχό σε σίδηρο και βιταμίνη C.

Το πρώτο στάδιο απογαλακτισμού

Στο πρώτο στάδιο του απογαλακτισμού το βρέφος δέχεται τροφή με το κουτάλι σε πολύ μικρή ποσότητα, η οποία αυξάνεται σταδιακά. Αρχικά, δίνονται κρέμες που αναμιγνύονται με νερό (ρυζάλευρο και άλλα άλευρα που δεν περιέχουν γλουτένη), πολτοποιημένα φρούτα και βρασμένα λαχανικά. Στη συνέχεια εισάγονται πολτοποιημένο βραστό κρέας, κοτόπουλο και μεγαλύτερη ποικιλία λαχανικών. Συνήθως, το ημερήσιο μενού σε αυτή την ηλικία περιλαμβάνει γάλα για πρωινό, πολτοποιημένα φρούτα για δεκατιανό, σούπα με λαχανικά και κρέας ή κοτόπουλο για μεσημεριανό, κρέμα για απογευματινό και γάλα για βραδινό. Μετά τον 8ο μήνα αρχίζουν να εισάγονται τρόφιμα όπως φαρίνα, ζυμαρικά, γιαούρτι και ο κρόκος του αβγού. Μετά τον 12ο μήνα μπορεί να δοθεί και το ασπράδι του αβγού και ψάρι.
Τα νέα τρόφιμα πρέπει να εισάγονται στο διαιτολόγιο του μωρού ένα κάθε φορά, με διαφορά μίας εβδομάδας από το προηγούμενο, ώστε να μπορούν να επισημανθούν τυχόν αλλεργίες ή ευαισθησία που πιθανόν να έχει το βρέφος.
Για παράδειγμα, από τα δημητριακά πρώτα εισάγεται το ρύζι, που προκαλεί τα λιγότερα προβλήματα αλλεργίας, και τελευταίο το σιτάρι, που προκαλεί πιο συχνά προβλήματα. Το ασπράδι του αβγού, τα προϊόντα της σόγιας, τα εσπεριδοειδή και το αγελαδινό γάλα πρέπει να εισάγονται πιο αργά για τον ίδιο λόγο.
Δεν πρέπει να προστίθενται ζάχαρη και αλάτι στο φαγητό του βρέφους. Επίσης, το μέλι και το σιρόπι από καλαμπόκι πρέπει να αποφεύγονται μέχρι την ηλικία του 1ου έτους.

Τι πρέπει να προσέχουμε

Γενικά, τα περισσότερα τρόφιμα μπορούν να καταναλωθούν από το βρέφος σε διάφορες μορφές, ωστόσο σε ορισμένα από αυτά πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή:

• Στα ελαφρώς βρασμένα αβγά (μελάτα), λόγω πιθανής μόλυνσης από Salmonella. Τα αβγά πρέπει να βράζονται για 2 - 3 λεπτά.
• Στους ολόκληρους ή σπασμένους ξηρούς καρπούς λόγω κινδύνου πνιγμονής. Είναι καλό να αποφεύγονται έως την ηλικία των 5 ετών.
• Στα σταφύλια, στις σταφίδες, στα κομμάτια λουκάνικου και ωμού καρότου λόγω κινδύνου πνιγμονής.
• Στα μαλακά και μπλε τυριά λόγω κινδύνου μόλυνσης από Listeria monocytogenes.

Μέχρι το τέλος του πρώτου έτους, το διαιτολόγιο του βρέφους χρειάζεται να περιλαμβάνει τρόφιμα απ’ όλες τις ομάδες. Στη συνέχεια, από τις πολτοποιημένες τροφές θα πρέπει να μεταβαίνει στις ψιλοκομμένες προκειμένου να ενθαρρυνθεί η μάσηση.
Τα παιδιά πρέπει να καταναλώνουν τις αντίστοιχες μερίδες απ’ όλες τις ομάδες τροφίμων ανάλογα με την ηλικία τους, οι οποίες χρειάζεται να κατανέμονται σε μικρά και συχνά γεύματα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.

Οι γενικές συστάσεις

Οι γενικές συστάσεις για τα παιδιά άνω των 2 ετών είναι οι εξής:

• Κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά (1% - 2%). Μέχρι την ηλικία των 2 ετών τα παιδιά πρέπει να καταναλώνουν πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα επειδή χρειάζονται το λίπος του γάλακτος. Άπαχο γάλα (0%) δεν πρέπει να καταναλώνεται έως την ηλικία των 5 ετών. Ωστόσο, σε ειδικές καταστάσεις (παιδική παχυσαρκία, υπερλιπιδαιμία κ.ά.) επαναπροσδιορίζονται οι συστάσεις ανάλογα και με την υπόλοιπη δίαιτα του παιδιού.
• Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών όλων των χρωμάτων (κόκκινο, πράσινο, κίτρινο - πορτοκαλί, μπλε - μοβ, λευκό - καφέ). Τα δύο κύρια γεύματα (μεσημεριανό και βραδινό) θα πρέπει να περιέχουν λαχανικά ή χορτόσουπα και να συνοδεύονται πάντα από σαλάτα. Ενδιάμεσα των κύριων γευμάτων είναι καλό το παιδί να καταναλώνει 2 - 3 φρούτα ημερησίως.
• Κατανάλωση δημητριακών ολικής αλέσεως.
• Ποικιλία τροφίμων εβδομαδιαίως (1 - 2 φορές την εβδομάδα όσπρια, 2 φορές ψάρι, 2 - 3 φορές κρέας και κοτόπουλο, 3 αβγά την εβδομάδα).
• Χρησιμοποίηση ελαιολάδου στην προετοιμασία των φαγητών.
• Αποφυγή ποτών με πρόσθετη ζάχαρη (χυμοί, αναψυκτικά κ.ά.).
• Μείωση της πρόσληψης ζωικού λίπους.
• Περιορισμένη κατανάλωση αλατιού.