Δυσμηνόρροια-Το περιοδικό "μαρτύριο" των γυναικών

Από τον Δρ. Ελπιδοφόρο Δουράτσο,
Μαιευτήρα, Χειρουργό-Γυναικολόγο,
Διδάκτορα Πανεπιστημίου Αθηνών, Προέδρο Επιστημονικού Συμβουλίου Μαιευτηρίου «Λητώ»

Η δυσμηνόρροια είναι ένα οδυνηρό σύμπτωμα, που ταλαιπωρεί πολλές γυναίκες κάθε μήνα και υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής τους, καθώς τις καθηλώνει στο κρεβάτι.
Ωστόσο, μπορεί να αντιμετωπιστεί στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, αλλά η θεραπεία πρέπει να συστήνεται από τον γυναικολόγο και όσες υποφέρουν να μην επιχειρούν αμφιβόλου αποτελεσματικότητας «γιατροσόφια».
Κατά μία έννοια η δυσμηνόρροια, δηλαδή η επώδυνη έμμηνος ρύση (περίοδος), δεν είναι πάθηση, αλλά ενο-
χλητικό και βασανιστικό σύμπτωμα, που όλες οι γυναίκες λίγο-πολύ το έχουν βιώσει σε κάποια φάση της αναπαραγωγικής τους ηλικίας. Αποτελεί δε το πιο συχνό και ενίοτε το πιο «σπαρακτικό» παράπονο των γυναικών. Αν και στην πλειοψηφία τους οι ενήλικες γυναίκες έχουν την εμπειρία μιας ήπιας ενόχλησης στη διάρκεια της περιόδου, ωστόσο ο όρος δυσμηνόρροια χαρακτηρίζει την κατάσταση εκείνη του πόνου που ακινητοποιεί την πάσχουσα και της περιορίζει την καθημερινή της δραστηριότητα, αφού την καθηλώνει στο κρεβάτι για μία-δύο ημέρες, ενώ για την υποχώρηση του πόνου απαιτείται φαρμακευτική αγωγή.

Μορφές δυσμηνόρροιας
Διακρίνουμε τρεις μορφές δυσμηνόρροιας:
Την πρωτοπαθή, στην οποία δεν υπάρχει οργανικό αίτιο.
Τη δευτεροπαθή, με διαγνωσμένο παθολογικό αίτιο.
Τη μεμβρανώδη, που είναι πολύ σπάνια.
Ο πόνος στην περίοδο έχει από παλιά συνδεθεί με κύκλους στους οποίους συμβαίνει ωορρηξία και οφείλεται στην παραγωγή κάποιων ουσιών, που ονομάζονται προσταγλανδίνες.

Αρκετές φορές στην εκδήλωση του πόνου συμμετέχουν και ψυχολογικοί παράγοντες. Σημαντικό επίσης ρόλο μπορεί να παίξει ο ψυχισμός των κοριτσιών και η πληροφόρηση που έχουν στην εφηβεία γύρω από το θέμα της περιόδου, καθώς και η αντιμετώπιση που έχουν από τους γονείς και το περιβάλλον γενικότερα.

Συμπτώματα
Η κλινική συμπτωματολογία διαφέρει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από υποκειμενικούς παράγοντες.
Στην πρωτοπαθή δυσμηνόρροια δεν ανιχνεύεται κάποια υποκειμενική πάθηση. Ο πόνος εμφανίζεται αργότερα στην εφηβεία –επειδή οι πρώτοι κύκλοι στα νεαρά κορίτσια είναι συνήθως χωρίς ωορρηξία- και ξεκινάει είτε την πρώτη ημέρα της περιόδου, όταν δηλαδή αρχίζει η ροή, είτε την δεύτερη. Ναυτία, εμετοί, διάρροια ή και πονοκέφαλος μπορεί να συνοδεύουν τον πόνο. Στην αντιμετώπισή του παίζει καθοριστικό ρόλο η λεπτομερής λήψη του ιστορικού από τον θεράποντα ιατρό. Η κλινική εξέταση δεν αποκαλύπτει ιδιαίτερη παθολογία των έσω γεννητικών οργάνων και γενικότερα στην πύελο. Εκτός από την κλινική εξέταση, το υπερηχογράφημα των έσω γεννητικών οργάνων αποτελεί χρήσιμη έως και απαραίτητη εξέταση για τον αποκλεισμό υποκείμενης παθολογίας.
Στη δευτερογενή δυσμηνόρροια συνήθως αποκαλύπτεται οργανική πάθηση που χρειάζεται φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία. Τέτοιες παθήσεις είναι η ενδομητρίωση, τα ινομυώματα, οι φλεγμονώδεις παθήσεις της πυέλου, οι πολύποδες και οι στενώσεις του τραχήλου.
Στη σπάνια περίπτωση της μεμβρανώδους δυσμηνόρροιας τμήματα της εσωτερικής στιβάδας της μήτρας (ενδομητρίου) εξέρχονται κατά την περίοδο σε μεγάλα κομμάτια.
Εμείς εδώ θα ασχοληθούμε με την πρωτοπαθή δυσμηνόρροια, που είναι η πιο συχνή και αντιμετωπίζεται με συντηρητική φαρμακευτική αγωγή.

Θεραπεία
Για τις ήπιες μορφές πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας συνιστάται η χορήγηση απλών αναλγητικών, όπως η ασπιρίνη και η παρακεταμόλη (Depon κ.λπ.). Και ισχυρότερα φάρμακα, αντιφλεγμονώδη –αντιπροσταγλανδινικά σκευάσματα (σαν το Ponstan), έχουν χρησιμοποιηθεί με πολύ καλά αποτελέσματα, αλλά πρέπει να αποφεύγεται η κατάχρηση λόγω παρενεργειών.

Εναλλακτικές θεραπείες
Εναλλακτικές θεραπείες για την καταπολέμηση της δυσμηνόρροιας έχουν εφαρμοστεί με αμφίβολα αποτελέσματα. Σε αυτές περιλαμβάνονται:
Η τοποθέτηση θερμών επιθεμάτων στο υπογάστριο και η ανάπαυση σε συνδυασμό με τη χορήγηση αναλγητικών.
Η φυσική άσκηση, για την οποία κάποιες μελέτες αναφέρουν ύφεση των συμπτωμάτων έως και μείωση της δυσμηνόρροιας σε μεγάλο ποσοστό.
Σημαντικό στοιχείο στη φαρμακευτική αγωγή αποτελεί η έγκαιρη λήψη των φαρμάκων, δηλαδή μία-δύο μέρες προ της εμφάνισης του πόνου και έπειτα από ιατρική εξέταση. Και αυτό γιατί, αν χορηγηθούν αφού έχει ήδη ξεκινήσει ο πόνος, η αποτελεσματικότητά τους αποδεικνύεται αμφίβολη.
Η λήψη αντισυλληπτικών δισκίων χαμηλής δόσεως σε επιλεγμένες περιπτώσεις, έπειτα από σύσταση του γυναικολόγου, αποτελεί αρκετές φορές θεραπεία εκλογής. Στην περίπτωση αυτή η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από την περίπτωση και καθορίζεται από τον γυναικολόγο. Τις περισσότερες φορές μετά τη διακοπή των αντισυλληπτικών παρατηρείται μεγάλη βελτίωση έως και πλήρης ύφεση των συμπτωμάτων. Κατά τη διάρκεια της λήψης των αντισυλληπτικών τα συμπτώματα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υποχωρούν εντελώς.

Tip
Καλό είναι να τονιστεί ότι σε κάποιες, πολύ σπάνιες περιπτώσεις η δυσμηνόρροια επιμένει χωρίς να διαγιγνώσκεται σαφές αίτιο που την προκαλεί, ενώ η θεραπεία δεν δρα αποτελεσματικά.

Προσοχή
Για τη σωστή αντιμετώπιση της δυσμηνόρροιας υπεύθυνος είναι μόνο ο γυναικολόγος, ο οποίος πρέπει να καθορίσει τη θεραπευτική αγωγή, αφού κάνει τη διάγνωση. Αυτό σημαίνει ότι όσες γυναίκες ταλαιπωρούνται από έντονο πόνο κατά την περίοδο πρέπει να αποφεύγουν την αλόγιστη χρήση αντιφλεγμονωδών φαρμάκων χωρίς τη συναίνεση του θεράποντος ιατρού τους, καθώς τα σκευάσματα αυτά έχουν παρενέργειες, που μπορεί να αποτελέσουν αιτία δημιουργίας σοβαρών προβλημάτων στο γαστρεντερικό σύστημα.