Έφηβοι και Internet-Ο κίνδυνος εθισμού και η αντιμετώπιση

Από την Τάνια Μπαγέρη,
Ψυχολόγος, Σύμβουλος Γονέων και Οικογένειας, Συνεργάτις Τμήματος Εφηβικής Ιατρικής Παίδων ΜΗΤΕΡΑ

Οι εφαρμογές του Διαδικτύου σε κάθε τομέα της ζωής μας διαδίδονται όλο και ταχύτερα, ιδιαίτερα στους εφήβους, για τους οποίους οι τεχνολογικές καινοτομίες είναι τρόπος ζωής. Οι ιδιαιτερότητες της ηλικίας τους, όμως, αυξάνουν και τον κίνδυνο εθισμού, με όλες τις συνακόλουθες επιπτώσεις. Τι χρειάζεται, λοιπόν, να γνωρίζουν οι γονείς και πώς πρέπει να αντιδράσουν;
Τα τελευταία χρόνια, η χρήση του Διαδικτύου έχει μπει στην καθημερινότητά μας σε τέτοιο βαθμό ώστε πλέον θεωρείται απαραίτητη, ειδικά από τα παιδιά και τους νέους, που μεγαλώνουν έχοντας δεδομένο το τεράστιο εύρος δυνατοτήτων που προσφέρει. Τα νέα παιδιά χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο όχι μόνο για να ενημερωθούν, αλλά και για να επικοινωνούν με άλλους, όπως και για να διασκεδάζουν. Είναι γεγονός πως με σωστή και ελεγχόμενη χρήση το Διαδίκτυο είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο, που έχει αναβαθμίσει σημαντικά την ποιότητα της ενημέρωσης, της επικοινωνίας όπως και της ψυχαγωγίας στην εποχή μας. Όταν όμως η χρήση του γίνεται άνευ ορίων ως προς τη διάρκεια και το είδος, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Είναι πλέον γνωστό πως η αλόγιστη και ανεξέλεγκτη πρόσβαση στο Διαδίκτυο μπορεί να οδηγήσει σε κατάσταση εθισμού. Αρχικά εκδηλώνεται συμπεριφορά εμμονής με στοιχεία παρορμητισμού και έντονη ανάγκη για χρήση όλο και μεγαλύτερης διάρκειας. Αν για οποιοδήποτε λόγο η δυνατότητα μεγαλύτερης πρόσβασης περιοριστεί ή, ακόμη χειρότερα, διακοπεί, τότε ενεργοποιείται το στερητικό σύνδρομο: εμφανίζονται διάφορες ψυχοσωματικές αντιδράσεις και συμπτώματα, όπως εκνευρισμός, άγχος, εμμονή, αγωνία ή φαντασιώσεις για το τι συμβαίνει στο διαδικτυακό κόσμο, καθώς και ηθελημένες ή ασυνείδητες κινήσεις δακτυλογράφησης.
Α λ υ σ ι δ ω τ έ ς ε π ι π τ ώ σ ε ι ς
Ένα άτομο που έχει εθιστεί στη χρήση του Διαδικτύου, καταλήγει να ασχολείται με αυτό πολύ περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι συνειδητοποιεί. Λόγω αυτού, αργά ή γρήγορα προκαλούνται προβλήματα σε άλλα επίπεδα, όπως είναι οι ακαδημαϊκές επιδόσεις, η ατομική υγιεινή, οι συνήθειες διατροφής και ύπνου, η ψυχοκοινωνική ένταξη και οι σχέσεις με τους άλλους
κ.λπ. Επίσης, μπορεί να παρουσιαστούν συναισθηματικές δυσκολίες, επιθετικότητα ή υπερκινητικότητα. Παρόλο που το εθισμένο άτομο ίσως καταλαβαίνει ότι τα προβλήματα αυτά σχετίζονται μερικώς ή εξ ολοκλήρου με την υπερβολική χρήση του Διαδικτύου, δε σταματά. Ακόμη και όταν διατίθεται να ελέγξει τον εαυτό του και να περιορίσει την πρόσβαση μόνο του, δυσκολεύεται και συχνά αποτυγχάνει.
Η α π ε ξ ά ρ τ η σ η
Όπως και σε άλλες μορφές εθισμού, η όποια προσπάθεια απεξάρτησης από τη χρήση του Διαδικτύου γίνεται περισσότερο αποτελεσματική με την υποστήριξη μιας κατάλληλης ομάδας ειδικών. Ανάλογα με τις ανάγκες του εθισμένου ατόμου, οι ειδικοί προσφέρουν ιατρική περίθαλψη, ψυχολογική υποστήριξη, συμβουλευτική ατόμου και οικογένειας, ακόμη και φαρμακευτική αγωγή αν χρειάζεται. Αυτός που έχει εθιστεί εκπαιδεύεται στο πώς να θέτει όρια για τη σωστή χρήση του Διαδικτύου, ενώ παράλληλα υποστηρίζεται ώστε να αναδιοργανώσει τη ζωή του, να επαναφέρει βασικές συνήθειες όπως αυτές του ύπνου και της διατροφής σε φυσιολογικά επίπεδα και να ανακτήσει λειτουργικές σχέσεις με τους γύρω του. Η συμμετοχή της οικογένειας σε αυτήν τη διαδικασία είναι ιδιαίτερα σημαντική, ειδικά όταν το εθισμένο άτομο είναι ανήλικο.
Ο ι α ι τ ί ε ς
Στη χώρα μας, η κατάχρηση και ο εθισμός των νέων στο Διαδίκτυο έχουν πάρει ανησυχητικές διαστάσεις. Ιδιαίτερα αυξημένος φαίνεται ο αριθμός εφήβων που κάνουν υπερβολική χρήση του Διαδικτύου και εμφανίζουν στοιχεία εξάρτησης. Φαίνεται πως οι δυνατότητες εύκολης δικτύωσης και ψυχαγωγίας που προσφέρει το Διαδίκτυο γοητεύουν και προσελκύουν πολλά άτομα αυτής της ηλικίας, που χαρακτηρίζεται από έντονες τάσεις ανεξαρτητοποίησης, ανάγκη αναζήτησης νέων εμπειριών και άγνοια κινδύνου, συνεχή ενασχόληση με προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα και ανάγκη αποδοχής και ένταξης στο σύνολο. Στον ανώνυμο κόσμο του Διαδικτύου δίνεται η ευκαιρία στους εφήβους να προβάλλουν έναν βελτιωμένο εαυτό και να χαλαρώνουν βγαίνοντας από την πραγματικότητά τους. Καθώς ικανοποιούν κάποιες ανάγκες, νιώθουν ευχάριστα, ξεχνιούνται και αφήνονται, με αποτέλεσμα να θέλουν συνεχώς να βρίσκονται συνδεδεμένοι. Φυσικά, δεν είναι μόνο τα χαρακτηριστικά της ηλικίας τους που κάνουν τους εφήβους επιρρεπείς. Άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο στη δημιουργία μιας σχέσης εξάρτησης με το Διαδίκτυο είναι η οικογενειακή κατάσταση και το είδος των οικογενειακών δεσμών, ο έλεγχος και τα όρια που υπάρχουν από το σπίτι και η ποιότητα της επικοινωνίας με τους γονείς. Επίσης, η ψυχοσύνθεση κάθε εφήβου τον προδιαθέτει ή τον προστατεύει από τέτοιου είδους εξαρτητικές συμπεριφορές και καταχρήσεις. Σε κάθε περίπτωση, ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι μία αναστρέψιμη κατάσταση, αρκεί να υπάρχουν πρόθεση και κατάλληλη βοήθεια.