Πολυκυστικές ωοθήκες-Νεότερες απόψεις και θεραπείες

Από το Θάνο Παπαθανασίου
MD(London) MRCOG FHEA Μαιευτήρας - Γυναικολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Μαιευτηρίου ΛΗΤΩ

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) είναι η συχνότερη ορμονική πάθηση της σύγχρονης γυναίκας. Υπολογίζεται ότι περίπου μία στις δεκαπέντε Ελληνίδες μεταξύ 20 - 40 ετών έχει το σύνδρομο, ενώ μία στις τρεις γυναίκες εμφανίζει τουλάχιστον ένα από τα ορμονικά συμπτώματα που παραπέμπουν σε αυτό! Είναι σημαντική, λοιπόν, η ενημέρωση τόσο για τα συμπτώματα όσο και για την αντιμετώπισή τους.

Τα νεότερα δεδομένα γύρω από τη μυστηριώδη αυτή πάθηση, το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ), έχουν πια οδηγήσει όλο και περισσότερες γυναίκες στην αναζήτηση ιατρικής συμβουλής και καθοδήγησης. Πέρα από τις ανεπιθύμητες αλλαγές που μπορεί να προκαλεί στην εμφάνιση (αυξημένη τριχοφυΐα, αυξημένο βάρος, ακμή),στην ορμονική λειτουργία (καθυστέρηση ή απώλεια περιόδου) και στη γονιμότητα της γυναίκας (δυσκολία επίτευξης εγκυμοσύνης),είναι πλέον ξεκάθαρο πως μπορεί επίσης να σχετίζεται με προβλήματα υγείας στο απώτερο μέλλον.
Ο ρόλος του ειδικού έχει πια επεκταθεί στο να συμπεριλάβει, εκτός από την προσωρινή ρύθμιση της ορμονικής ανισορροπίας που προκαλείται από το ΣΠΩ, την κατάστρωση ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου παρακολούθησης, πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης των πιο σοβαρών και απώτερων επιπλοκών που απορρέουν από αυτό.Τα κλασικά ενοχλήματα είναι η καθυστέρηση ή η παντελής έλλειψη περιόδου, η αυξημένη τριχοφυΐα, η ακμή, η αύξηση βάρους ή η δυσκολία απώλειας βάρους και προβλήματα γονιμότητας.Άλλες γυναίκες θα βρουν ότι έχουν πολυκυστικές ωοθήκες ύστερα από υπερηχογράφημα γεννητικών οργάνων που έκαναν με κάποια άλλη ιατρική ένδειξη. Άλλες με ΣΠΩ ίσως έχουν παρατηρήσει πως αισθάνονται περίεργα μετά την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών,γεγονός που οι ίδιες αποδίδουν σε μικρές υπογλυκαιμίες. Δεν είναι καθόλου σπάνιο μια γυναίκα να παραπονιέται για συνδυασμό των προαναφερθέντων συμπτωμάτων. Από την άλλη, δε σημαίνει ότι όλες οι γυναίκες με τα παραπάνω ενοχλήματα έχουν ΣΠΩ. Ορισμένες με καθυστέρηση στην περίοδο θα υποφέρουν από κάποια άλλη ορμονική πάθηση. Η ακμή και η αυξημένη τριχοφυΐα μπορεί να μην έχουν απόλυτα ορμονικό υπόβαθρο, ενώ οι αλλαγές στο σωματικό βάρος ίσως οφείλονται αποκλειστικά σε κακές διατροφικές συνήθειες.
Τέλος, ενώ περίπου μία στις τέσσερις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας έχει εικόνα πολυκυστικών ωοθηκών στο κολπικό υπερηχογράφημα, μόνο κάποιες από αυτές έχουν ορμονικά στίγματα που παραπέμπουν στο ΣΠΩ.

Η μ ε γ ά λ η α λ λ α γ ή

Η πρόσφατη συνειδητοποίηση ότι η ορμονική ανισορροπία του ΣΠΩ σχετίζεται άμεσα με διαταραχές της ινσουλίνης (ουσία που ρυθμίζει με ακρίβεια την κατανάλωση σακχάρου στο σώμα μας) έφερε δραστικές αλλαγές στον τρόπο αντιμετώπισης και διαχείρισης της γυναίκας η οποία έχει διαγνωστεί με πολυκυστικές ωοθήκες. Είναι πια γνωστό ότι περίπου 40% των γυναικών με ΣΠΩ θα αναπτύξει ήπια αυξημένο σάκχαρο ή επίσημο σακχαρώδη διαβήτη μετά τα σαράντα έτη. Επίσης, η αντίσταση στην ινσουλίνη, μεν την πάροδο των ετών, μπορεί να οδηγήσει σε πλήθος μεταβολικών αλλαγών στο σώμα της γυναίκας, όπως αυξημένη «κακή» χοληστερίνη, ελαττωμένη «καλή» χοληστερίνη, αυξημένη αρτηριακή πίεση και προδιάθεση για καρδιακά ή άλλου τύπου αγγειακά επεισόδια. Επιπλέον, είναι αποδεκτό πως οι γυναίκες με μεγάλη καθυστέρηση ή έλλειψη περιόδου λόγω ΣΠΩ μπορεί να κινδυνεύουν από υπερπλασία (αυξημένο πάχος του εσωτερικού της μήτρας) ή ακόμα και από καρκίνο της μήτρας. Τέλος, έχει βρεθεί πως η άπνοια κατά τη διάρκεια του ύπνου είναι συχνότερη σε γυναίκες με ΣΠΩ ιδιαίτερα στις υπέρβαρες κι εξηγεί ίσως την εύκολη κόπωση, την υπνηλία, την κακοδιαθεσία και τους πρωινούς
πονοκεφάλους από τους οποίους παραπονιούνται πολλές από αυτές!

Η α ν τ ι μ ε τ ώ π ι σ η

Το πρώτο βήμα στην αξιολόγηση μιας γυναίκας με συμπτώματα που παραπέμπουν στο σύνδρομο είναι η έγκυρη διάγνωση.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το ΣΠΩ είναι γενικά χρόνια κατάσταση με πολλές προεκτάσεις, αλλά και με πιθανές απώτερες επιπλοκές, είναι βασικό η γυναίκα να γνωρίζει με βεβαιότητα ότι το έχει. Αυτό δεν είναι πάντα δεδομένο, αφού:

• Δεν εμφανίζουν όλες οι γυναίκες τα τυπικά συμπτώματα στον ίδιο βαθμό. Ακόμα και μεταξύ ιατρών υπάρχει συχνά σύγχυση σχετικά με τα ακριβή κριτήρια που πρέπει να πληροί κάποια γυναίκα ώστε να θεωρηθεί ότι έχει ΣΠΩ.
• Το συχνό υπερηχογραφικό εύρημα των πολυκυστικών ωοθηκών σε γυναίκες που, κατά τα άλλα, δεν έχουν εμφανές πρόβλημα οδηγεί συχνά σε λαθεμένη διάγνωση ΣΠΩ.
• Ορισμένες γυναίκες μπορεί να βρεθεί ότι έχουν ΣΠΩ στην πιο ήπια μορφή του, μόνο ύστερα από αναλυτικό έλεγχο.
• Κάποιες λιγότερο συχνές ορμονικές παθήσεις μοιάζουν πολύ με το ΣΠΩ και χρειάζεται να αποκλειστούν πριν τεθεί η τελική διάγνωση.
• Αν και οι περισσότεροι γιατροί έχουν αντιμετωπίσει περιστατικά ΣΠΩ, μπορεί να μην έχουν την εμπειρία να διερευνήσουν σπανιότερες ορμονικές διαταραχές.

Η στρατηγική παρακολούθησης και θεραπείας εξαρτάται από τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κάθε γυναίκα και από την πιθανότητα ανάπτυξης προβλημάτων στο απώτερο μέλλον. Το αντισυλληπτικό χάπι -παραδοσιακή και αγαπημένη θεραπεία των περισσότερων ιατρών- δεν είναι η μόνη ούτε η καλύτερη λύση. Ενώ μπορεί βραχυπρόθεσμα να ελέγξει αρκετά από τα συμπτώματα του ΣΠΩ (προβλήματα περιόδου, υπερτρίχωσης και ακμής), δε φαίνεται να επηρεάζει ευνοϊκά το μεταβολισμό της γυναίκας ή την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων υγείας στο μακρινό μέλλον. Εξάλλου, οι γυναίκες
με ΣΠΩ που προσπαθούν για εγκυμοσύνη δεν μπορούν να το χρησιμοποιούν.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι περισσότερες δεν επιθυμούν τη μακροχρόνια λήψη ορμονικών φαρμάκων είτε γιατί αυτά δε συμφωνούν με το σώμα τους είτε διότι οι ίδιες ανησυχούν για σοβαρές παρενέργειες. Η σημαντικότερη αδυναμία του αντισυλληπτικού χαπιού είναι πως βελτιώνει το πρόβλημα προσωρινά και επιφανειακά κι όχι από τη «ρίζα»του. Η άμεση σχέση του ΣΠΩ με την αντίσταση στην ινσουλίνη οδήγησε στην υιοθέτηση μονιμότερων και υγιεινότερων θεραπευτικών στρατηγικών, με τη λογική ότι, αν ρυθμιστεί το πρόβλημα της ινσουλίνης, μπορεί με αιτιολογικό τρόπο να αντιμετωπιστεί και η ορμονική ανισορροπία. Τέτοιες αποδεδειγμένες θεραπευτικές τακτικές είναι:

• Η απώλεια του περιττού βάρους. Απώλεια έστω και μερικών κιλών οδηγεί σε βελτίωση του ορμονικού προφίλ.
• Η τακτική αερόβια άσκηση. Αυτή ελαττώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και βελτιώνει το ΣΠΩ.
• Η τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών, ώστε να είναι πιο φιλικές προς την ινσουλίνη και το σάκχαρο.

Τ ο μ έ λ λ ο ν

Στο οπλοστάσιο των φαρμάκων που μπορούν να βοηθήσουν κατά του ΣΠΩ συμπεριλαμβάνονται και αυτά που ελαττώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη. Τέτοια σκευάσματα χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες στο σακχαρώδη διαβήτη, αν και πρόσφατα έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται και στο ΣΠΩ.
Τέλος, δεν πρέπει κανείς να παραγκωνίσει το πιθανό όφελος κάποιων φυτικών σκευασμάτων με αντίστοιχες ιδιότητες.
Γυναίκες με ορμονικά προβλήματα, που δεν επιθυμούν ή δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αντισυλληπτικό χάπι ή συναφείς κλασικές θεραπείες, μπορούν να βοηθηθούν σημαντικά από τη βοτανοθεραπεία, υπό την επίβλεψη του ειδικού. Τέτοιου τύπου παρεμβάσεις είναι ιδιαίτερα βοηθητικές για τις γυναίκες με ΣΠΩ που επιθυμούν να κάνουν παιδί, αφού αυξάνουν την πιθανότητα και τη συχνότητα ωορρηξίας (σε αντίθεση με το αντισυλληπτικό χάπι που την καταργεί)!
Η σύγχρονη γυναίκα που έχει διαγνωστεί με πολυκυστικές ωοθήκες δε χρειάζεται πια να αποδέχεται τις ανεπιθύμητες αλλαγές που προκαλεί στο σώμα της το ιδιαίτερο ορμονικό της πρόβλημα. Δικαιούται να γνωρίζει και να δοκιμάζει τις διαθέσιμες θεραπείες που πιστεύει ότι της ταιριάζουν και δεν επιβαρύνουν την υγεία της. Δικαιούται επίσης να γνωρίζει με ποιον τρόπο το ΣΠΩ επηρεάζει την ποιότητα της ζωής της στο παρόν, αλλά και στο απώτερο μέλλον.
Από την άλλη, ο ειδικός οφείλει, αφού θέσει με βεβαιότητα τη διάγνωση του ΣΠΩ, να παρέχει εξατομικευμένη συμβουλή στην κάθε γυναίκα με το σύνδρομο.
Καλείται επίσης να συντονίσει τη διαχείριση των γυναικών με ορμονικά προβλήματα, χρησιμοποιώντας νέες, μονιμότερες και πιο «ολιστικές» μεθόδους, πολλές φορές με τη συνδρομή άλλων ειδικών (διατροφολόγου, τριχολόγου, ψυχολόγου κ.ά.). Με αυτόν τον τρόπο, η Ελληνίδα με πολυκυστικές ωοθήκες μπορεί να εξασφαλίσει καλύτερη εμφάνιση, γονιμότητα και γενικότερη ποιότητα ζωής.