Βεβαίωση άθλησης: Τι περιλαμβάνει ο απαραίτητος έλεγχος

Βεβαίωση άθλησης

Τι περιλαμβάνει

ο απαραίτητος έλεγχος

Πιπίνα Μπόνου

Παιδοκαρδιολόγος - Εμβρυολαρδιολόγος,

Επιστ. Συνεργάτις Παιδοκαρδιολογικής Κλινικής

Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Το οφέλη από τη συστηματική άθληση είναι πολλά και αδιαμφισβήτητα, ειδικά για τα παιδιά και τους εφήβους. Καθώς, όμως, το σώμα καταπονείται περισσότερο, είναι απαραίτητος ο προαθλητικός έλεγχος. Τι περιλαμβάνει αυτός, όμως, και πού στοχεύει;

Η σωματική άσκηση είναι ακρογωνιαίος λίθος για τη διατήρηση σωματικής και ψυχικής υγείας και για τη διάπλαση των παιδιών και των εφήβων. Συμβάλλει στην πρόληψη ασθενειών από το καρδιαγγειακό σύστημα, στην πρόληψη του σακχαρώδους διαβήτη και της οστεοπόρωσης. Διατηρεί τον αθλούμενο σε καλή φυσική κατάσταση και ευεξία και τον βοηθά να ελέγξει το σωματικό του βάρος, ενώ παράλληλα προσφέρει ευχαρίστηση και διδάσκει την οροθέτηση, την κατάκτηση προσωπικών στόχων και τον υγιή ανταγωνισμό.

Παρ’ όλα αυτά, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, είτε είναι χαμηλής είτε είναι υψηλής έντασης, ενέχει και ένα μικρό κίνδυνο για αύξηση καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Αν και δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία καταγεγραμμένα στη χώρα μας, με βάση το νεκροτομικό υλικό για αιφνίδιους θανάτους νέων και τα στοιχεία από τη βάση δεδομένων του ΕΚΚΑΝ (Ειδικό Κέντρο Καρδίας Αθλητών και Νέων) τα αίτια που έχουν αναγνωριστεί είναι τα ίδια σε ποικιλία και συχνότητα με άλλες χώρες. Τα συχνότερα αίτια αποτελούν οι μυοκαρδιοπάθειες (συμπεριλαμβανομένης της αρρυθμιογόνου δεξιάς κοιλίας) και η μυοκαρδίτιδα με ποσοστό συνολικά 70%, εκ των οποίων το 36% αποτελεί η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια.

Ανάλογα με τη βάση δεδομένων, ένα ποσοστό 1%-6% παραμένει άγνωστο και πιθανολογείται ότι οφείλεται σε εκδήλωση κάποιας στιγμιαίας κακοήθους αρρυθμίας από άγνωστη αιτιολογία ή λόγω συνδυασμού υποκείμενου παθολογικού υποστρώματος και επιπρόσθετων παραγόντων (π.χ. φάρμακα).

Ένα ποσοστό 17% οφείλεται σε ανατομικές ανωμαλίες στεφανιαίων αρτηριών, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό οφείλεται σε άλλες ανατομικές ανωμαλίες, όπως η στένωση ισθμού της αορτής, οι βαλβιδοπάθειες, το ανεύρυσμα αορτής κ.ά. Σημαντικό κομμάτι παθογένειας, αν και σπάνιο, αποτελούν οι παθήσεις διαύλων ιόντων, όπως το Long QT syndrome, short QT, CVPT, Brugada syndrome κ.ά. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε γενετικά σύνδρομα, όπως το Marfan, στο οποίο έχουμε φυσιολογική νοημοσύνη και χαρακτηριστικό φαινότυπο με υψηλό ανάστημα και συνδυάζεται με συγγενείς καρδιοπάθειες. Πιθανό αίτιο αιφνίδιου θανάτου είναι και το Commotio cordis, δηλαδή ένα τυχαίο βίαιο χτύπημα στο στήθος σε συγκεκριμένη φάση του καρδιακού κύκλου (στο διάστημα Τ).

Όπως γίνεται αντιληπτό από την ποικιλία των αιτίων, παίζει σπουδαίο ρόλο αν το άθλημα στο οποίο συμμετέχει κανείς είναι ανταγωνιστικό, ισομετρικής άσκησης, ισοτονικής άσκησης ή συνάγεται άμεση επαφή και σύγκρουση μεταξύ των αθλητών.

Ο πλήρης έλεγχος

Για την πλήρη εκτίμηση στο πλαίσιο προαθλητικού ελέγχου, τον βασικότερο ρόλο εξακολουθούν να παίζουν το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, καθώς και η ενδελεχής φυσική εξέταση με ακρόαση, ψηλάφηση μηριαίων σφύξεων και μέτρηση αρτηριακής πίεσης άνω και κάτω άκρων. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εκτίμησης και εφαρμόζεται επιπροσθέτως σε χώρες όπως η Ιταλία, όπου έχει μειωθεί η συχνότητα των αιφνίδιων θανάτων στην άθληση από την εφαρμογή αυτού του προγράμματος.

Μεγάλος λόγος έχει γίνει για την ανάγκη ή όχι διενέργειας και υπερηχογραφηματος με βάση τον κανόνα του κόστους και της αποτελεσματικότητας (cost effectiveness). Είναι σαφές ότι πολλές σοβαρές παθήσεις δεν διαγιγνώσκονται χωρίς την ολοκλήρωση της εξέτασης με υπερηχοκαρδιογράφημα, όπως για παράδειγμα η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια πριν να εμφανίσει ηλεκτροκαρδιογραφικές αλλοιώσεις, η στένωση ισθμού αορτής με παράπλευρα αγγεία, οι όγκοι της καρδιάς και η ανώμαλη έκφυση πνευμονικών φλεβών. Αναφέρουμε αυτά τα παραδείγματα καθαρά ενδεικτικά, γιατί αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένα παιδιά και νέους που προσήλθαν στο ιατρείο μας και τέθηκαν οι ως άνω αναφερόμενες διαγνώσεις, που έχρηζαν αντιμετώπισης. Δυο εξ αυτών χειρουργήθηκαν και επέστρεψαν στον αθλητισμό επαγγελματικά χωρίς κίνδυνο, ενώ σε έναν συστήθηκε η αποφυγή ανταγωνιστικών αθλημάτων.

Συνεπώς, στο ατομικό επίπεδο δεν μπορεί μια εκτίμηση ενός παιδιού και νέου να θεωρείται πλήρης χωρίς τη διενέργεια υπερηχοκαρδιογραφήματος, ειδικά στη χώρα μας, όπου ο έλεγχος αυτός από πλευράς ευθύνης βαρύνει κατά κύριο λόγο τις οικογένειες και τους αθλητικούς συλλόγους και συχνά καλύπτεται ιδιωτικά από οικονομικής απόψεως.

Ειδικές ομάδες

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι, όσον αφορά τις συγγενείς καρδιοπάθειες, υπάρχουν σαφείς οδηγίες για τον βαθμό συμμετοχής ανάλογα με τη νόσο και τη βαρύτητά τους, καθώς επίσης ότι ο πρωταθλητισμός επιφέρει αλλαγές στο καρδιαγγειακό (με τον όρο «καρδιά του αθλητή»), τις οποίες πρέπει να ελέγχουμε συστηματικά ανά 1-2 χρόνια. Για αυτόν τον λόγο ο έλεγχος και η συμβουλευτική πρέπει να γίνονται από εξειδικευμένους στο αντικείμενο ιατρούς.

Συμπεράσματα

Επομένως ο προαθλητικός έλεγχος, με ιστορικό, φυσική εξέταση, ΗΚΓ και υπερηχοκαρδιογράφημα (έγχρωμο triplex καρδιάς), πρέπει να διενεργείται για τον εντοπισμό των αθλητών με παθολογικό υπόστρωμα, την πρόληψη των τραυματισμών και των θανατηφόρων συμβαμάτων και για να βοηθηθούν οι γονείς και τα παιδιά να πάρουν τις σωστές αποφάσεις για τον βαθμό συμμετοχής σε αθλητικές δραστηριότητες και το είδος αυτών.

Τέλος, μην ξεχνάμε τη σωστή διατροφή, την αποφυγή καπνίσματος και τη μη λήψη αναβολικών ή άλλων επιβλαβών ουσιών.